Toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali s. A. Abdurahmonov
Aglomeratsiyalash jarayonning umumiy tushunchasi
Yüklə 6,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
15.4. Aglomeratsiyalash jarayonning umumiy tushunchasi Aglomeratsiya temirli rudalarni bo‘laklashtirishning asosiy usuli hisoblanadi. Aglomeratsiya briketlashning aksicha ayrim hollarda boyitish jarayonlari sifatida kuzatiladi. Aglomeratsiya mohiyat jihatidan rudani oltingugurtsizlantirishning birdan bir radikal usuli hisoblanadi. Oltingugurt aglomeratsiya jarayonida yonib bitadi, shu bilan bir qatorda ma’lum sharoitlarda oltingugurt sulfidining yonishi uning aglomeratsion shixtadagi miqdoriga qarab 98%ga etishi mumkin. Rudada ishtirok etuvchi oltingugurt sulfati gips yoki barit xolida odatda 50–60%dan ortiq yonmaydi. Qisman (50% atrofida) mishyak ham yonadi. Temirli rudalardagi boshqa zararli qo‘shimchalar (fosfor, rux va boshqalar) amalda yonmaydi. Biroq ularning ba’zilari, masalan rux, maxsus jadallashtiruvchi qo‘shimchalar va aglomeratsion tartibning muhim sharoitlarini qo‘llab aglomeratsiya usulida chetlashtirilishi mumkin. Ruda maydasini qizdirish uch xil usulda amalga oshirilishi mumkin: muallaq holatda, aylanuvchi pechlarda, havoni sizib o‘tkazish orqali. Muallaq holatda va aylanuvchi pechlarda kuydirish issiq gazlar berish hisobiga amalga oshiriladi, ular ta’sirida mahsulot donalari yumshaydi, sirti mustahkam bo‘laklar hosil qilib eriydi. Rudani muallaq holatda qizdirish katta miqdorda chang chiqishi, yonilg‘ining sarfi kattaligi, tayyor aglomerat olish qiyinligi tufayli hozirgacha sanoat miqyosida ishlatilmaydi. Aylanuvchi pechlarda qizdirish sanoat miqyosida ishlatilsa ham sizib o‘tish orqali qizdirishga nisbatan bir qator kamchiliklarga ega. Shuning uchun aylanuvchi pechlarda aglomeratsiyalashning bu turini sanoat miqyosida qo‘llash bir muncha cheklangan. Aglomeratsiyaning nisbatan kengroq tarqalgan usuli havoni sizib o‘tkazish usuli hisoblanadi. Bu usulning mohiyati quyidagilardan iborat: qizdiriladigan ruda maydasi qattiq yonilg‘i (koks maydasi, maydalangan antratsit) bilan aralashtiriladi. Olingan aralashma idishga yoki panjarali taglikka ega alohida yondiruvchi aravachalardan tashkil topgan uzluksiz plastinkali transportyorlarga joylanadi. Panjara ostida havoni siyraklashtiruvchi kamera joylashgan bo‘lib, unda panjara 246 ustidagi shixta qatlami orqali atmosferadan havoni so‘rib olishni ta’minlovchi vakuum hosil qilinadi. Agar yonilg‘ini shixtaning yuqori qatlamlarida yoqilsa, issiq gazlar shixta orqali sizib chiqadi va yoqilg‘ini yonish zonasi shixtaning yuqoridan pastga to panjaraga yetguncha suriladi va yoqilg‘ining yonish jarayoni tugaydi. Shixtada yonilg‘i tekis taqsimlansa yonish jarayoni shixtaning barcha uchastkalarini qamrab oladi. Shixta qatlamida ketuvchi jarayonlar shixtaning komponentlari orasida boruvchi murakkab fizik-kimyoviy reaksiyalarning o‘zaro qo‘shilishidan iborat. Yoqilg‘i ruda maydasi bilan to‘qnashganda shixtadagi harorat 1300 o Cgacha va undan ham yuqori ko‘tariladi va bu xol kimyoviy reaksiyalarning rivojlanishiga olib keladi. Shixtaning ruda qismidagi temirning mineral shakli qanday bo‘lishidan qa’ti nazar, aglomeratda temir asosan magnetit, uncha ko‘p bo‘lmagan miqdorda temir (II) – oksid ba’zan Metall holidan temir silikati – fayalit (Fe 2 SiO 4 ) yoki 2FeO ∙ SiO 2 holida ifodalanadi. 3Fe 2 O 3 +CO= 2Fe 3 O 4 +CO 2 Fe 3 O 4 + CO = 3Fe O+ CO 2 Fe O+ CO= Fe + CO 2 Yuqori haroratda magnetit gematitga nisbatan mustahkamroq shakl hisoblanadi, uglerodning miqdori yetarli bo‘lganda u temir (II) – oksid va metall holidagi temirgacha qaytariladi. Aglomeratsiya jarayonida shixtani tashkil etgan komponentlarning temir silikati, kalsiy feritlari, shlakli qo‘shimchalar hosil qilib qayta kristallanishi sodir bo‘ladi. Bunda 1100–1200 0 C haroratda oson eruvchi birikmalar qisman eriydi. Bu erigan moddalar hosil bo‘lgan aglomeratga mustahkamlik beruvchi moddalar hisoblanadi. Shixtani yuzidan boshlab yondirishdan va panjara ostida vakuum hosil qilishdan so‘ng shixta qatlamida quyidagi 6 ta zonaning izlarini ajratish mumkin: 1) o‘rindiq zonasi, 2) o‘ta namlash zonasi, 3) quritish zonasi, 4) jadal qizdirish zonasi, 5) yonish zonasi, 6) aglomeratni sovutish zonasi. O‘rindiq zonasi aglomeratsiya jarayonida to‘g‘ridan to‘g‘ri ishtirok etmaydi. Uning mohiyati aglomeratni panjarada yonishdan saqlash va shixtaning mayda zarralarini panjaradan o‘tib ketishini kamaytirish. O‘rindiq panjaraga shixtaning asosiy massasidan alohida yuklanadi. |