Toshkent davlat sharqshunoslik instituti xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik fakulteti

1.3-jadval
Ayrim neftlardagi oltingugurt miqdori
Kon 
Oltingugurt 
miqdori, % 
Kon 
Oltingugurt 
miqdori, % 
Surahan 
0,02-0,08 
Romashkin 
1,62 
Dossor
0,11-0,15 
Т
yumen (Sibir) 
1,5-2,0 
Grozniy
0,20-0,25 
Bavlin
(Та
tariston) 
1,22-2,45 
Ма
ykop 
0,18-0,28 
Ishimboy
2,5-2,95 
К
rasnokamsk 
0,58-0,96 
Stavropol
2,58 
Ма
rkov (Sibir) 
0,46 
А
rlan 
2,79 
Saxalin
0,33-1,28 
Buguruslan 
2,92 
Uxta
1,12-1,24 
Ха
u-Dog` (O`zbekiston) 
3,22 
Т
uymazin 
1,47 
Uch qizil (O`zbekiston) 
1,82-6,32 
Manba: Foydalanilgan adabiyotlar asosida muallif tomonidan tuzilgan
. 
Umuman neft konlari oltingugurtli yoki yuqori oltingugurtli hisoblanib, 
bundan O`zbekiston kimyo sanoatida keng foydalanilmoqda. Jadvalda ham shuni 
ko`rish mumkinki o`zbek neftida oltingugurtni miqdori boshqa neftlarga 
qaraganda yuqoriroqdir. Volga - Ural, G`arbiy Sibir
,
, Janubiy O`zbekiston va 
Qozog`istonning ayrim neftlari tarkibida 1 - 2% (mass.) oltingugurt mavjud. 
Yuqoridagi natijalarga binoan neftning oltingugurtli birikmalari tarkibini chuqur 
o`rganish va ularning xossalarini, ularni yo`qotish usullarini va ishlatilishini 
o`rganish va bilish talab qilinadi. 
Kimyo sanoati tarkibida mineral o`g`itlar ishlab chiqarish salmoqli o`rin 
egallaydi. Shuningdek, qishloq xo`jalik zararkunandalariga qarshi defoliantlar ham 
ishlab chiqariladi. 
Kimyo sanoati sifat jihatdan tabiiy mahsulotlardan ustun 
turuvchi sun’iy 
materiallar yaratadi. Bunday materiallar tufayli kishilar mehnati ham , qishloq 
xo`jaligi xomashyosi ham tejaladi. Masalan, kapron ishlab chiqarish uchun tabiiy 

---

18 
ipak tayyorlashga qaraganda 20 barobar kam mehnat sarf qilinadi. Shuningdek 
kimyo sanoati tufayli ishlab chiqarishni kombinatlashtirish
 
istiqbollari yaraldi. 
Chunonchi, ko`mir, neft, gaz singari yoqilg`i xomashyolaridan energiya hosil 
qilishda ham, kimyo mahsulotlari (benzin, parafin) olishda ham foydalanilishi 
energetika-kimyo kombinatlari qurishga olib keldi. 
Kimyo sanoatining xomashyo bazasi boy va xilma-xil. U turli foydali 
qazilmalardan, ishlab chiqarish chiqindilaridan yog`och, suv, hatto havodan 
foydalanadi. Turli xil xomashyolardan foydalanish imkoniyatining cheksizligi 
kimyo sanoati korxonalarini hamma joyda qurishga imkon beradi. Biroq kimyo 
korxonalari energiya va suvni ko`
p ishlatishi, ayniqsa, tabiatga jiddiy salbiy ta’sir 
ko`rsatishi sababidan ularni hamma joyda ham qurish maqbul bo`lavermaydi. 
Kimyo sanoatining yirik korxonasi 
–
Chirchiq elektrkimyo kombinati 1940-
yilda ishga tushgan. Chirchiq elektrkimyo kombinati dastlab havo tarkibidagi 
azotdan elektr energiyasi vositasida azotli o`g`it ishlab chiqargan. Buxoro 
viloyatida topilgan tabiiy gaz quvur orqali Chirchiqqa keltirilgach, kombinat 
gazdan xomashyo o`rnida foydalanadigan bo`ldi. Bu mahsulot ishlab chiqarishning 
keskin ko`payishi va tannarxning arzonlashishiga olib keldi. Kombinatda azotli 
o`g`itdan tashqari, magniy xlorit (g`o`za bargini to`kishda qo`llaniladigan 
kimyoviy modda) hamda plastmassa va sintetik tola olish uchun organik sintez 
mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda
8
.