Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ürəyi olmaq birləşməsi başqa dillərdə də işlənir.
To think the world of smb, to give the shirt off one’s back, to give (lend, stretch out) a helping hand to smb, to draw smb out of the mire, to help the lame dog over a stile, to bear the blame idiomları insanın ədalətli, mehriban, yaxşı olmasını bildirmək üçün işlədilir. İnsanın zahiri görkəmi, onun davranışı və s. haqqında fikir formalaşdıran idiomlar da çoxdur və onlar müxtəlif tematik semantik qruplarda təmsil oluna bilir. Qeyd edək ki, idiomlar çox zaman insanın bədən üzvlərinin adları ilə işlənir. Somatik frazeoloji birləşmələrin frazeologiyada ayrıca bir qrup təşkil etdiyini söyləyən Ə.Hacıyeva somatik frazeologizmlərin tərkibində 40-a qədər bədən üzvü bildirən sözün işləndiyini qeyd edir [23, 155]. Bu fikri idiomlar haqqında da demək olar. Həm ingilis, həm də Azərbaycan idiomlarını onların tərkibindəki somatizmlərə görə də qruplaşdırmaq olar. Müşahidələr 158 göstərir ki, idiomların tərkibində çoxlu miqdarda somatizmlər işlənir. Məsələn, qol (arm), dodaq (lip), ayaq (foot), çiyin (shoulder), burun (nose), diz (knee), bədən (body), baş (head), qulaq (ear), ürək (heart), əl (hand), üz (face), ayaq (leg), barmaq (finger), ağız (mouth), boyun (neck), dəri (skin) və s. Qeyd olunanlar və başqa bədən üzvlərinin adlarının iştirak etdiyi idiomlar müəyyən qrup təşkil edir. Belə idiomlar müstəqil nitq vahidi kimi işlənir. Birləşmə şəklində olan idiomlar müstəqil dil vahidi kimi digər sözlərlə semantik-qrammatik əlaqələrdə olur. İdiomlar semantik tam kimi çıxış edir. Onların komponentləri bir-birilə əlaqələnir, qaynayıb qarışır, öz müstəqilliyini itirir, məcazi məna alır. Sabit məna bütövlüyü, daxili forma, sabitlik idiomlara xas olan əsas əlamətlərdir və onlar idiomların semantik xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Bizə elə gəlir ki, semantikasından asılı olaraq idiomlar üçün aşağıdakı cəhətlər səciyyəvidir: ekspressivlik, məcazilik və obrazlılıq. 159 İdiomları mənaca bir sözlə əvəz etmək mümkündür. Müq. et: He had certain shyness in expressing himself by word of mouth “O, fikrini həmişə sözlə ifadə etməyə çətinlik çəkirdi”. We must behave very carefully. We must save our faces “Biz özümüzü yaxşı aparmalıyıq, abrımızı gözləməliyik”. İnsanın bədən üzvlərini bildirən sözlərin nüvə komponenti funksiyasında çıxış etdiyi idiomların hər birini müxtəlif semantik yarımqruplara ayırmaq olar. Tərkibində əl (hand) sözü olan idiomları aşağıdakı mənaları bildirən tematik qruplara ayırmaq olar: 1) Fəaliyyət, yaxud fəaliyyətsizlik, süstlük bildirən idiomlar: ing. to play one’s hands for all it is worth (“məqsədinə nail olmaq üçün hər şeyə əl atmaq”), fold one’s hands (“əlini qoynuna qoyub oturmaq”, “barmaq tərpətməmək” ), to stay one’s hand (“hər hansı hərəkətdən çəkinmək”); azərb. əli cibində gəzmək, əlini yanına salıb durmaq, əlini ağdan qaraya vurmamaq. Although angry at the way the League had thrown out a mutually agreed compromise, Hill and Lloyd decided to |