To sh k en t d a V la t y ur idik institu ti

Ordaliya (sinab ko‘rish usuli) 
o'tkazib, sinash usulida o ‘t bilan 
sinash, ko'kragiga qizigan temimi bosish kabilar qo‘llanilgan.
Agar qasam bilan bog‘liq bo‘lsa, suv bilan, shartnomaga oid bo‘Isa 
o ‘t bilan sinash yo‘li bilan aybdor yoki gumondorga o ‘zini haqligini 
isbotlashga imkon berilgan. Zaroastr joriy etgan ordaliyaning 33 usuli 
mavjud bo'lgan. Ayblanuvchi o ‘z yonida turgan kishining oyoqlarini 
ushlab turgan holda suvga sho‘ng‘igan ana shu paytda kamondan o ‘q 
uzilgan, chopqir kishi o ‘q ketidan yugurgan u o ‘qini suv tagidagi aybdor 
o ‘lib qolguncha keltirsa, qasam xudosi Varuna aybdomi afv etgan 
hisoblangan. ОЧ bilan sinashda yonayotgan ikki qator o ‘tli chambaraklar
29

---

orasidagi tor yoiakdan yugurib o ‘tish lozim boigan, agar tirik qolsa, 
shartnoma xudosi Mitra uni aybsiz deb hisoblab uni afv etadi. Qaynab 
turgan suyuqlik, y og \ suv bilan sinash, sovuq suv bilan sinash, daryo 
suviga uloqtirish bilan sinash usullari qoilanilayotganda maxsus 
tayyorlangan o ‘simlik shirasini (o‘simlik shirasiga sut aralashtirib 
tayyorlangan, mast qilmaydigan) ichirib sinalgan. Xivchinlar bogiam i 
bilan urib sinash keng qoilanilgan.
Nazorat uchun savollar
1. “Videvdat” nima ma'noni anglatadi?
2. “Avesto”da dastlabki nechta davlat haqida fikr yuritiladi?
3. “Avesto”da qaysi xalqlaming ko‘chmanchilikdan o ‘troq hayotga 
o ‘tishi o ‘z aksini topgan?
4. “Avesto” bo‘yicha qonun chiqaruvchi organ qanday nomlangan?
5. “Zaraushtroema” qanday vazifani bajargan?
6. Zardushtiylik 
ta'limotiga 
ko‘ra, 
Markaziy 
Osiyoda 
davlatchilikning shakllanishi nechta turga boiinadi va ular qaysilar?
7. “Kadbonu”, “Kadxudo” qanday huquqni anglatadi?
8. “Avesto” bo'yicha ordaliyaning nechta turi berilgan?
9. “Avesto” da sud ishlari qanday yuritilgan?
Adabiyotlar:
1. 
I.Jabborov. 
Antik 
madaniyat 
va 
ma'naviyat 
xazinasi. 
Т., 
« 0 ‘zbekiston» 1999-y.
2. 
T.Maxmudov. «Avesto» haqida. Т., «Sharq» 2001-y.
3. 
Toxir Karim. Muqaddas «Avesto» izidan T, Choipon., 2000-y.
4. 
H.Boboyev. S.Hasanov Т., «Avesto» ma'naviyatimiz sarchashmasi 
«Adolat» 2001 y.
5. 
A.Saidov., J.Toshqulov 0 ‘zbekiston davlati va huquqi tarixi. IIV 
Akademiyasi. Т., 1995-y
6. 
«Avesto»- insonparvarlik va ezgulik chashmasi. Т., «Kuch 
adolatda», 2000-yil, yanvar soni 7-b.
7. 
Z.Muqimov. 0 ‘zbekiston davlati va huquqi tarixi. Samarqand. 
“Zarafshon”, 1998.
8. 
M.Hamidova. « 0 ‘zbekiston davlati va huquqi tarixi». 0 ‘quv 
qoilanmasi. T. TDYI. 2004.
30

---