Топлу Азярбайъан Республикасы Президенти йанында
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qeyd
- Filologiya məsələləri – №02, 2015
- ГАСАНОВА НАХИДА ЗАКОНОМЕРНОСТЬ УПОТРЕБЛЕНИЯ СУФФИКСА –ÇILIQ 4 (-ЧЫЛЫГ 4
- Filologiya məsələləri – №02, 2016
- HASANOVA NAHIDA THE REGULARITY OF USE OF SUFFIX -ÇILIQ 4 (-CHILIG) IN THE
- Rəyçi: professor Qulu Məhərrəmli Filologiya məsələləri – №02, 2015
- Açar sözlər
|
İsimlərə qoşulan -çılıq 4 da qovuşmanın birinci və mühüm komponenti olan -çı 4 nın
işlənmə tezliyi üzrə sözləri belə qruplaşdıra bilərik: 1) komponentin birinci tərəfi zəif inkişaf edənlər: sözçülük, öhdəçilik, ədavətçilik, türkçülük, azərbaycançılıq və s. 2) komponentin birinci tərəfi qismən inkişaf edənlər: bağçılıq, arıçılıq, südçülük, meyvəçilik, tərəvəzçilik, qoyunçuluq, toyuqçuluq və s. 3) komponentin birinci tərəfi heç inkişaf etməyənlər: müəllimçilik, çobançılıq, həkimçilik və s. Birinci və ikinci bölgü arasında işlənmə baxımından fərq, əsasən, mücərrədlik(1) və konkretlik(2) baxımındandır. Bu, birbaşa -çı
funksionallığından irəli gəlir ki, bu barədə artıq əvvəldə bəhs etmişik. Qeyd: qoyunçuluq sözü ilə bağlı deyək ki, bu barədə bəhs etdiyimiz dilçilik əsərlərində fərqli baxışlar müşahidə olunur. S.Cəfərov və Q.Kazımov qoyunçu sözünü müstəqil söz kimi vermişdir. H.Mirzəzadə və B.Xəlilovda isə -çuluq bu sözün vahid komponenti kimi verilmişdir. Ayrı verilməsinə görə toyuqçuluq və tərəvəzçilik sözü də o sıraya aid edilmişdir ki, biz bununla razılaşmadığımız üçün -çılıq 4 –ı bütöv götürdük. Üçüncü bölgüdə verilən sözlərdə isə -çı 4 –nın işlənməsi sırf üslubi xarakter daşıyır. Burada -çı 4 konkret bir peşəni adlandıran həmin sözlərə ikiqat sahiblik məzmunu verərək onun mənasını qüvvətləndirir. Eyni zamanda bu qüvvətləndirmə sırf üslubi xarakter daşıyıb ifadə tərzi olaraq onların sənət etibarilə adiləşdirilməsinə xidmət edir. O sıraya düşmənçilik sözünü də aid etmək olar; konkret bir peşəni olmasa da, hər hansı bir mövqeni “peşə edən” şəxsi bildirdiyindən həmin üslubi səviyyədən çıxış edərək işlədilir. Beləliklə, isimlərdə -çılıq 4 şəkilçisinin işlənməsi 1-ci və 2-ci bölgülərdəki nümunələrdə eyni və ya yaxın məna funksiyasından çıxış edən şəkilçilərdən birinin digərini törətməsidir. 3-cü bölgüdə isə üslubi ehtiyacdan yaranan bir prosesdir. Sifətlərin üzərinə artırılan -çılıq 4 şəkilçisinin -çı 4 ilə işlənməsi vacibliyi duyulmur. Belə düşünmək olar ki, əlamət bildirən sözdən hər hansı bir sənət, peşə anlayışının düzəlməsi mümkün deyil. Qaldı ki, əqidə, məslək və mücərrəd məfhum ifadə etməsi bu, elə keyfiyyət bildirən sifətlərin morfoloji-semantik qanunauyğunluğudur.
