Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

©
Bargli va ignabargli
daraxtlar
Asosiy tavsijlae:
-
balandlik ( В .. H r. H )
- sh ox-bulalam ing 
shakli va rangi
- cfsish teziigt
- u m d u /o q lig i
1
Bargli va ignabargii
butalar 
_______ |
Asosiv tmmflar:
*
- balandlik 
(11,
H,, H,)
- shox-bufalam m g 
sbakli va rang!
- o‘sish tezligi
- utnri uxoqHgi
( H I ;
1
O ‘ tlo q ti (ii'J li)
Asosiy tavsifiar;
- balandlik <
11
. И 
l5
 I I,}
- g u l l a s l m m g d a v o n i i y l i g i
- n m g l a r g a m m a s i
yer ustki qismi
q is m i
Ф-
(3 5~20m 
va undan baland)
H, ^►{.S 0-15m)
H; 
On>) i
H 
*+-(2
lm 
v a u m la n b a la n d ) 
H , 
( I -2 m )
yer ustki qismi
. 
^
ver osfki 
S
' 
qismi
Н5«#»(30-908Ш5 
va im dan baland) 
H.,K*>(23-30sm)ii
H s« # > ( I O - 2 5 s m ) i
jb ir y illik
J k k i yiffik
J . o ‘p y illik (5- SO y il)
B iologik beigiSarm nazarda tutgan holda 
o'sim likiart)! tasniflash.
48

---

&
w
O'limlilUrni
atertli WgStah
Q a yin
Ryabirm 
Мфшо!
Tcrak 
Afeaisiya
! Zarang
^
Bargli butelar 
ig ta batgH d a m tla r
■ 3 a ® b a ra iib y ta b i
igna bargli butalar
ToVli slw x dever
Bir yillik. va ko‘p yiOlk gulsfoiiar
M avsazor
Vcrtikal ko'i'dsfflxarisshfm sh
6. l-rasm. 0 ‘simliklaraing dizayn yaratishdagi shartli belgilari.
49

---

6.2-rasm. Manzarali daraxtlar va butalar grafik tasvirining ketma-ketligi.
50

---

6.3-rasm. Bir necha ko‘rinishdagi o ‘simliklami dendrorejada tasvirlash.

---

6.4-rasm. Landshaft loyihasida foydalaniladigan daraxtlaming asosiy
shoxlari silueti (daraxtlar tasvirining siluetli uslubi).
Biokimyoviy o‘zaro ta’sir etish o‘simliklaming organlaridan 
ajralib chiqadigan almashuv moddalarining harakati tufayli vu- 
judga keladi. Mikrotuproq sharoitlarini hisobga olish kerak.
Turkumlashda o‘simlikning o‘sish teziligi va ko‘pga chi- 
dashini e’tiborga olish zarur. Shu munosabat bilan tez o‘sadigan 
turlami sekin o‘sadigan va yorug‘sevarlar bilan yonma-yon 
o‘tqazish mumkin emas. Yorug‘sevar butalami zich; tomiri bor
52

---

daraxtlar ostiga ekish to‘g‘ri emas. Daraxtlar va butalaming 
yoshi bo‘yicha xususiyatlarini ham hisobga olish kerak bo‘ladi.
Landshaft kompozitsiyalarini shaklllantirishda alohida e’ti- 
bomi daraxtsimon butalaming o‘tqazish insolyatsiyasiga muno- 
sabati, yana ulaming o‘sish tezligiga qaratish zarur. Insolyatiya 
kartasining tahliliga ko‘ra, har qanday hududning juda yaxshi 
yoritilgan uchastkasini yorug‘sevar o‘simlik turlariga moslab 
(eman, zarang, shumtol bargli zarang, shumtol, terak, oddiy 
qarag‘ay, qora olxa va boshqalar) loyihalash kerak. Soya qilib 
turadigan uchastkalarda soyasevar o‘simliklami joylashtirish 
zarur (tatar va soxta kashtan, archa, jo ‘ka daraxti, chinor, 
do‘lana, shilvi, kalina va boshqalar).
0 ‘simlik dunyosining manzarali ko‘rinishiga tezda erishish 
uchun, asosan, quyidagi tez o‘sadigan o‘simliklardan foyda- 
lanish kerak: qayrag‘och, shumtol bargli va tatar zarang(klen), 
majnuntol, yashil shumtol, tikanli archa, oddiy qarag'ay, oq 
akas, biryuchina, do‘lana, maijon daraxti, bog‘ yasmini, shilvi, 
jiyda va boshqalar.
Relyefhing geolpastikasini bezatish uchun o‘simlikning 
ildizlari tizimi rivojlangan, ko‘p miqdorda shox hosil 
qiladiganlaridan uchastkalarda foydalanish mumkin. Bunday 
o‘simliklar qatoriga quyidagilar kiradi: dala zarangi, tatar 
zarangi, sariq akas, oddiy o‘rmon yong‘og‘i, irg‘ay, do‘lana, 
ingichka bargli jiyda, tikansimon gledichiya va boshqalar.
Ko'kalamzor hududlami himoya qilishda daraxtlar va buta­
laming quyidagi navlarini qo‘llash tavsiya qilinadi:
shovqindan saqlash uchun: oddiy eman, kumushbarg zarang, 
oddiy qayrag‘och, yirik bargli jo‘ka, oddiy qoraqarag‘ay, tatar 
zarangi, sariq akas;
gazdan saqlash uchun: uchtikanli gledichiya, kulrang va 
qora terak, Kanada teragi, oq akas, oq tut daraxti,sabina archasi, 
oddiy biryuchina va boshqalar;
changdan saqlash uchun: patsimon sershox qayrag‘och, maj- 
nuntol, kashtan, kumushrang bargli zarang, tatar, dala va o‘tkir 
bargli zarang, Kanada teragi, oq tut daraxti, yashil va oddiy
53

---

shumtol, sariq akas, oddiy biryuchina, ingichka bargli jiyda, 
tobulg‘a;