To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

200x200
mm ham da 
3 -4
mmqalinlikda tayyorlanadi. Bu plitkalar 
intensiv harakat kuzatiladigan xonalar polini qoplash uchun ishlatiladi. 
Namligi va harorati doimo yuqori boMgan xonalarda ishlatish m aqsadga 
muvofiq emas.
R ezina plitkalar relin asosida 300x300 mm, va 500x500 mm, qalinligi
3,5 va 10mm. qilib ishlab chiqariladi. Plitkalar suv, kislota va ishqor muhit- 
lariga chidamli, issiqlik va tovush izolyatsiyasi, yedirilishga mustahkam va 
elastik. Ular sanoat va jam oat binolarida, namlik yuqori boMgan joylarda 
ishlatiladi.
Termoreaktiv polimerlar asosidagi pollar yig‘ma va m onolit boMadi. 
Pollami qalinligiga qarab polim er qorishm a yoki polimer beton ishlatiladi. 
P olim er bogMovchi sifatida fenol-form aldegid, karbam id-form aldegid, 
furan, epoksid, poliefir sm olalari ishlatiladi. Qorishma va beton tarkibiga 
toM dirgich, (m ayda v a y irik ) toM dirgich-qotirgich, p lastifik ato r va 
modifikatorlar kiritiladi.
Polim er qorishm a va polim erbeton pollar 
- 2 0-50 mm. qalinlikda 
m onolit holda quyiladi. U lar a w a ld a n , yaxshilab zichlashtirilgan asos 
ustiga quyiladi, zichlashtiriladi va yuza qismi tekislanadi.
185

---

elastikligi va eg ilu v ch an lig i yuqori, yed irilish g a bardoshli b o ‘ladi, 
ek sp lu ata siy a ja ra y o n id a z a rarli birikm alarni ajra tib chiqarm aydi. 
U lar yonuvchan boMgani uchun bog‘cha, maktab, teatr kabi binolarda 
ishlatilmaydi.
Rezinali linoleum (re lin )-ik k i 
qatlamli o ‘ram a material bo‘lib, pastki 
qatlami avval ishlatilgan rezina kukuni va neft bitumi, asbest va ip-gazlama 
dispers armaturalardan ozgina miqdorda qo‘shilgan, vulkanizatsiyalangan 
aralashm asi qotishm asidan iborat. R elinning yupqa (1 -1 ,5 m m .) va 
mustahkam ustki qismi sintetik kauchuk asosida kukun to ‘ldirgich q o ‘shib 
tayyorlangan rangli rezinadan tashkil topgan. Relin uzunligi kamida 12 m., 
eni 1-1,6 m. va qalinligi 3 va 5 mm. o‘rama holda chiqariladi. Relin issiq 
va tovush izolyatsiyasi xususiyatiga ega boMishi uchun qalinligi 4-6 mm 
li yacheykali g ‘ovak asosda tayyorlanadi. Relin jam oat va sanoat binolari, 
yordam chi xonalar ham da boshqa agressiv m uhit ta ’sirida b o ‘ladigan 
xonalam ing pollari ustiga qoplanadi.
TukJi sintetik gilam
- ikki qatlam li o ‘ram a m aterial b o ‘lib, ustki 
qatlam i k o ‘pirtirilgan issiqlik izolyatsiyasi tabiiy va sintetik polim erlar 
(poliuretan) ham da latekslardan iborat. G ilam qoplam aning um um iy 
qalinligi 8 mm., kapron tukning balandligi 3 mm., k o ‘pirtirilgan asos 
balandligi 5 -6 mm. G ilam uzunligi 12 m. gacha, eni 1-4 m. gacha va 
qalinligi 8 mm. b o ‘lgan holda turli rangda tayyorlanadi.
Tukli sin tetik gilam issiq lik izolyatsiy asi va to vush yutuvchi, 
yedirilishga bardoshli, m ustahkam , nam lab tozalash m um kin b o ‘lgan 
m aterial. Asosiy xususiyatlaridan biri, olov ta ’sirida yonm asdan, faqat 
eriydi. Sintetik gilam xonaga quruqlayin to ‘shaladi v a har tom onidan m ax­
sus profilli plintuslar bilan mahkamlanadi. Ular asosida, mehmonxonalar, 
auditoriyalar, kinokonsert zallari, teatr binolarining pollari qoplanadi.
Tukli-tikm a (tafting) 
- noto'qim a gilamlar eni 450 sm. gacha bo‘lgan 
ilmoq yoki qirqm a tukli m ato yoki poyandozdan iborat bo‘lib, m a’muriy, 
turar jo y va boshqa binolar pollarini qoplashda ishlatiladi. Igna-nam at 
gilam lar sintetik to lalam in g bitta yoki bir necha qatlam laridan iborat 
o ‘ram a materialdir, qalinligi 2 -6 mm.ni tashkil etadi.
Vorsalin 
- (tukli linoleum) noto‘qima ikki qatlamli o ‘rama material 
bo‘lib, yuzaki qatlam li eshilgan polipropilendan qilingan sirtmoq tukdan, 
ostki qatlami esa polivinilxlorid polimeri o ‘ramasidan iborat. Vorsalinning 
uzunligi 12-20 m., eni 1 m. va qalinligi 4 -6 mm., o ‘ram a material sifatida 
tayyorlanadi. Sirtm oq tukning rangiga qarab vorsolin turli ranglarda 
bo'ladi. Vorsalin yuqori sifatli issiqlik izolyatsiyasi va tovush yutuvchi,
184

