Toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov loyiha boshqaruvi

 
Oʻz-oʻzini nazorat qilish uchun savollar 
1. Loyiha boshqaruvida muloqot jarayonining maqsadi nima? 
2. 5-S aloqa tizimining muloqot belgilarini koʻrsating. 
3. Aloqa uchun toʻsiqlarning asosiy manbai nima? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

89 
IX BOB. LOYIHA SIFATINI BOSHQARISH 
9.1. Loyiha sifatini boshqarishning zamonaviy yondashuvi 
Loyiha sifatini boshqarish (project quality management) loyihaning 
natijalarini mijozlar (iste’molchilar) ehtiyojlariga muvofiqligini ta’minlaydigan 
boshqaruv funksiyasi. 
Loyiha boshqaruvining eng muhim vazifalaridan biri sifatni boshqarishdir. XX 
asrda sifatni boshqarish sohasida rivojlanish yuz berdi. Global bozorda bir qator 
chuqurlashuvlar va jiddiy raqobat shirkatlarga mijozlar (iste’molchilar) talablarini 
toʻliq hisobga olishni va taklif qilinayotgan tovarlar (xizmatlar) sifatiga koʻproq e’tibor 
qaratishga majbur qildi. 
Sifatni boshqarishning zamonaviy yondashuvi quyidagi qoidalarni oʻz ichiga 
oladi: 
- sifat uchun javobgarlik barcha loyiha ishtirokchilari tomonidan - mijozdan 
vaqtinchalik ishchilarga qadar; 
- sifat iste’molchilarga qaratilishi kerak; 
- odamlar sifatli mahsulot ishlab chiqarishni xohlashadi; 
- sifat loyihani boshlash bosqichida boshlanadi va uning bajarilishidan oldin 
rejalashtirilishi kerak; 
- loyihani amalga oshirish jarayonida yuzaga keladigan barcha kamchiliklarni aniqlash 
va bartaraf etish kerak; 
- barcha sifatni boshqarish, nuqsonlarni bartaraf etish va boshqa muammolarni 
hujjatlashtirish kerak; 
- sifatliroq mahsulot pulni tejaydi va biznesni rivojlantirishga yordam beradi. 
Hozirgi vaqtda ishlab chiqarilgan tovarlarning iste’molchilar kutganlariga eng 
mos kelishini ta’minlaydigan umumiy sifatni boshqarish (total quality management 
– TQM) deb ataladigan yondashuv ishlab chiqildi. 
TQM tamoyillarining koʻpchiligi oʻtgan asrning 50-yillari boshlarida 
AQShning boshqa ekspertlari bilan birgalikda yapon korxonalariga mahsulot sifatini 
oshirishga maslahat bergan Edvard Deming va Jozef Jarenning ta’limotiga asoslanadi. 
Oʻsha paytda yapon mollari sifatsiz va koʻplab ichki nuqsonlar bilan boʻlgan. Deming 

---

90 
statistika jarayonini nazorat qilish va ishlab chiqarish jarayoniga sifatni integratsiya 
qilish boʻyicha seminarlar oʻtkazish uchun bir necha marta Yaponiyaga safar qildi.
Uning aytishicha, ishlab chiqarish muammolarining aksariyati jarayonning oʻzida 
yuzaga keladi va statistika bu jarayonni nazorat qilishda yordam beradi. Jaren sifat 
nazorati boʻyicha boshqaruv yondashuvini belgilab oldi va loyihadan loyihaga qadar 
mahsulotni ishlab chiqish bilan loyiha jamoalarida ishlash orqali mijozlar ehtiyojini 
qondirishga e’tibor qaratdi. U barcha darajalarda - ishchilardan kompaniya 
menejerlariga oʻqishga boʻlgan ehtiyojni ta’kidladi va mahsulot sifati yaxshilanishiga 
qaratilgan qadamlar doimiy boʻlishi kerakligini ta’kidladi. 
Deming, boshqarish nazariyasida ishlatiladigan 14 sifatni yaxshilash 
tamoyilini ishlab chiqdi: 
tovarlar va xizmatlarni yaxshilashga doimo intilish; 
sifatni boshqarish falsafasini qabul qilish; 
sifatni oshirish boʻyicha keng koʻlamli tekshiruv amaliyotlarini rad etish; 
yetkazib beruvchilarni va pudratchilarni minimal narx boʻyicha tanlashni rad etish 
tayyor mahsulotlar (ishlar, xizmatlar); 
tovar va xizmatlar ishlab chiqarishni muntazam takomillashtirish; 
ish joyidagi mashgʻulotlarni joriy qilish; 
yetakchilik nazariyasini qabul qilish va qoʻllash; 
qoʻrquvni ta’qib qilish; 
oʻzaro ta’sirlashuvga aralashadigan birliklar oʻrtasidagi toʻsiqlarni yoʻq qilish samarali 
jamoaviy ish; ishchilarni ishdan boʻshatish va ularni nazorat qilish vazifalarini rad 
etish; xodimlar va boshqaruv xodimlarining soni standartlarini rad etish; odamlarni 
magʻrurlikdan mahrum qiluvchi toʻsiqlarni olib tashlash; barcha uchun intensiv ta’lim 
va oʻzini rivojlantirish dasturlarini joriy etish kompaniyaning xodimlari; sifat 
menejmenti tizimini konvertatsiya qilish boʻyicha chora-tadbirlar koʻrish. 
Sifatni boshqarish bir-biri bilan oʻzaro bogʻliq komponentlarni oʻz ichiga oladi: 
oʻzaro ta’sir qilish madaniyati va jamoaviy ish, malakali xodimlar, korxona missiyasi, 
maqsadlari va strategiyalari, etakchilik va etakchilik, tashkiliy tuzilma va tegishli 
loyihalarni boshqarish vositalari. 

---

91 
Koʻp TQM dasturlari muvaffaqiyatsizlikka uchraydi (Shimoliy Amerika 
korxonalarida muvaffaqiyatsizlik 80% ga yetadi) Xodimlarni oʻqitish va boshqa tashqi 
ta’sirlarga qaramasdan, umumiy sifat menejmenti dasturlarining bajarilmasligi 
xodimlarning ishlariga nisbatan munosabatlarida fundamental oʻzgarishlarning 
yoʻqligi bilan izohlanadi. Koʻpgina korxonalar faqat muvaffaqiyatli tashkilotlarning 
ishlarini taqlid qilishga harakat qiladilar, ammo TQM dasturining muvaffaqiyatli 
boʻlishini ta’minlash uchun uni amalga oshiriladigan korxonaning shartlariga 
moslashtirish kerak.