Bu sırada təbii ki, istisna sözlər də var ki, (yalançılıq, çürükçülük, biabırçılıq, rüsvayçılıq, uzunçuluq )bu sözlər –çısız heç bir leksik məna daşımır. Uzunçu sözü ilə bağlı onu deyə bilərik ki, uzun keyfiyyət deyil, əlamət bildirdiyi üçün -çu şəkilçisi ilə mücərrədləşməyə ehtiyac yaranır. Rüsvayçı, biabırçı sözləri isə qrammatik mənasına görə müstəqil şəkildə formalaşmamış, etmək, olmaq köməkçi sözləri ilə funksionallıq qazanmışdır. Buradakı –çı şəkilçisi də məhz həmin vəzifədən çıxış edərək edən , olan mənasını daşıyır, hətta Filologiya məsələləri – №02, 2015
181 aid olduqları sözlər də , əksərən, dinamik bir məzmunu ifadə edir. Məsələn, biabırçı hərəkət, rüsvayçı çıxış və s. Beləliklə, verilən nümunələrdən də göründüyü kimi, sifətlərdə işlənən -çılıq 4
ilə!) -çı 4 deyil. Ona görə də sırf birikmiş –çılıq 4 şəkilçisi olaraq sözlərə qoşulur. Və burada komponentin birinci hissəsi yalnız qüvvətləndirici təsir göstərmək vəzifəsindədir. Həmin sözlərin -çı 4 sız işləndiyi təqdirdə heç bir məna fərqi yaratmaması da bu fikrin təsdiqidir.
1.Cəfərov S. Müasir Azərbaycan dili (leksika) II hissə. B., Maarif, 1982. 2.Дмитрийев Н.К. Грамматика башкырского языка. М., 1951. 3.Həsənov İ. Müasir Azərbaycan dilinin leksikası. B., 2007. 4.Hüseynov Ş. Azərbaycan dilində qrammatik vahidlərin inkişafı (şəkilçilər). B., BDU nəşr.,2003. 5.Kazımov Q. Müasir Azərbaycan dili (morfologiya). B., Nurlan, 2010. 6.Кононов А.Грамматика турецкого языка. М., 1941. 7.Mirzəzadə H. Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası. B., ... 8.Xəlilov B. Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası. II hissə. B., Nurlan, 2007. 9.Xəlilov B. Müasir Azərbaycan dilinin leksikologiyası. B., Nurlan, 2008.
ГАСАНОВА НАХИДА ЗАКОНОМЕРНОСТЬ УПОТРЕБЛЕНИЯ СУФФИКСА –ÇILIQ 4 (-ЧЫЛЫГ 4 ) В СОВРЕМЕННОМ АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ЯЗЫКЕ РЕЗЮМЕ В статье речь идȅт об общей закономерности употребления суффикса –çılıq 4
4 ) в современном азербайджанском языке. На основе слов разных частей речи исследуются статус и структура этого суффикса и разъясняется, состоит ли он из морфем –çı+lıq (-чы+лыг) или является слитным суффиксом -çılıq 4 . В
словообразовании азербайджанского литературного языка наряду с суффиксами –çı и –lıq функционирует и суффикс -çılıq 4 , состоящий из слитных компонентов. Данный суффикс, являющийся новой лексической единицей относительно указанных компонентов, за последние годы стал весьма продуктивным. В то же время при его употреблении наблюдаются нарушение опроделȅнной закономерности и избыточность речи. Суффикс -çılıq 4 , участвующий в образовании имȅн существительных в основном в форме –çı+lıq (öhdəçilik «обязательство», arıçılıq « пчеловодство» и др.), в образовании прилагательных закрепился как окаменевшая единица (nigarançılıq «беспокойство», mehribançılıq « дружелюбие, задушевность», kasıbçılıq «бедность, беднота» и др.). Filologiya məsələləri – №02, 2016
182 Основная цель исследования – подтвердить тот факт, что первый компонент слитного суффикса -çılıq 4 в именах существительных во всех случаях не оправдывает себя (toyuqçuluq «куроводство», həkimçilik « врачевание» и др.), в прилагательных же в целом он не играет новой лексической роли (xoşbəxtçilik- xoşbəxtlik «счастье», narahatçılıq-narahatlıq «тревога, волнение»).
HASANOVA NAHIDA
The article deals with the general regularity of use of suffix -çılıq 4 (-chilig
4 ) in the modern Azerbaijani language. The status and structure of this suffix are studied on the basis of the words of the different parts of speech, it is explained whether it consists of two morphemes -çı+lıq (-chi+lig) or is a solid suffix -çılıq 4 . The suffix -çılıq 4 which
consists of solid components functions in the word –formation of the Azerbaijani literary language together with the suffixes –çı and –lıq. This suffix being a new lexical unit in regard to the components has been very productive recently. At the same time there is breach of a certain regularity and surplus speech during its use. The suffix - çılıq 4
arıçılıq « beekeeping» etc.), has taken root as a petrified unit in formation of adjectives (nigarançılıq «anxiety», mehribançılıq « sincerity, friendly spirit», kasıbçılıq «poverty» etc.). The main purpose of the research is to confirm the following fact: the first component of the solid suffix -çılıq 4 in nouns doesn't justify itself in all cases (toyuqçuluq «poultry», həkimçilik « doctor's activity»), and it doesn't play a new lexical role in adjectives (xoşbəxtçilik-xoşbəxtlik «happiness», narahatçılıq-narahatlıq «alarm»).
