Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Birinchisi, kambag‘allarda iqtisodiy faollikni uyg‘otish. Sharqda bir dono gap bor: “Kambag‘allikka yalqovlik qo‘shilsa, buning davosi yo‘qdir”. Shu sababli kambag‘allarni yalqovlikdan forig‘ etish talab qilinadi. Muhimi, kambag‘allarga ishlab pul topib, to‘q yashashiga sharoit va imkoniyat yaratish kerak. Shu o‘rinda Xitoy faylasufi, daosizm ta’limoti asoschisi Lao Szening hikmatli so‘zi yodga tushadi: “Och qolgan insonga baliq bersang, uning bir kunlik qornini to‘ydirasan. Agar unga qarmoq berib, baliq ovlashga o‘rgatsang, uni bir umr ochlikdan qutqarasan”.
Ikkinchisi, kambag‘allarga davlatning va korxonalarning moddiy yordam berishini tashkil etish. Bu vosita zarur bo‘lsa-da, boqimandalik kayfiyatini tug‘dirib, faollikka undamaydi. Shu sababli bu yo‘l o‘zini o‘zi boqishga qodir bo‘lmagan kishilarga, masalan, nogironlarga va ko‘p bolali oilalarga nisbatan saylangan holda qo‘llanadi. Ijtimoiy yordam uzoq vaqt ishsiz qolganlar, kasbini yo‘qotganlarga ham beriladi.
Bundan tashqari, kambag‘allar holatining o‘ziga xos xususiyati shunchaki ular «ozgina pul» borligidan iborat emas, balki ular kambag‘al qatlamlardir, ular nafaqat qiyin vaziyatdan chiqishga imkon beradigan iqtisodiy yoki malaka kapitalidan mahrum, balki davlatdan tashqari birovning qo‘llab-quvvatlashiga ishonish imkonini beradigan oddiy ijtimoiy kapital ham. Bundan tashqari, agar siz aholining turli qatlamlarini birlashtirilgan resurs ta’minoti ko‘rsatkichlarini hisoblab chiqishga harakat qilsangiz, kambag‘allarda biron bir resurs etishmasligi manzarasi yanada ravshanroq bo‘ladi va mamlakatning iqtisodiy holatida biron bir yaxshilanish kambag‘allik holatini avtomatik ravishda yaxshilamasligi aniqroq bo‘ladi.
Shunday qilib, "daromadlar kambag‘alligi" ni emas, balki haqiqiy kambag‘allik bilan kurashish muammosi, bir tomondan, daromadlarni sarflash xususiyatlari va boshqa tomondan mavjud resurslarning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olishdir. Va bu bir xillikdan uzoq bo‘lgan hamda ijtimoiy siyosatning tubdan farq qiladigan oqibatlarini keltirib chiqaradigan kambag‘allik sabablarini batafsil tushunish zarurligini anglatadi.
Hozirgi davrda kambag‘allik chegarasi bir kishi uchun sutkasiga 3,2 AQSh dollari miqdorida belgilangan. Agar bu miqdorni bir kishi uchun bir oyda 96 AQSh dollar tashkil etishini hisobga olsak, O‘zbekiston oilalari o‘rtacha soni 5 kishini tashkil etishi va bu chegara bir oila uchun 458,9 AQSh dollarini tashkil etishi kerak. Ayni paytda aholining pul daromadlari bilan birga natural daromadlari ham bor. Natural daromadlarni to‘liq statistik hisobga olish imkoniyati cheklangan. Demak, O‘zbekiston kambag‘allik darajasini aniqlashda jahon tajribasini hisobga olgan holda o‘zining milliy kambag‘allik chegarasini belgilab olishi talab etiladi. Kambag‘allikning salbiy oqibatlari:

1.