---

yedirilishga chidamli, gigiyena talablariga javob beruvchi m ahsulot. U 
xona asosiga quruq holda yotqiziladi va har tomondan maxsus plintuslar 
bilan mahkamlanadi.
P lita m a te r ia lla r
- P o lim e r b o g ‘lo v c h ila r, to M d irg ich lar, 
plastifikatorlar, pi^mentlar va modifikatorlar (sta b iliz a to r^ , qotirgichlar 
va shu kabilar) a fesid ag i kom pozitsion m ateriallardan turli polbop 
plitalar tayyorlanadi. Polim er plitkalar asosida turli bezakli, rasmli, rangli 
pollar yaratish, jo riy ta ’m irlashda oson almashtirish, tashish, saqlashda 
qulayliklar boMadi. Lekin plitkalar asosidagi yig‘ma pollarda choklam ing 
k o ‘p boMishi gigiyena qoidalarining buzilishiga olib keladi, pollarning 
xizm at muddatini kam aytiradi. Plitkalar polivinilxlorid, indenkum aron, 
rezina kabi term oplastlar v a furan, karbam id, epoksid v a shu kabilar 
asosida ishlab chiqariladi.
Polivinilxlorid plitkalar rangli va gulli, 300x300 mm. va 200x200 
mm. oMchamlarda ham da 1,5-3 mm. qalinlikda tayyorlanadi. Ular suv, 
kuchsiz kislotalar va m oylar muhitiga bardoshli, egiluvchan, olovbardosh, 
yedirilishga chidamli. P litkalar turar jo y va jam oat-sanoat binolarining 
pollarini qoplashga ishlatiladi.
Indenkum aron plitkalar suv va boshqa kuchsiz agressiv m uhitlarga 
chidamli, yedirilishga ham da zarbga bardoshli, mustahkam. Ular 300*300 
mm va 200*200 mm ham da 3 -4 mmqalinlikda tayyorlanadi. Bu plitkalar 
intensiv harakat kuzatiladigan xonalar polini qoplash uchun ishlatiladi. 
Namligi va harorati doim o yuqori boMgan xonalarda ishlatish m aqsadga 
muvofiq emas.
Rezina plitkalar relin asosida 300x300 mm. v a 500x500 mm, qalinligi
3,5 va 10 mm. qilib ishlab chiqariladi. Plitkalar suv, kislota va ishqor muhit- 
lariga chidamli, issiqlik va tovush izolyatsiyasi, yedirilishga mustahkam va 
elastik. Ular sanoat va jam oat binolarida, namlik yuqori boMgan joylarda 
ishlatiladi.
Termoreaktiv polimerlar asosidagi pollar yig‘m a va monolit boMadi. 
Pollarni qalinligiga qarab polim er qorishma yoki polim er beton ishlatiladi. 
P olim er bogMovchi sifatida fenol-form aldegid, karbam id-form aldegid, 
furan, epoksid, poliefir smolalari ishlatiladi. Qorishma va beton tarkibiga 
toM dirgich, (m ayda v a y irik ) toM dirgich-qotirgich, p lastifik ato r v a 
modifikatorlar kiritiladi.
Polim er qorishm a va polim erbeton pollar 
- 20-50 mm. qalinlikda 
m onolit holda quyiladi. U lar a w a ld a n , yaxshilab zichlashtirilgan asos 
ustiga quyiladi, zichlashtiriladi va yuza qismi tekislanadi.
185
t

---

U shbu polim erqorishm a va polim erbeton kom pozitsiyalar asosida 
300x300 mm, 500*500 mm. (hattoki, 1000x1000 mm) o ‘lchamlarda va 
qalinligi 20-50 mm. (100 mm.) plitalar ishlab chiqariladi. Bunday plitalar 
kimyoviy muhitlarga chidamli b o ‘lishi bilan birga katta yuk v azo ‘riqishlarga 
ham bardoshli bo‘ladi. Plitkalam ing tom on o ‘lchamlari 500 mm. va undan 
yuqori boMsa, ular armatura to ‘ri yoki dispers tolasimon artnaturalovchi 
m ateriallar bilan kuchaytiriladi. Polimerqorishma va polimerbeton monolit 
ham da y ig ‘m a pollar (plitalar), asosan, sanoat binolarida ishlatiladi. Ular 
asosida kislota, ishqor, m ineral o ‘g ‘itlar, moylar, organik m ahsulotlar, 
biologik moddalar ishlab chiqaradigan kimyo sanoatida, omborxonalarda 
va agressiv sharoit kuzatiladigan boshqa joylarda (molxonalar, gerbetsid 
va pestetsid saqlanadigan xonalar, silos saqlagichlar va b.) ishlatiladi.
Choksiz polim er pollar 
- polivinilatsetat, polimersement va polimer 
k om pozitsiya asosida b o ‘lib, asosga bitta yoki bir nechta m astikali 
tark ib lam i qoplab olinadi. M astikalar b o g ‘lovchi, kukun toMdirgich, 
pigm ent va xususiy hollarda qotirgichlar, plastifikatorlar, stabilizatorlar 
qo ‘shib tayyorlanadi va yaxshilab tekislangan asosga yotqiziladi.