Filologiya məsələləri – №02, 2015
183 MİRVARİ QASIMOVA ADPU qasimovamirvari@gmail.com ANTONİMLƏRİNİN ZİDİYYƏTİN DƏRƏCƏSİ BAXIMDAN TƏHLİLİ
Key words: antonym, contradiction, contrary, complementary, conversiv, vectorial. Ключевые слова: антоним, противоречие, контрарный, комплементарный, конверсивный, векториальный. Antonimlərdən bəhs edərkən “ziddiyyət, əkslik” və “antonimlik” anlayışlarını bir- birindən fərqləndirmək zəruridir. Əslində, “ziddiyyət” daha geniş kateqoriyanı təmsil etməklə leksik ziddiyyətin komplementarlıq (single-married), ənənəvi antonimlər, konversivlik (buy-sell), homoantonimlik, avtoantonimlik kimi müxtəlif növlərini əhatə edir. Antonimlik ikinci növ zidiyyətdir. Ənənəvi olaraq ziddiyyətin antonimliklə üç növü əlaqələndirilir: 1) kontradiktor (high-low); 2) qradual (keyfiyyət bildirən, dərəcələnən; large-small) və 3) vektorial (to widen- to narrow). Beləliklə, antonimlik bir neçə növdə mövcud olur [11, 83 -84]. Göstərilən antonim növləri barədə mövcud linqvistik fikirləri nəzərdən keçirdikdə məsələyə yanaşma aspekti rəngarəngliyi ilə diqqəti cəlb edir. Bunlardan bir neçəsinə diqqət yetirək:
sözlərin ən tipik növünü təmsil edirlər. “Kontrar antonimləri ifadə etdikləri keyfiyyətdə artan fərqə görə nizama düzmək (sıralamaq) mümkündür. Bu zaman sıranın bir-birindən ən uzaqda yerləşən elementləri kontrar anlayışlar kimi təsnif olunacaqlar” [14, 50]. Kontrar antonimlər bir sıra fərqləndirəndirici xüsusiyyətlərə malikdirlər: I) antonim cütlük üzvlərindən birinin istifadəsi (təsdiqi) digərininin mütləq inkarı nəticəsini vermir. Yəni, əgər biz bir şeyi inkar ediriksə, bu antonim cütlüyün əks qütbündə duran digər sözün mütləq təsdiq edilməsi demək deyil, məsələn, “Anam cavan deyil” fikri mütləq şəkildə “Anam qocadır” fikrinə dəlalət etmir, əsas vermir. Bu hal nisbidir, belə ola da bilər, olmaya da. Bundan başqa cütlüyü əmələ gətirən hər iki sözün də xarakterizə edilən şəxs, hal, vəziyyət, proses və s. üçün müvafiq olmaması halı mümkündür. Məsələn, insanın nə gözəl, nə də çirkin, vəziyyətin nə yaxşı, nə də pis; havanın nə isti, nə də soyuq, filmin nə maraqlı, nə də cansıxıcı olması mümkündür [6, 15].
