Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
hand ifadələri göz yummaq və to shut one’s eyes ifadələri
ekvivalent dil vahidləridir. Onların transformasiyası, yəni bir dildən digərinə köçürülməsi heç bir çətinlik törətmir. Belə birləşmələrdəki komponent oxşarlığı onların ekvivalentliyi üçün əhəmiyyət daşımır. Əlbəttə, müxtəlif dillərdə işlənən və bu şəkildə yaxın olan idiomların yaranması təsadüfi deyildir. Belə oxşar ifadələrin meydana çıxmasında müəyyən bir qanunauyğunluq vardır. Beləliklə, bu və ya digər əşyaya (kəmiyyətə) bərabər tutulan, hər hansı cəhətdən ona uyğun gələn, onu əvəz və ya ifadə edə bilən əşya (kəmiyyət) bir-birinə ekvivalent sayılır. Bədii tərcümədə belə bərabərqiymətliliyi təmin etmək çətindir, çünki tərcümə zamanı mənbə dilin sistemi ilə tərcümənin edildiyi dilin sistemi arasındakı fərqlər orijinalın məzmununun tam saxlanması imkanını məhdudlaşdırır. Ekvivalentliyi müəyyənləşdirmək üçün meyar rolunu orijinaldakı məna elementlərinin saxlanması 181 oynayır. Bunu əsas götürərək V.Komissarov ekvivalentliyin beş tipini fərqləndirir: 1) tərcümə materialında orijinaldakı məzmun saxlanır; 2) orijinalın və tərcümə olunmuş materialın ümumi məzmunu eyni kommunikasiya məqsədini güdməklə yanaşı, eyni dilxarici situasiyanı əks etdirir; 3) leksik tərkibdə və sintaktik strukturda paralellər olur; 4) sintaktik struktur qorunur; 5) orijinalla tərcümə olunmuş material arasında maksimal yaxınlıq olur [118, 52-56]. Əslində, beşinci tip ekvivalentlik anlayışının təyin edilməsi ilə bağlıdır. Burada ekvivalentliyin sərhədləndirilməsində müəyyən qədər yaxınlıq vardır. Maksimal yaxınlığı qiymətləndirmə vasitəsi və ya meyarı yoxdur. Ona görə də idiomların transformasiyası zamanı maksimal yaxınlıq adı altında ekvivalentlikdən danışmaq özünü doğrultmur. Müxtəlif dillərdəki idiomatik ifadələrin ümumi səciyyə daşıması və müəyyən məqamlarda struktur-semantik oxşarlıq təşkil etməsi dilçilik ədəbiyyatında “dillərarası ekvivalentlik” kimi qiymətləndirilir [112, 12]. Buraya 182 məna və üslubi çalarına görə oxşar, komponentlərin tərkibi və struktur-qrammatik təşkili cəhətdən uyğun gələn sabit birləşmələr daxildir. Hər hansı gümana gəlməyən və ya çətin baş tutan işdən bəhs edilərkən ingilis dilində when pigs fly, castles in the air, if ifs and ans were pots and pans və if the sky falls, we shall catch larks idiomlarından istifadə edilir. Bu idiomları Azərbaycan dilinə hərfən müvafiq olaraq “donuzlar uçanda”, “qəsrlər havada”, “əgər əgərlər və vələr çaydan və qazan olsa”, “səma nə vaxt yerə enərsə, torağayları da o vaxt tutarıq” kimi tərcümə etmək olar. Lakin, göründüyü kimi, Azərbaycan dilində belə ifadə və ya idiom yoxdur. Deməli, bu idiomlar Azərbaycan dilinə tərcümə deyil, transformasiya edilməlidir. Başqa sözlə, həmin idiom Azərbaycan dilində onun semantikasına uyğun idiomla əvəz edilməlidir. Azərbaycan dilində bu məqamda dəvənin quyruğu yerə dəyəndə idiomundan istifadə olunur. Komponent oxşarlığı tam aradan qaldırılsa da, transformasiya zamanı semantik ekvivalentlik əldə olunur. |