Toshkent arxitektura qurilish instituti

t
kun
= (t
kun-soat
*v)/t
sm
*k, 
(1) 
Smena davri qonunchilikka bog‘liq. O‘zbekistonda besh kunli ish 
haftasi va bir haftada 41 soat ishlanishi qabul qilingan. Shuning uchun 
hisoblashda smena davomi (41/5) = 8,2 soatga teng deb olinadi. 
Ishlarni 
bajarish 
usullarini 
tanlanganda 
ularni 
yalpi 
mexanizatsiyalashtirilishini nazarda tutish kerak. 
Murakkab bino va inshootlarni taqvimiy rejasini loyihalashning o‘ziga 
xos xususiyatlari mavjud. Bunday ob’yektlarni hajmi kattaligi, arxitekturaviy 
va konstruktiv yechimlari o‘xshamasligi tufayli loyihalash ikki bosqichda 
amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda texnik loyiha ishlab chiqiladi. Unda loyiha 
yechimlar aniq bo‘lmagan bir vaqtda qurilish muddati, narhi, ehtiyojlarini 
aniqlash kerak. Bu sharoitda umumlashtirilgan me’yorlar, mo‘ljallanishiga qarab 
o‘xshash yaqin o‘tmish (oylar)da qurib bitkazilgan va foydalanishga topshirilgan 
bino va inshootlardan, hususan, smetalaridan foydalanib o‘lcham birligiga (m
3
, 
m
2
, o‘rin) to‘g‘ri keladigan narxlardan foydalanib, loyihadagi ob’yektlarning 
narxi va ehtiyojlari aniqlanadi.
Bino va inshootlar majmuasi qurilishini tashkil qilishda 
umumlashtirilgan kalendar reja tuzilishini aniq uslub yordamida, xususan oqim 
uslubini qo‘llash yo‘li bilan taqvimiy grafikning bir turi – siklogramma tuziladi, 
maqbullashtiriladi. 

---

145 
Qurilishning bosh tarhi 
Qurilishning bosh tarhini (QBT) tuzishga loyihaning bosh tarhi asos 
bo‘ladi. 
QBTning qator turlari mavjud: qurilishni umummaydon bosh tarhi; 
alohida bino qurilishining bosh tarhi; qurilish davrlariga bag‘ishlangan bosh 
tarhlar (1.3.1 - rasm). 
Qurilishning umummaydon bosh tarhi (QUBT) qurilishni tashkil qilish 
loyihasi tarkibiga kiradi. U bino va inshootlar majmuasini qurish hududini 
qamrab oladi, qurilish xo‘jaligi tushunchasiga kirgan vaqtincha 
joylashtiriladigan sex, ombor, bino, yo‘l va yo‘laklar, qurilish mashina va 
mexanizmlari ma’lum talablarga ko‘ra hisoblab aniqlanadi va joylashtiriladi. 
QUBT loyihaning bosh tarhi masshtabida tuziladi va qurilishning turli 
davrlariga (tayyorlov, asosiy) tuziladi. Unda qayd etilgan vaqtincha 
elementlarning ro‘yxati, texnik va iqtisodiy ko‘rsatkichlar keltiriladi. Tarhning 
tushuntirish xatida barcha hisoblar, shu jumladan suv, elektrenergiyasi, 
binolarga bo‘lgan ehtiyoj, mehnat muhofazasini ta’minlashga bag‘ishlangan 
hisob-kitoblari keltiriladi. 

---

146