II) dərəcələnən antonimlər adından da göründüyü kimi müəyyən bir halı, vəziyyəti, əlaməti, keyfiyyəti hansısa dərəcədə ifadə edirlər. Onlara daha çox sifətlər arasında rast gəlinir. Bu tip antonimlər “biri-birini qarşılıqlı istisna etməmək ( are not
mutually exclusive)”[6, 15] xüsusiyyətinə malik olduqlarından asanlıqla dəyişdirilə, müqayisə və üstünlük dərəcələrində istifadə oluna bilirlər. Məsələn, cold-colder-the coldest / hot-hotter-the hottest; dood-better-the best /bad-worse-the worst: “It was the best of times, it was the worst of times, it was the age of wisdom, it was the age of foolishness” (C.Dickens “A tale of two cities). III) dərəcələnən antonimlər arasında üçüncü bir sözün mümkünlüyü də onu fərqləndirən cəhətlərdən biri kimi göstərilə bilər. Bu zaman həmin o “üçüncü” söz
Filologiya məsələləri – №02, 2016
184 antonim cütlüyün iki zidd qütbündə duran sözlər arasında orta, aralıq mövqedə olur, ifadə olunan məna baxımdan cütlük üzvlərindən heç birinə yaxınlığı ilə fərqlənmir. “İngilis dili wide-narrow, big-small, old-young tipli hər hansı bir keyfiyyətin müxtəlif
antonimlər adlandırmaq mümkündür. Bu qəbildən olan antonimlər eyni bir anlayışa aid olan müəyyən bir keyfiyyəti müxtəlif dərəcələrdə ifadə etməklə səciyyələnir. Dərəcələnən antonimlər arasında aralıq mövqeli (intermediate) sözlərin mövcud olması onları fərqləndirən cəhətlərdən biri kimi göstərilə bilər, məs: hot-cold antonim cütlüyü arasına bu keyfiyyətin nisbətən zəif dərəcəsini bildirən warm-cool sözlərinin daxil edilə bilməsi təbiidir: hot-warm-cool-cold ”[9, 53-54].
Antonimlərin bu qeyd edilən keyfiyyəti də məhz real aləmdəki proses, hal, vəziyyət və s. bağlıdır. Belə ki, insanın nə kök, nə də arıq olmayıb dolu olması, filmin nə əla, nə də pis olmayıb “babat” olması, hasarın nə hündür, nə də alçaq olmayıb orta hündürlükdə olması real və təbiidir. IV) Kontrar antonimlərin “dərəcə bildirmə” xüsusiyyəti müxtəlif normalar əsasında müəyyən edilir. Yəni bütün obyeklər üçün vahid norma müəyyən etmək mümkün olmadığından nəyinsə müəyyən dərəcədə olması fikri həmişə nisbi xarakter daşıyır. Belə ki, eyni bir hal,vəziyyət, keyfiyyət, xüsusiyyət bir obyektə görə çox, digərinə görə isə az dərəcədə ola bilir, məsələn, kasıb milyoner varlı kasıbdan həmişə varlıdır; kiçik tarla böyük bostandan bir qayda olaraq böyükdür və s. Lih C. bu obyektyönümlü normanın həm də danışan, “hərəkəti icra edən yönümlü” olmasına diqqət verməyi təklif etmişdir. Dilçi hesab edir ki, “X çirkindir” fikri danışanın biri üçün doğru, digəri üçün yalan ola bilər; “X yaxşı müdirdir” fikri işçi üçün doğru, müdirin qızı və ya arvadı üçün səhv ola bilər, belə ki, onun iş icraçısı kimi yaxşı, ər və ya ata kimi isə pis olma ehtimalı da vardır” [8, 100-110].
ənənəvi növlərindən hesab edilir və ingilis dilində man/woman, alive/dead, married/unmarried (qadın-kişi, erkək –dişi, canlı-ölü, evli-subay) tipli antom cütlüklərin timsalında nümunələşdirilir. Dilçilik mənbələrində antonim sözlərin bu növünün çoxlu sayda fərqli terminlərlə adlandırılmasına rast gəlirik: “binary taxonomy” [8, 109]; “komplementar” [9; 5]; “simple binary opposition” [10, 84]. Zənnimizcə, belə termin pərakəndəliyi məsələdə çətinlik və dolaşıqlıq yaradan məqam kimi qiymətləndirilməli, lüzumsuz hesab edilməlidir. Antonimlərin bu növü həm də fərqli yanaşmalarla da səciyyələnir: Komplementar antonimlər zidd anlayışları bildirən, bir-birini qarşılıqlı inkar edən və eyni zamanda da biri-birini ümumi bir məfhumda tamamlayan sözlər kimi tanımlanır. Qeyd edilir ki, bu növ antonimlərdə dərəcələnmə və nəticə etibarilə aralıq mövqedə olan anlayış yoxdur [12, 64]. İngilis dilində antonimlərin bu növü İ.V.Zıkova tərəfindən də fərqləndirmişdir, lakin o, kontradiktor terminindən istifadə etmişdir [13, 46]. Antonimlər arasındakı zidiyyətin komplementar novünə A.D.Kruz da toxunmuşdur. Məfhumlar ardasında zidiyyətin bir neçə formada mövcud olduğunu düşünən dilçi komplementar ziddiyyəti konseptual cəhətdən bunlardan ən sadəsi hesab edir və bu ziddiyyətli antonimik münasibəti olan cütlüklərin mahiyyətini onlar arasına üçüncü, aralıq mövqeli hər hansı bir elementi daxil etməyin mümkün olmaması ilə izah edir. Yəni bu növdə əlaqəsi olan cütlüklərin bildirdiyi anlayış ancaq onlardan birinə
