Mamlakat iqtisodiyotining qanchalik rivojlanganligi va samarali ekanligini aniq bilish uchun aynan shu yilda jonli mehnatning unumli harakati natijasida vujudga keltirilgan sof ichki mahsulot (SIM) ko‘rsatkichidan foydalaniladi. YaIMdan joriy yilda ishlab chiqarish jarayonida iste’mol qilingan (eyilgan) asosiy kapital qiymati yoki yillik amortizatsiya summasi ayirib tashlansa sof ichki mahsulot (SIM) ko‘rsatkichi hosil bo‘ladi: SIM summasi yillik iya amortizats YaIM
.
Sof ichki mahsulot sotilgandan keyin uning puldagi ifodasi milliy daromadni
tashkil etadi. Lekin SIM qiymatiga davlat tomonidan o‘rnatiladigan egri soliqlar
summasi kiradi. Egri soliqlar korxona tomonidan o‘rnatiladigan narxga
qo‘shimcha hisoblanadi. Bunday soliqlar og‘irligi iste’molchi zimmasiga tushib,
natijada ular daromadining bir qismini qamrab oladi. Shuning uchun hozirgi
davrda qo‘llanilayotgan milliy hisoblar tizimida
SIMdan egri soliqlar chegirib tashlanib, milliy daromad (MD) ko‘rsatkichi aniqlanadi: daromad milliy soliqlar egri biznesga SIM
.
Shunday qilib, hozirgi hisoblar tizimida SIM miqdori bilan MD miqdori bir-biridan
farq qilib qolgan. Aslida hududlar va tarmoqlar bo‘yicha farq qilsada, mamlakat
miqyosida ularning miqdori farq qilmasligi lozim. Chunki milliy daromad sof ichki
mahsulotning sotilgandan keyingi puldagi ko‘rinishidir. Shuning uchun ba’zi
adabiyotlarda milliy daromadni sof mahsulotning o‘zgargan shakli deb ham
yuritiladi. Bu holat milliy hisoblar tizimini yanada takomillashtirishni taqozo etadi.
Amaliyotda ishlab chiqarilgan va foydalanilgan milliy daromad farqlanadi.
Ishlab chiqarilgan milliy daromad
