Nazorat savollari
1.
Infeksiya, infeksion jarayon tugrisida tushuncha.
2.
Infeksion kasalliklarning kuzgatuvchilari, mikroorganizml ar- ning xarakteristikasi.
3.
Mikroblarni patogenlik va virulentligini belgilab beradigan omillar.
4.
Infeksion jarayonda makroorganizmning roli.
5.
Infeksion kasalliklarning yukish yullari.
6.
YUkumli kasalliklarning mikrobiologik diagnostikasi.
Adabiyotlar
1.
Muhamedov E.M., Eshboev E.X. Mikrobiologiya, immunologiya, virusologiya. T.,.
Bakulina N.A., Kraeva E.L. Mikrobiologiya. T., ―Meditsina‖ nashriyoti. 1979.
2.
Vorobyov A.A., Bo`kov A.S. «Mikrobiologiya». M., izd-vo «Vo`sshaya shkola». 2003.
98
3.
Pyatkin N.D., Krivoshein Yu.S. Mikrobiologiya va immunologiya. M., izd-vo
«Meditsina» 1980.
4.
Sinyushina M.N., Samsonova M.N. Rukovodstvo k laboratorno`m zanyatiyam po
mikrobiologii. M., 1981.
5.
Timakov V.D., Livashev V.S., Borisov L.B. Mikrobiologiya. M., 1983.
6.
Kochemasova Z.N., Efremova S.A., Nabokov Yu.S. Mikrobiologiya. M., izd-vo
«Meditsina». 1984.
7.
7.Churbanova I.N. Mikrobiologiya. M., idz-vo «Vo`sshaya shkola». 1987.
Mavzu: Yuqumli kasalliklarda kimyo terapiyasining ishlatilishi. Infeksion va uniug
turlari.Yuqumli kasalliklarni davrlari.microbiologik tekshirish usul va bosqichlari
Ma‘ruzadan maqsad: Yuqumli kasalliklarda kimyo terapiyasining ishlatilishi xaqida
tushuncha beriladi.
Ma’ruza rejasi:
1.Yuqumli kasalliklarda kimyo terapiyasining ishlatilishi xususiyatlari;
2.Kimyo terapiyasining axamiyati;
3.Kimyoviy preparatlarning ta‘sir mexanizmi;
4.Kasallikni oldini olishda kimyo terapiyasining axamiyati
Infeksion kasallikning paydo bulishi va avj olib borishida organizmning umumiy
reaktivligi endokrin va nerv sistemalarining axvoli, antitelolar, xujayra immuniteta paydo kila
olish xususiyati katta axamiyatga ega. Organizmning yoshga alokador xususiyatlari, ovkatining
xili va tabiati, ovkatda vitaminlar bor-yukligi xam kasallikning paydo bulishi, utishi va okibatiga
ta‘sir kiladi. Masalan, 6 oylikkacha bulgan bolalar difteriya, kukyutal, kizamik va bopщa
kasalliklarga chidamli bulishadi, chunki ular onasyning kornidaligida onasidan antitelolar
olishadi. YOshi kaytib kolgan odamlar pnevmoniyaga yaxshi bardosh bera olmaydi, ochlikda
sil, vabo, dizenteriya singari kasalliklar bilan ogrish xollari kupayadi va bu kasalliklar yomon
okibatlarga olib boradi. Oksilga yolchimaslik va avitaminozlar xam xar xil infeksiyalar paydo
bulishini osonlashtiradi.
Iklim sharoitlarining infeksiyalarga beriluvchanlikka ta‘siri amyoba dizenteriyasi singari
kasalliklarda namoyon buladi, odatda issik iklim sharoitlarida shu kasallik uchrab turadi;
shimolda odamlar skarlatina va difteriya bilan janubdagiga Karaganda kuprok ogriydi.
Ionlashtiruvchi radiatsiya, ultrabinafsha nurlar, turli ximiyaviy moddalar xam infeksion
kasalliklarning paydo bulishi va utishiga ta‘sir kursatadi.
Odam organizmiga mikrob tushganidan keyin bir necha davrlardan tarkib topadigan infeksion
jarayon boshlanadi.
Inkubatsion davr patogen mikrob tushgan paytdan boshlab kasallikning dastlabki klinik
belgilari paydo bulguncha utadigan vaktni uz ichiga oladi. Bu davr turli infeksiyalarda turlicha
muddat davom etadi. Ba‘zi infeksiyalarda (ovkatdan zaxarlanish xollarida) bu davr bir necha
soat, boshka infeksiyalar (kuturish, moxov) da bir necha kun yoki oy davom etishi mumkin.
Kupgina infeksiyalar uchun inkubatsion davr muddati ancha doimiy buladi va minimal
muddatdan kiska bulishi mumkin emas. Kupchilik infeksiyalarda mikroorganizmlar inkubatsion
davrida organizmdan tashkariga chikmaydi, birok difteriya, kizamik, korin tifida ular
kasallikning klinik belgilari namoyon bulishidan avvalrok tashki muxitga chika boshlaydi.
Prodromal davri yoki kasallik xabarchilarining davri kasallnkning umumiy simptomlari
paydo bulishi: temperaturaning kutarilishi, bosh ogrishi, darmon kurib, lanj bulish, ishtaxa
yukolishi, kuz, burun, yukori nafas yullari shillik pardalarining ta‘sirlanishi bilan xarakterlanadi.
Korin tifi, chechak, kizamik singari kasalliklarda prodromal davr juda xarakterli buladi va uning
utishi diagnoz kuyishga yordam berishi mumkin. Ba‘zi kasalliklar (toun, skarlatina va
boshkalar) da prodromal davr juda kiska (atigi bir necha soat) buladi, toshmali va kaytalama tif,
99
bezgakda esa kasallik birdan temperatura kutarilishi va xarakterli klinik manzara paydo bulishi
bilan tusatdan boshlanadi.