Filologiya məsələləri – №02, 2015
185 şamil olur, nisbi xarakterli digər bir hala yol verilmir; məs: ölü-diri (sağ); açıq-bağlı; doğru-yalnış; keçmək-kəsilmək (imtahandan) və s. “ Əgər iki sözdən biri verilmiş situasiyada inkar edilirsə, onda digəri həmin situasiya üçün məqbul hesab edillir və əksinə, məs: “Con ölməyib ” cümləsi “Con sağdır” fikrinə əsas verir [4, 199]. C.Layonz male-female, married–single, alive-dead nümunəli antonimləri komplementar adlandırır və qeyd edir ki, bu növün fərqləndirici əlaməti onların yalnız iki sözdən ibarət olması, yəni onun tərəfləri arasına əlavə, aralıq mövqeli sözlərin daxil ola bilməməsidir. C.Layonz komplementar antonimləri ümumilikdə götürdükdə antonim növü kimi tanımağın bir o qədər də tərəfdarı olmamışlar və “antonimlik” terminini (label) ancaq antonimlərin dərəcələnə bilən növünə (kontrar) şamil etməyi, onlarla məhdudlaşdırmağı doğru hesab etmişdir [7, 277-279]. C.Layonzun fikirləri A.D.Kruz tərəfindən dəstək görsə də, bir sıra dilçilərə inandırıcı gəlməmişdir: “Demək olar ki, istənilən dərəcələnməyən antonimi dərəcələndirmək mümkündür, məs: qadın-kişi antonim cütlüyü cinsiyyəti dəyişmə və ya xoromosom tədqiqatı kontekstikdə” dərəcələnə bilər [5, 76]. Bundan başqa ənənəvi dərəcələnməyən antonimlər də kontekstin tələbi ilə dərəcələnə bilir. Buna da antonim sözün qarşısında very, more, extremely, too və s. kimi qüvvətləndirici sifət və ya zərflərin istifadə edilməsi ilə nail olmaq mümkündür :
Dərəcələnən
antonimlərdə isə bu mütləqlik nəzərdə tutulmur, yəni burada verilmiş keyfiyyət mənalı bir sözün inkarı o biri anlayışın mütləq təsdiqini şərtləndirmir, məs: isn”t wide = is narrow nəticəsi mütləq xarakter daşımır, bu belə ola da bilər, olmayada [9, 55]. Azərbaycan dilçiliyində fərqləndirilən nisbi antonimlər ingilis dilçiliyindəki kontrar antonimlərə tam antonimlər isə komplementar antonimlərə qismən yaxındır. Belə ki, əvvəldə göstərdiyimiz kontrar antonimləri fərqləndirən üçüncü əlamət nisbi antonimlərə şamil edilir, tam antonimlərin isə bu xüsusiyyətdə olmaması qeyd edilir: “Tam antonimlər bildirdikləri anlayışda üçüncü, zəif ehtimala yer qoymurlar, məs: artıq-əskik, ağıllı-dəli,almaq-vermək, ağ-qara, dağ-dərə, yay-qış,acı-şirin və s. Nisbi antonimlərdə isə əksinə, ifadə olunan anlayışlarda ziddiyyət nisbətən zəifdir, şərtidir, məs: azarlı-sağlam, avara-işgüzar, yatmış-ayıq, ağ-yaşıl, dağ-düz, yay-yaz, acı-turş və
Nisbi antonimlər məsələsi heç də bütün dilçilər tərəfindən məqbul qarşılanmır “nisbi antonimlik anlayışı olsa-olsa nitq (mətn) və üslubiyyat üçün yararlı sayıla bilər. Həmin anlayışı dil sisteminə gətirmək heç də əlverişli deyildir” və dağ-düz, ağ-boz, ağ- göy, payız –qış kimi nisbi antonim cütlüklərin yaradılması “leksik semantikada paradiqmatik qarşılaşdırmaları ucdantutma antonimliyə, yəni əks mənalılığa çəkib gətirmək” [2, 97] hesab edilir. İngilis mənbələrində əsasən antonim fellərdə müşahidə olunan konversiv antonimlərdən də bəhs edilir. Antonimliyin bu növü ascend-discend, ask-answer, buy- sell,open-close tipli antonim fellərlə yanaşı wife-husband, parent-child, doctor-patient və s. biri-digərini qarşılıqlı şərtləndirməklə vasitəsiləyaranan ismi antonim cütlüklərə də şamil edilir. Bu antonimlərdə tərəflərdən biri “əks, geriyə doğru istiqamətlənmiş” münasibət ilə digərini şərtləndirir, yəni əgər A→ B-yə satırsa, B→A-dan alır, A→B-nin əridirsə, B →A-nın arvadıdır və s. Bu cür antonim cütlüklərdəki ziddiyyət C.Layonz təfərindən konverslik (converseness-əkslik) termini ilə ifadə edilmişdir [7].
