Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Suddenly there had ceased to be conversation anywhere
in the room. The eyes of every one were upon her (E.Caldwell) (“Qəfildən otaqdakı söhbət kəsildi, iştirak edənlərin hamısının baxışları ev sahibəsinə dikildi”). Tərcümədəki baxışları sözü mətndəki gözləri sözünün qarşılığı kimi verilmişdir. İdiom səviyyəsində tərcümədə hər iki sözdən istifadə etmək mümkündür. İngilis dilində eyni mənada to be in the public eye (“diqqət mərkəzində olmaq”) idiomu da işlənir. Həm ingilis, həm də Azərbaycan dilində eyni mənalı idiom hadisə və vəziyyətin baş verməsi səbəbindən doğur. Müəyyən işə görə ətrafdakıların diqqətini özünə cəlb etmək, işə görə diqqət mərkəzində olmaq subyekt və obyektə onun ətrafdakıların bir qisminin eyni zamanda baxmasını gerçəkləşdirir. Bu hal idiomun tərkibində göz sözünün nüvə komponenti kimi seçilməsinə əsas 169 vermişdir. Məlumdur ki, göz sözünün ən geniş yayılmış və daha işlək mənası “görmək” anlayışı ilə bağlıdır. Qeyd edək ki, etimoloji baxımdan da göz ismi ilə gör feli eyni kökdən törəmiş sözlərdir. Misallar: gözüm onu görmək istəmir, gözünü silib bax, hər iki qonşunun gözü onları çoxdan almışdı [55, 307]. Göz sözünün “görmək” mənası “baxmaq” anlayışı ilə bağlıdır. Baxmaq və görmək, baxıb görmək, baxıb gülmək və s. söz birləşmələrinin mərkəzində gözü müəyyən obyektə yönəltməklə görmə vasitəsi ilə qavramanın baş verməsini diqqətə çatdırmaq durur. Əşya və hadisənin eyni anda bir neçə adamın diqqət mərkəzində olması onun çoxluq üçün maraqlı olmasından irəli gəlir. İdiom müəyyən sayda adamın eyni zamanda bir obyektə baxması əsasında formalaşmışdır. Sonralar bu idiom diqqət mərkəzində olan hadisəni ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir, yəni hamının eyni zamanda nəyəsə, kiməsə baxması əsas deyildir. Hadisə, obyekt, subyekt çoxluğun maraq mərkəzində olduqda bu idiomdan istifadə edilir. Məsələn: Hamının gözləri İraqa dikilmişdir. 170 In the winds eyes (“dənizdə”) [müq. et: azərb. Küləyin əksinə]: Meanwhile the schooner gradually fell off and filled again upon another tack, sailed swiftly for a minute or so and brought up once more dead in the winds eyes (R.L.Stevenson). “Hərdənbir qayıq aşır və yenidən qüvvə toplayaraq bir-iki dəqiqə üzür və yenə də küləyin əksinə yönəlirdi”; ing. all hands (“hamı göyərtəyə”); azərb. əldən düşmək (yorulmaq), qulaq asmaq (dinləmək), göz qoymaq (baxmaq), başdan eləmək (qovmaq), əl vermək (salamlaşmaq, görüşmək), dil vermək (öyrətmək), əl açmaq (dilənmək), ürək qızdırmaq (inanmaq), diş ağartmaq (irişmək), dil tökmək (yalvarmaq), ürəyinə toxunmaq (qəlbinə toxunmaq) və s. İdiomatik birləşmələr içərisində somatik tərkibli birləşmələrin seçilməsi onunla bağlıdır ki, o bütün dillərin idiomatikasında ən əsas rol oynayır, çünki, bədənin bütün üzvləri insanın fiziki fəaliyyətinin ayrılmaz hissəsini təşkil edir. Biz əgər beynimizlə (baş) dərk ediriksə, gözlərimizlə görür, qulaqlarımızla eşidiriksə, əllərimizlə bu və ya digər bir hərəkəti, hadisəni, prosesi həyata keçiririksə, bu 171 sadalananları həyata keçirmək üçün mütləq onun dalınca getmək gərəkdir. Bunun reallaşmasını isə ayaqlarımızın köməyi ilə həyata keçiririk. Tərkibində ayaq (foot) komponenti olan idiomatik birləşmələr ingilis dilində Azərbaycan dilinə nisbətən əl Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|