Tormoz boshqaruvi

Harakatlanuvchi turi harakatlanuvchi sturktura qismlaridan iborat, u g’ildirakli silindr va orqa tarelkada joylashgan.

1. 
   Yakka harakatlanuvchi silindrdan foydalanish qulayligi;
   
2. 
   G’ildirakli silindr harakatlanganda, kalodka markazi va baraban birlashadi va yetarli miqdorda tormozlanish kuchi hosil bo’ladi.
   

2.62-rasm. Tutashtirilgan turi 2.63-rasm. Harakatlanuvchi turi
5.4.Yordamchi mexanizm turi (yoki servo mexanizm)

Yordamchi mexanizm turi (yoki servo mexanizm) haqida ma’lumot

Yordamchi mexizm turi ikkiga bo’linadi bular: birlamchi yordamchi mexanizm va qo’shaloq yordamchi mexanizm:
ⓐBirlamchi yordamchi mexanizm xususiyatlari quyidagilar: (2.64-rasmga qarang)

1. 
   Birlamchi yordamchi mexanizm yakka harakatlanadigan kuchaytirgichli tormoz deb atalishi;
   
2. 
   Yakka harakatlanadigan g’ildirakli silindrdan foydalanish;
   
3. 
   Kalodkaning o’rnatilgan nuqtasi ishqalanuvchi yo’nalishning qarama-qarshi tomonida paydo bo’lishi;
   
4. 
   Tormozlanish kuchi ishqalanuvchi yuza qismiga nisbatan kuchliroqligi;
   
5. 
   O’ng va chap tormozlanish kuchining muvozanatsizligi;
   

2.64-rasm. Yakka servo turi 2.65-rasm. Qo’shaloq servo turi

ⓑQo’shaloq yordamchi mexanizm xususiyatlari. (2.65-rasmga qarang)

1. 
   Oldinga va orqaga harakatlanganda tormoz kuchining kuchayishiga erishishi;
   
2. 
   Qo’shaloq harakatlanuvchi g’ildirakli silindrdan foydalanish qulayligi;
   

2.66-rasm. Qoplamali tayanch barmoq turi 2.67-rasm. Birlashgan turi
Qo’shaloq yordamchi mexanizm o’zining tarkibiy qismiga harakatlanuvchan turi va yuqori tayanch barmoq turlarining qismlaridan iborat. (2.66,67-rasmlarga qarang). Yuqori tayanchli barmoq turi orqa tarelkaning yuqori qismida o’rnatilgan tayanch barmoqdan iborat. Tormozlanish kuchi harakatlanganda, ikkinchi kolodka tayanch barmoqqa tegishi natijasida ham asosiy, ham qo’shimcha kolodkalarning birgalikda ishlashidan tormoz kuchining o’sishiga xizmat qiladi.
Harakatlanuvchan turida esa, har ikki kolodka bir nuqtada o’rnatilmagan va ularning harakatlanishi erkin holatda bo’langligi uchun odatda undan foydalanilmaydi.

Ikki boshqaruvli kolodka turi.

Boshqaruvli kolodka turi ikki xildir. Bular: yakka va qo’shaloq harakatlanuvchi turlari.

ⓐYakka harakatlanuvchi kolodka turi xususiyatlari (2.68-rasmga qarang):

1. 
   Har ikkala kolodkoning funksiyasi boshqaruvli kolodkanikidek ish bajarishligi;
   
2. 
   Samarali kuchaytirgichdan foydalanilganda tormozlanish kuchining oshishi, biroq orqa tomonga harakatlanganda esa tormozlanish kuchining zaiflashishi;
   
3. 
   O’zi harakatlanadigan g’ildirakli silindrdan foydalanish;
   
4. 
   Asosan oldingi g’ildiraklarda qo’llanilishi;
   
5. 
   Barabanli tormoz singari yuqori barqarorligi va ishonchligigi. Ikki kolodkolar ham tormozlanish kuchi singari kuchga ega ekanligi;
   
6. 
   Tormoz kuchi friksion ishqalanish qoplama bilan jihozlanganligi;
   
7. 
   Tayanch barmoq turi, tutashtiruvchi va harakatlanuvchi turlarini o’z ichiga oladi;
   

2.68-rasm. Yakka tayanchli turi 2.69-rasm. Qo’shaloq tayanchli turi

ⓑQo’shaloq harakatlanuvchi kolodka turining xususiyatlari (2.28-rasmga qarang)

1. 
   Qo’shaloq harakatlanuvchi g’ildirakli silindrlardan foydalanishning qulayligi;
   
2. 
   Boshqaruvli kolodkaning oldinga va orqaga harakatlangadagi kabi bir xil ishlashligi;
   
3. 
   Yo’naltiruvchi bolt bo’yicha harakatlanishi va kolodka avtomatik tarzda boshqarilish imkoni beradi;
   
4. 
   Murakkab tuzilishga egaligi, va asosan yuk mashinalarning orqa g’ildiraklari uchun mo’ljallangan;