To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

Fosfat plen kasi -
buyumlarni fosfat kislotasi va tem ir ham da 
marganes tuzlari qo‘shilgan qorishmali vannada ishlov berish y o ‘li bilan 
hosil qilinadi.
- Tem ir va m arganesning fosforli nordon birikm asidan tuzilgan 
fosfat plenkasi och yoki to‘q kulrang boMib, atmosfera sharoitida va 600° 
haroratgacha qizdirilganda ham korroziyaga ju d a chidamli hisoblanadi.
- A ro/w //^o/j/a/n a-engko‘ptarqalganm etallqoplam asi hisoblanadi. 
Bu qoplamaning qattiqligi, yedirilishga va korroziyaga chidamliligi jud a 
yuqori, shuningdek, uzoqqa chidamli va yaltiroq xususiyatga ega.
-
R u x bilan qoplash -
asosan to m b o p m etalln i atm o sfera 
korroziyasidan himoyalash uchun qo‘llanadi. Metallni dengiz suvi tasiridan 
him oyalash esa kadmiy bilan qoplash y o ‘li bilan amalga oshiriladi.
159

---

X I B O B . P O L IM E R L I M A T E R IA L L A R VA B U Y U M L A R
11.1. U m um iy m a’lum otlar
Plastmassa yuqori molekulali birikma bo‘lib u polimer bog‘lovchilar, 
kukun to ‘ldirgich va boshqa tashkil etuvchilardan iborat, qotgach plasticli- 
gini to‘la yoki qisman y o ‘qotadigan kompozitsion materialdir. Yuqori mo­
lekulali moddalar bir necha minglab, hatto yuz minglab atomlardan iborat 
bo‘lib, k o ‘p m arta takrorlanadigan m uayyan strukturalardan tuzilgan. 
Bitta makromolekuladagi struktura birligi soni polimerning polimerlanish 
darajasi deyiladi. Kam molekulali birikmalar molekular massasi 500 dan 
kam.
Polimerlar tabiiy va sun’iy (sintetik) turlarga boMinadi. Tabiiy yuqori 
molekulali birikmalarga tabiiy kauchuklar, selluloza, ipak, oqsillar, nuklein 
kislotalar, jun va boshqalar kiradi.
XIX asrda tabiiy kauchukni oitingugurt bilan aralashirib, qizdirish 
(sintez) usulida rezina olingan. 1972-yil nitrosellulozani kam fora bilan 
qayta ishlab, selluloid, y a ’ni plastmassaning selluloza asosidagi birinchi 
turi tayyorlangan. Shu davrda oqsillar (kazein) asosida sintez qilib galalit 
plastmassasi olindi.
XX asr boshida organik xom ashyolarni sintez qilish natijasida 
yuqori m olekulali moddalar, polim erlar olindi. K eyinchalik karbam id- 
form aldegid, fenol-form aldegid, poliefir va shu kabi polim erlar sintez 
qilindi. 30-yillardan boshlab polim erlanish jarayonining k o ‘p jihatlari 
ochildi va polivinilatsetat, polivinilxlorid, polistirol, polim etilm etakrilat 
va boshqa polimerlar sintez qilindi.