Toshkent davlat sharqshunoslik instituti xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik fakulteti

1.1.-jadval 
O`zbekistonda tog`-kimyo konlarining geografik joylashuvi 
Kon turilari 
Konlar nomi 
Joylashgan hududi 
Osh tuzi 
Boybichakon, Xo`jaikon, Tyubegatang, 
Oqbosh, Laylimkon Borsakelmas, va 
Oqqal’a
Respublikaning janubiy 
g`arbida 
Kaliy tuzlari 
Tyubegatang, Oqtosh, Odamtosh, 
Okmachi 
Qashkadaryo va 
Surxondaryo viloyatlari 
Fosforit konlari 
Molg`uzor va Nurota fosfarit koni 
Navoiy va Surxodaryo 
viloyatlari 
Oltingugurt 
Sho`rsuv oltingugurt koni
Farg`ona vodiysi
flyuorit konlari 
Chotqol va Qurama 
Nurota flyuorit konlari 
Chotqol va Qurama tog` 
tizmalari, 
Hisor tizmasidagi Nurota 
tizmalari
Gaz-kimyo 
kanbinatlari 
Muborak, Sho`rtan
Ko`kdumaloq, Odamtosh
, 
Qashqadaryo vil 
Buxora vil 
Manba: Foydalanilgan adabiyotlar asosida muallif tomonidan tuzilgan. 
Mamlakatimiz osh tuzi konlariga ham boy. Xo`jayikon, Borsakelmas, 
Boybichakon va Oqqal’a kabi konlarda 90 milliard tonna xomashyo bor. 
Lalmikon 
tuz koni Qashqadaryo viloyatining janubi-sharqidagi kon. Dehqonobod 
shaharchasidan 50 km janubda, Turkmaniston chegarasiga yaqin joyda. Sigmoid 
5
“
Jamiyat ijtimoiy-siyosiy gazeta
”
si 
© 2010

---

14 
ko`rinishidagi antiklinaldan iborat. Antiklinalning uzunligi 6-8 km, eni 1-2,5 km. 
Tuz qatlamlari o`rta qismida yer yuzasigacha ko`tarilgan. Antiklinalning 
qanotlarida esa tuz 200-2000 m gacha qalinlikdagi gilmoya, alevrolit, qumtosh va 
ohaktoshlar tagida, neogen va yuqori yura davri yotqiziqlari orasida uchraydi. 
1950- 60 yillarda geologlar yuqori yura davri yotqiziqlaridagi osh tuzi qatlamlari 
orasida 600-1000 m chuqurlikda qishloq xo`jaligi uchun zarur mineral o`
gʻ
it 
hisoblangan kaliy tuzining 3-5 m li qatlamlari borligini aniqladilar. Tuz 
qatlamlaridagi kaliy xloridning miqdori 32- 35%ni tashkil etadi. Kondagi osh 
tuzining zahirasi bir necha mlrd tonna, kaliy tuziniki 200 mln. tonnadan ziyodligi 
maʼlum
. Tuz qatlamining qalinligi 400- 
450 m. Baʼzi joylarida yer osti suvlari 
taʼsirida 
tuz yuvil
ib gʻorlar paydo b
o`lgan. Lalmikon tuz koni karvon yo`li 
yoqasida joylashganligi uchun 10-13-asrlarda u yerdan qazib olingan tuzni 
savdogarlar Afgʻoniston, Hindiston va b
oshqalar. Yaqin Sharq mamlakatlariga, 
Buxoro, Xorazm va Fargʻona vodiysi sha
harlariga olib borib sotganlar. Bu tuz 
"samarqand tuzi", "qarshi tuzi" nomi bilan mashhur bo`lgan
6
. 
O`zbekistonda tabiiy gazdan yoqilgi o`rnida ham, xomashyo o`rnida ham 
foydalanish samaralidir. Tabiiy gazdan kimyoviy tola ishlab chiqarish, Rossiya 
Federatsiyasidan 40-50 foiz arzonga tushadi. Gazli, Muborak, Uchqir, Odamtosh, 
Sho`rtan kabi tabir gaz konlaridan olinayotgan gaz yuqori kondensatligi bilan 
ajralib turadi. Gaz kondensati organik sintezning asosidir. Uning har tonnasidan
50 kg sun’iy kauchuk, 1
50 kg plastik 
massa, 150 kg sun’iy tola, 100 kg erituvchi 
modda, 400 kg motor yoqilg`isi olish mumkin. 
O`zbekiston tabiiy gaz, gaz kondensati va neft konlariga boy bo`lib, 5 ta 
regionga ajratilgan: 
1. 
Ustyurt; 
2. 
Buxoro - Xiva;
6
 O`zbekiston Milliy Ensklopidiyasi. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil 
 

---

15 
3. 
Janubi g`arbiy Hisor; 
4. 
Surxondaryo; 
5. 
Farg`ona. 
Gaz konlari: tabiy gaz konlari, gaz kondinsati konlari va neft konlariga 
bo`linishi mumkin.
Birinchi tipdagi gaz konlari tabiiy gaz konlari deb atalib, asosan metandan 
tashkil topgan bo`ladi. Metanga qo`shimcha sifatida oz miqdorda etan, propan, 
butan, pentanning bug`lari hamda nouglevodorod birikmalar: CO
2
, N
2
va ayrim 
hollarda H
2
S bo`lishi mumkin. Bu tipdagi konni Respublikamizning Sho`rtan gaz 
konidagi xom gazning tarkibida ko`rishimiz mumkin.