Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

7.6-rasm. Daromad o‘zgarishining budjet chizig‘iga ta’siri
 

---

231 
O‘z navbatida narxning o‘zgarishi ham budjet chizig‘idagi turli o‘zgarishlarni 
keltirib chiqaradi (7.7-rasm).
A tovar 
L
N
M 
0
V tovar
7.7-rasm. Narx o‘zgarishining budjet chizig‘iga ta’siri 
Jumladan: 
1) V tovar narxining pasayishi budjet chizig‘i burchagining o‘zgargan holda 
yangi chiziq hosil bo‘lishiga olib keladi (M chiziq);
2) B tovar narxining oshishi budjet chizig‘i burchagining o‘zgargan holda 
yangi chiziq hosil bo‘lishiga olib keladi (N chiziq); 
3) A va V tovarlar narxi ilgarigi nisbat saqlangan holda oshsa, u holda eski 
chiziqqa parallel bo‘lgan yangi chiziq hosil bo‘ladi (L chiziq).
Iqtisodiyot nazariyasida iste’molchi tanlovini o‘rganishda mazkur tanlov 
oqilona ravishda amalga oshiriladi va quyidagi shartlar ta’minlanadi deb faraz 
qilinadi: 
1)
mavjud va cheklangan budjetdan to‘liq foydalaniladi; 
2)
ehtiyojlar maksimal darajada qondiriladi. 
Optimal tanlov ham quyidagi shartlarni keltirib chiqaradi: 
birinchidan,
tanlov nuqtasining budjet chizig‘ida yotishi. Iste’molchi amalda 
barcha daromadini iste’molga sarflamay, ma’lum qismini kelgusidagi iste’molga 
qoldirsada, nazariy jihatdan biz uning barchasi sarflanadi, deb faraz qilamiz. Agar 
nuqta budjet chizig‘idan chapda yotsa – uning to‘liq sarflanmaganligini, o‘ngda 
yotsa – imkoniyat darajasidan chetda ekanligini tushunamiz; 

---

232 
ikkinchidan,
tanlangan iste’mol tovarlari to‘plami eng ma’qul ko‘rilgan 
kombinatsiyada bo‘lishi lozim (7.8-rasm). Bunda uchta befarqlik egri chizig‘i 
ifodalangan bo‘lib, ular iste’molchiga turli darajadagi qoniqish beradi: I
3 
– eng 
yuqori darajadagi qoniqish; I
2 
– o‘rtacha qoniqish; I
1
– eng kam qoniqish. Har bir 
egri chiziqda iste’molchi tanlovini ifodalovchi bittadan nuqta joylashgan: I
1
da – C; 
I
2 
da – D; I
3
da – F nuqtalar.
A 

S 

D

F I
3 
I
2
I
1 
0 B