Toshkent davlat iqtisodiyot universtiteti

Mikrokredit tashkilotlari 
yuridik shaxslar va aholiga quyidagi 
mikromoliyaviy xizmatlarni ko‘rsatadi: 
-
jismoniy shaxslar uchun mikroqarz va moliyaviy iste’mol 
krediti; 
-
jismoniy shaxslarning solidar (umumiy javobgarlik) guruhi 
uchun mikroqarz; 
-
yuridik shaxslar va tadbirkorlar uchun mikrokredit. 
Mikrokredit 
tashkilotlarining 
mikromoliyaviy 
xizmatlaridan 
foydalanish uchun quyidagilar zarur bo‘ladi: O‘zbekiston Respublikasi 
fuqaroligini, tadbirkorlik faoliyatini tasdiqlovchi rasmiy hujjatlari 
mavjud bo‘lishi hamda olinadigan qarz summasining ta’minoti 
likvidlik darajasiga qarab, qarz miqdorining 80–120 foizini tashkil 
qilish kerak. Mikrokreditning ta’minot turi sifatida transport vositalari 
va zargarlik buyumlari, guruh a’zolari kafilligi hamda sug‘urta 
tashkilotlari va banklarning kafolati. 
Tadbirkorlik subyektlarni moliyalashtirishda mikrokredit tashkilot-
larining eng muhim xususiyati guruh kafolati ostida kreditlashdir. 
Guruhiy kafolat ostida kreditlashning afzalligi kredit guruh a’zolarining 
javobgarligi asosida garovsiz taqdim etilishi va garov bo‘lib guruh 
kafolati xizmat qilishidir. Guruh tomonidan qilingan bosim kreditni 
o‘z vaqtida qaytarishga imkon beradi. Shuningdek, kreditni qaytarish 
uchun guruh a’zolaridan majburiy ajratmalar shakllantirilishi mumkin. 
Mikrokredit tashkilotlari tomonidan jismoniy shaxslarning solidar 
guruhiga qo‘yiladigan talablar quyidagilardan iborat: 

---

43 
-
guruh a’zolarining soni 3 kishidan kam bo‘lmasligi; 
-
guruh a’zolari bir-birini kamida 1 yil mobaynida tanigan hamda 
mikroqarz yuzasidan kafillik berishga tayyor bo‘lishi; 
-
guruh a’zolarining o‘zaro qarindosh bo‘lmasligi; 
-
mikroqarzni o‘z vaqtida qaytarish imkoniyatining mavjud 
bo‘lishi. 

Lombard tashkilotlari ixtisoslashtirilgan tashkilot hisoblanadi. 
Lombard tashkilotlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish funksiyasi adliya 
organlariga yuklangan. Lombard tashkilotlari adliya organlari 
tomonidan davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi uchun qonun hujjatlarida 
to‘lov kunida belgilangan eng kam oylik ish haqining 4 barobari 
miqdorida davlat boji undiriladi. Litsenziyalovchi organ tomonidan 
litsenziya talabgorining arizasi ko‘rib chiqilganligi uchun ariza berilgan 
kunda qonun hujjatlarida belgilangan bitta eng kam oylik ish haqi 
miqdorida yig‘im undiriladi. Lombard tashkilotlari faoliyatini amalga 
oshirish huquqini beruvchi litsenziya berilganligi uchun to‘lov kunida 
qonun hujjatlarida belgilangan eng kam oylik ish haqining besh 
barobari miqdorida davlat boji undiriladi. 

Fuqarolardan shaxsiy iste’molga mo‘jallangan ko‘char mol 
mulkni qisqa muddatli kreditlarni ta’minlash uchun garovga qabul 
qilishga ixtisoslashgan tashkilotlar-litsenziyasi bo‘lgan 
lombard 
tashkilotlari tomonidan tadbikorlik faoliyati sifatida amalga oshiri-
lishi mumkin. Lombard tashkilotlarida ashyolarni garovga qo‘yish 
haqidagi shartnoma lombard tashkilotlari tomonidan garov pattasi 
berish yo‘li bilan rasmiylashtiradi. Garovga qo‘yilayotgan ashyolar 
lombard tashkilotlariga topshiriladi. Lombard tashkilotlari garovga 
qabul qilingan ashyolarni garovga qabul qilish paytida shunga 
o‘xshash va shunday sifatli ashyolarning narxlariga mos bahodagi 
to‘liq summasida o‘z hisobidan garovga qo‘yuvchi foydasiga 
sug‘urtalanishi shart. Lombard tashkilotlari garovga qo‘yilgan 
ashyodan foydalanish va ularni tasavvur etish haqli emas. Lombard 
tashkilotlari ashyolarning yo‘qolishini yoki shikastlanishini yengib 
bo‘lmas kuch oqibatida yuz berganligini isbotlay olmasa, garovga 
qo‘yilgan ashyolarning yo‘qolganligi yoki shikastlanganligi uchun 
javobgar bo‘ladi. 
Bugun respublikamizda 69 ta lombard tashkilotlari faoliyat 
ko‘rsatmoqda. Ularning asosiy faoliyati aholiga shaxsiy foydalanish 

---

44 
uchun mo‘ljallangan ko‘char mulkni garovga qo‘yib, shuningdek, 
qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlarni garovga qo‘yib, qisqa 
muddatli (uch oydan ko‘p bo‘lmagan muddatga) kreditlar berishdan 
iboratdir. Boshqacha qilib aytganda, mijoz foiz to‘lash sharti bilan 
muayyan 
muddatga 
biror-bir 
qimmatbaho 
ashyoni 
lombard 
tashkilotlariga garovga qo‘yadi va garovga qo‘yilgan mol-mulk 
qiymatiga teng bo‘lgan summani oladi. Muddat tugagandan keyin 
mijoz foiz va garov summalarini to‘lab, garov ashyosini qaytarib oladi. 
Lombard tashkilotlari xizmatlari bozorida raqobat yuzaga 
kelayotgan sharoitda sifatli va xolis bozor axborotiga, ya’ni lombard 
tashkilotlari faoliyati to‘g‘risidagi moliyaviy va boshqa sifatli 
axborotga ehtiyoj oshadi. Ana shu sharoitlarda aholining lombard 
tashkilotlariga nisbatan ijobiy munosabatiga kredit reytinglaridan 
foydalanish ta’sir etadi. Xalqaro amaliyotning ko‘rsatishicha, reyting 
o‘tkazilishi lombard tashkilotlari faoliyatining shaffofligini muayyan 
darajada ko‘tarishga imkon beradi. 
Markaziy bank moliya-bank tizimi barqarorligini saqlab turish, 
omonatchilar, qarz oluvchilar va kreditorlarning manfaatlari himoya 
qilinishini ta’minlash mikrokredit tashkilotlari va lombardlar 
faoliyatini tartibga solish hamda nazorat qilish borasidagi vazifalarini 
amalga oshirish uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 
2011-yil 5-fevraldagi 734-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy 
banki tomonidan mikrokredit tashkilotlari va lombardlar faoliyatini 
tekshirish tartibi to‘g‘risida” Nizomga muvofiq tekshiruvlar o‘tkazadi. 
Nobank kredit tashkilotlari faoliyatini tekshirishni Markaziy bank 
tomonidan tekshirish o‘tkazish vakolati berilgan uning tegishli tarkibiy 
tuzilmasi amalga oshiradi. 
Tekshirish tartibi quyidagicha: 
