Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

20.1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishchi kuchini takror ishlab 
chiqarishning xususiyatlari 
 
Ishchi kuchi
– bu insonning mehnatga bo‘lgan aqliy va jismoniy 
qobiliyatlarining yig‘indisi bo‘lib, jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi 
hisoblanadi.
Takror ishlab chiqarish jarayonida faqatgina ishlab chiqarishning 
moddiy-ashyoviy omillarigina emas, balki shaxsiy omili, ya’ni ishchi kuchi ham 
takror ishlab chiqariladi.
Ishchi kuchini takror hosil qilish yoki uni takror ishlab chiqarish 
deganda eng avvalo ishchining mehnat qobiliyatini qayta tiklashi, ya’ni uning 
ovqatlanishi, kiyinishi, dam olishi va madaniy hordiq chiqarishi tushuniladi.
Bu esa ishchi uchun oila, uy-joy va boshqa shart-sharoitlar yaratilishi bilan 
bog‘liqdir. Bundan tashqari, ishchi va xizmatchilarning hozirgi avlodi ma’lum vaqt 

---

567 
o‘tishi bilan qariydi. Ularning o‘rinlarini bosadigan o‘rinbosarlar ham 
tayyorlanishi lozim bo‘ladi. Buning uchun esa ishchining oilasi, farzandlari 
bo‘lishi lozim, ularning o‘sib-ulg‘ayishi, o‘qishi, zamon talabiga javob beradigan 
ishchi kuchi sifatida kamol topishi uchun ham shart-sharoit bo‘lishi zarur.
Ishchi kuchini takror hosil qilish jarayonini tadqiq etish uning miqdoriy va 
sifat jihatlarini ajratishni taqozo etadi. 
Ishchi kuchining miqdori mamlakat 
aholisining mehnatga layoqatli bo‘lgan qismi orqali ifodalanib, u ishchi kuchi 
resurslari deb ham ataladi.
Insonning ishchi kuchi resurslari tarkibiga 
kiritilishining asosiy mezoni uning yoshi va mehnatga bo‘lgan qobiliyati 
hisoblanadi. Odatda ishchi kuchi resurslari tarkibiga 16 yoshdan to pensiyagacha 
(60 yoshgacha bo‘lgan erkaklar, 55 yoshgacha bo‘lgan ayollar) bo‘lganlar 
kiritiladi. Lekin ijtimoiy ishlab chiqarish va boshqa sohalarda band bo‘lgan 
pensionerlar ham ishlashi mumkin.