Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
çıxmaq, əlindən çıxmaq – ing. to slip through one’s
fingers – rus. проскользнуть между пальцев, azərb. gözünə kül üfürmək – ing. to throw dust in someone’s eye – rus. пускать пыль в глаза, azərb. göz-gözə // üz-üzə gəlmək – ing. face-to face – rus. лицом к лицу, azərb. boğazını yırtmaq – ing. to scream at the top of one’s lungs – rus. рвать глотку. Bu idiomatik ifadələrdən bəzilərində tam ekvivalentlik idiomların ifadə etdiyi məzmun əsasında formalaşır. Həm məzmun, həm də ifadə planına görə ekvivalentlik də müşahidə olunur. Müq. et: azərb. gözünə kül üfürmək – ing. to throw dust in someone’s eye – rus. 197 пускать пыль в глаза. Bir sıra idiomlarda fərqli cəhət özünü daha çox ifadə planında göstərir: azərb. əlindən sürüşüb çıxmaq, əlindən çıxmaq – ing. to slip through one’s fingers – rus. проскользнуть между пальцев. Rus və ingilis dillərində bu idiomda barmaqlar sözü işlənirsə, Azərbaycan dilində əl sözündən istifadə olunur. Başqa bir misalı nəzərdən keçirək: ing. to draw the wool over someone’s eyes – rus. водить кого-либо за нос – azərb. başını piyləmək, başını aldatmaq. Bu idiomdakı məna Azərbaycan dilində öz ifadəsini başqa bir idiomda da tapır: çaya susuz aparıb, susuz gətirmək. Ayrı-ayrı dillərdə eyni və ya yaxın mənaya malik idiomun tərkibində leksik vahidlərin fərqli, semantik əlaqələrinin müxtəlif olması tez-tez müşahidə edilir. İngilis və Azərbaycan idiomlarının tərkibində head – baş, eye – göz, hand – əl, heart – ürək, mouth - ağız, tongue – dil kimi sözlər yüksək işlənmə tezliyinə malikdir. Belə idiomatik sırada qrup semi diferensiallaşdırıcı əsas funksiyasında çıxış edir. Məsələn, “düşüncə prosesi” verbal şəkildə head (brain) – baş komponenti əsasında 198 reallaşır: to cudgel one’s brains over something – nəyinsə üstündə baş sındırmaq. Bununla yanaşı, müxtəlifsistemli dillərdə məzmuna görə ekvivalent olan idiomlarda yaxın mənalı sözün işlədilməsi ilə üzə çıxan fərq də müşahidə olunur: ing. to bare one’s heart – azərb. ürəyini boşaltmaq – rus. излить душу. Bu cərgədə rus dilindəki idiomda сердце (“ürək”) əvəzinə душа sözündən istifadə olunmuşdur. Azərbaycan və ingilis dillərində isə göstərilən nümunələrdə və bir çox digər ekvivalent idiomlarda qrup semi eyni sözlə ifadə olunmuşdur. Ekvivalentlik nəzəriyyəsinin çatışmayan cəhətlərindən biri də idiomlarla söz arasında semantik fərqin qəbul edilməməsi faktıdır. Bu, idiomun məna strukturunun sözün məna strukturuna nisbətən daha mürəkkəb quruluşa malik olması ilə əlaqədardır. Buna görə də idiomatikaya çox vaxt semantik baxımdan müxtəlif söz birləşmələri aid edilir. Ekvivalentlik leksik sinonimi olan idiomlara aid edilə bilməz. İdiomun vahid məna strukturu sözün məna strukturuna nisbətən daha mürəkkəbdir. Xüsusən 199 konnotasiya baxımından nitqdə bu iki dil vahidinin mütləq (tam) qarşılıqlı əvəz edilməsi faktı istisna edilir. Dildə konnotasiya baxımından fərqli cəhətlər mühüm rol oynayır. Konnotasiya idiomun semantikasının ayrılmaz atributudur. İdiomatik ekvivalentliyə təsir göstərən digər mühüm amil idiomun quruluşudur. İdiomun struktur (leksik və sintaktik) təşkili birinci amillə müqayisədə tam struktur-semantik ekvivalentin olmasını daha asanlıqla aydınlaşdırmağa imkan verir. Alman və rus idiomlarının müqayisəsi əsasında A.D.Rayxşteyn leksik tərkib (komponent tərkibi) və sintaktik strukturu fərqləndirir. O, komponentlərin bu və ya digər tematik qrupa semantik aidliyininin idiomların dillərarası ekvivalentliyinə zəif təsir göstərdiyini qeyd etmiş və bu cəhətin yalnız az sayda idiomda təzahür etdiyini göstərmişdir [133, 120]. Belə idiomlar, adətən alınma idiomlar olur. Onlar qədimliyi, müəyyən dini hadisələrə aidliyi ilə seçilir. Məsələn, ing. Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|