Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
177 III FƏSİL İDİOMLARIN TRANSFORMASİYASI YOLLARI 3.1. Müxtəlifsistemli dillərdə idiomlaların ekvivalentliyi və transformasiyası məsələləri Müxtəlifsistemli dillərdə eyni kateqoriyadan olan vahidlərin qarşılıqlarının müəyyənləşdirilməsi ilk növbədə bu vahidlər arasında uyğunluqlar və uyğunsuzluqları aydınlaşdırmağı tələb edir. Kontrastiv tədqiqatlar belə dillərdə qarşılaşdırıla və ya bir-birini əvəz edə biləcək vahidləri müəyyənləşdirməyə imkan verir. Hər bir dilin lüğət fondunda idiomatik ifadələr özünəməxsus yer tutur. Onların qarşılaşdırılmasında bir sıra cəhətlərə xüsusi diqqət yetirilməsi lazım gəlir. Qeyd etmək lazımdır ki, idiomatik ifadələr müxtəlif sistemə malik olan dillərdə əsasən fərqli struktura və semantikaya malik olsa da, onların bir qismində müəyyən uyğunluq, yaxınlıq da müşahidə edilir. 178 Semantikası və strukturuna görə uyğun gələn idiomatik ifadələr müəyyən qrup təşkil edir. Müxtəlif dillərin materialları əsasında aparılmış tədqiqatlardan aydın olur ki, uyğunluqlar ya yalnız semantikaya, ya yalnız struktura, ya da həm semantika, həm də struktura görə ola bilər. Məsələn, ingilis dilində to take oneself in hand, Azərbaycan dilində özünü ələ almaq, rus dilində взять себя в руки, ingilis dilində to shut one’s eyes, Azərbaycan dilində göz yummaq, rus dilində закрывать глаза birləşmələrində komponentlərin və mənanın eyniliyi diqqəti cəlb edir. Sintaktik baxımdan müxtəlif sistemə malik dillərə aid olan birləşmələrdə oxşar komponentlərin sıralanmasında fərq aydın görünür. Bu fərq müvafiq dilin sintaktik xüsusiyyətləri, sintaktik normaları ilə bağlıdır və əhəmiyyətli rol oynamır, yəni idiomatik ifadələrin komponentlərinin sıralanması onların məna və komponent oxşarlığına heç bir təsir göstərmir. Bu və ya digər sözün birləşmədəki ətrafı, distributiv imkanları onun mənasına müəyyən təsir göstərir. Sözün birləşmədəki mənası onun lüğəvi mənasından əsaslı 179 şəkildə fərqlənə bilər. Bu, idiomatik ifadələr üçün daha səciyyəvidir. Ona görə də idiomatik ifadələrin ekvivalentlik məsələsi ayrıca tədqiqat obyekti ola bilir. Müəyyən dilə aid idiomların başqa dilə tərcüməsi və ya transformasiyası tərcüməşünaslığın həll etməli olduğu mühüm problemlər sırasına daxildir. Tərcüməşünaslıqda ekvivalentlik məsələsi, bədii tərcümədə ekvivalentlik həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur. Tərcüməşünaslığa aid tədqiqatların əksəriyyətində bu məsələ müxtəlif aspektlərdən işıqlandırılmışdır. Adekvatlıq, ekvivalentlik və uyğunluq məsələləri barədə müvafiq elmi ədəbiyyatda ətraflı məlumat vardır. A.D.Şveyserə görə, ekvivalentlik ilkin məlumatların mənbə dilin daşıyıcılarına göstərdiyi təsirlə bütün əhəmiyyətli cəhətlərinə görə eyniliyidir [156, 92- 96]. Ekvivalentliyi tərcümə və orijinalda məzmun ümumiliyi (məna yaxınlığı) kimi qəbul edən tədqiqatçılar da çoxdur [118, 51; 123, 103-119]. Ekvivalentlik bu və ya digər vahidin başqa bir dildə olan qarşılığı ilə tam eyniyyət təşkil etməsidir. Burada struktur və komponent 180 oxşarlığı vacib şərt deyildir. Məsələn, Azərbaycan və ingilis dillərində özünü ələ almaq və to take oneself in Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|