Filologiya məsələləri – №02, 2016
186 F.R.Palmer və C.Liç bu antonimlərin məzmunundakı ziddiyyətin sırf nisbi xüsusiyyətlərini nəzərdə tutaraq onlar arasındakı münasibəti əlaqəli ziddiyyət (relational opposition) adlandırmağı üstün tuturlar [9, 55]; [8, 110]. Dilçilər bu antonim növündən danışarkən diqqəti antonim cütlüyün yaradan sözlərdən hansısa birinin digər antonim növlərində iştirak edə bilməsi faktına yönəldirlər. Məsələn, parent-child (valideyn-uşaq) antonim cütlüyündə iki söz bir-birini qarşılıqlı şərtləndirməklə vektorial münasibətdə çıxış edirlər. Belə ki, child sözü burada “oğlan və ya qız övlad” mənasında işlədilir. Həmin uşaq sözü adult-child (yetkin(yaşlı)- uşaq) opozisiyasında isə dərəcələnən antonimdir, çünki “yaşı az olan, yetkinlik yaşına çatmayan” mənasında işlədilmişdir. Başqa bir mənbədə isə konversiv antonimlərin kontekst daxilində bir-birini əvəzləyə bilmə xüsusiyyəti barədə qeyd edilir: “Konversivlik güzgü-surət əlaqəsi və ya funksiyasıdır, give-receive, ancestor-descendant, parent-child və s. bu kimi antonim cütlüklərdə rast gəlinir. Bu antonimlər məlumun məchula çevrilməsi ilə müşahidə edilən hallarda biri-birini əvəzləyə bilirlər. Müvafiq morfoloji və sintaktik dəyişiklik və düzgün sözönü seçimi təmin edildikdə konversiv antonimin dəyişdirilməsi cümlənin mənasını dəyişmir, məs: He gave her flowers. She received flowers from him.= She was given flowers by him ” [12, 64]. Kontrar və komplementar antonimlərdən fərqli olaraq konversiv antonimlərdən Azərbaycan dilçilərindən A.Q.Ələkbərov bəhs etmişdir. Fel kontekstində antonimliyi araşdırmış dilçi sadə fellərdən ibarət olan antonimləri iki qrupa ayırır: a) feli konversivlər – iki hərəkətin orta fəzası eyniyyət təşkil edir, istiqamətləndirilmiş hərəkətin başlanğıc və son fəzaları qarşılaşdırılır. Konversivlər iki cür olur: 1) obyektiv konversivlər danışanın mövqeyindən asılı olmur; məs: girmək- çıxmaq, enmək-qalxmaq, oturmaq-durmaq, açılmaq-tutulmaq, atılmaq-düşmək, açmaq- örtmək (bağlamaq), atmaq-tutmaq və s.; 2) subyektiv konversivlərdə isə hərəkətin istiqaməti danışan şəxsə görə müəyyənləşir. Müasir Azərbaycan dilində cəmi bir neçə cüt subyektiv konversiv vardır: getmək-gəlmək, aparmaq-gətirmək, almaq-satmaq,
b) sözün tam mənasında feli antonimlər (sırf antonimlər) – feli hal, yaxud vəziyyətin qarşılaşdırılması hər iki felin bütöv məzmunu üzrə özünü göstərir: yaşamaq-
Antonimlərin leksik mənadakı zidiyyətin növü əsasında fərqləndirilən sonuncu növü isə qeyd edildiyi kimi vektor antonimlərdir. Bu antonimlər müxtəlif istiqamətli hərəkət, xüsusiyyət, keyfiyyət və s. bildirən sözləri əhatə edir, məs: up-down, to rise-to fall, to button-to unbutton, to praise-to scold və s. [12, 64].
Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|