Kasallnkning avj olib borish davri infeksion jarayonning klinik belgilari bilan
xarakterlanadi. Bu davrda organizmda tipik patologoanatomik va funsional uzgarishlar ruy berib
boradiki, bular sirtdan kupgina infeksiyalarga xarakterli bulgan muayyan kasallik simptomlari
kompleksi bilan ifodalanadi. Mana shu simptomokompleks diagnoz kuyish uchun asos bulib
xizmat kiladi. Krkshol, gazli gangrena, botulizm, toshmali va kaytalma tif, bezgak va
bopщalarda kasallik tipik tarzda utadi.
Klinik davr turli infeksiyalarda turlicha muddat: bir necha kundan bir necha xaftagacha
davom etadi. Ba‘zi infeksiyalar, masalan, sil, amyobiaz, brutsellyoz uzok bir necha yil davom
etadi; bular xronik infeksiyalar deb ataladi.
Kupchilik infeksiyalarda klinik davr xammadan kura yukumli buladi. Kasallik avjga
chikkan paytda bemor atrofdagi muxitga juda kup mikdorda mikroorganizm chikarib turadi, shu
boisdan u infeksiya manbai tarikasida juda xavfli deb xisoblanadi.
Klinik belgilar davri bemorning sogayib ketishi yoki ulimi bilan tugallanadi.
Ba‘zi infeksiyalar (toun, meningit, gripp) da ulimga olib keladigan okibat juda tez
boshlansa, bopщalarda esa aksincha, anchadan sung, organizm uzok vaktgacha umuman xoldan
toyib borganidan keyin boshlanadi. Kasallik klinik belgilarining nechogli ifodalanganligi yoki
kasallnkning ogirlik darajasi xar xil bulishi mumkin. Kasallik ogir yoki engil formada utishi
mumkin, ba‘zida esa uning klinik manzarasi mazkur infeksion kasallik uchun umuman tipik
bulmay kolishi xam mumkin. Kasallnkning ana shunday formapari atipik, bilinmaydigan,
ambulator formalari deb ataladi. Kasallik shunday ugab turgan paytda diagnoz k^yish juda kiyin.
Bunday xollarda mikrobiologik tekshirish metodlari xal kiluvchi axamiyatga ega bulib koladi.
Infeksiyaning zimdan ^tayotgan, yashirin yoki latent formalari xam borki, bularda kasallnkning
klinik belgilari bulmaydi. Bezgak, sil, gerpes, poliomielit, meningitning latent formalari ma‘lum.
Odam erganizmidan kasallik kuzgatuvchisini ajratib olgandan yoki kon zardobida spetsifik
antitelolar borligini topgandan keyingina bunday formalarga diagnoz kuyish mumkin. Organizm
madordan ketib kolganida latent infeksiyalar yashirin, zimdan ugayotgan formasadan tipik klinik
formasiga
aylanib ketishi mumkin.
Kasallikning avj olish davridan keyin boshlanadigan rekonvalessensiya yoki sogayish davri
temperaturaning pasayishi, kasallik umumiy simptomlarining yukolib ketishi, ishtaxaning
yaxshilanib kolishi, turli organlar funksiyasining tiklanib bordshi bilan birga davom etadi.
Rekonvalessensiya davrining muddati xar xil. Sogayish davrida organizm odatda mikroblardan
xalos bulib boradi, mikroblar siydik, axlat, balgam bilan birga tashkariga chikarib tashlanadi.
Organizmdan mikroblar chikib turadigan davr turli infeksiyalarda turlicha muddat davom etadi.
Ba‘zi kasapliklarda — chin chechak bilan suv chechak, toshmali tif, kuyidirgida kasallikning
klinik simptomlari yukolib ketishi bilan-bemorlar kasallik kuzgatuvchilaridan xalos bulib koladi,
boshka kasalliklarda bu davr 2—3 xafta, ba‘zi kasalliklarda esa bir necha oy va xatto yilga
chuziladi. Difteriya va korin tifi, dizenteriya, vabo singari ichak kasalliklarida, shuningdek
meningit, skarlatinada rekonvalessensiya davrida bakteriyatashuvchanlik xodisasi kuzatiladi.
Kasallikdan keyingi 3 oy mobaynida davom etadigan utkir tashuvchanlik va xronik
tashuvchanlik tafovut kilinadi. Xronik tashuvchanlik necha-necha yillar, korin tifida esa umrbod
davom etishi mumkin.
Kasallikning klinik belgilari kurinmaydigan odamlarda, masalan, difteriya, meningit,
poliomielit va ba‘zi boshka infeksiyalarda soglom bakteriya tashuvchanlik xodisasi xam
ma‘lum. Bemorga yakin yurgan odamlar orasida bunday xodisa ayniksa kup kuzatiladi,
Kasallikni boshidan kechirgan va soglom odamlardagi bakteriya tashuvchanlik xodisasi
epidemiologik jixatdan goyat katta axamiyatga ega. Bakteriya tashuvchilar patogen mikroblarni
tashki muxitga chikarib turadigan doimiy manbalardir. Bu — epidemiyalar orasidagi davrda,
tabiiy sabablarga kura kasallik kuzgatuvchisining tarkalishi sunib kolgan paytda (masalan, ichak
100
infeksiyalari misolida kish boshlanishi bilan) infeksion kasalliklar paydo bulishiga va ularning
tarkalib borishiga imkon beradi.
Kasallik vaktida ba‘zan bemor organizmida usha kuzgatuvchilarning uzi takror marta
tushadi, superinfeksiya deb shuni aytiladi. Bunda kasallik takror yukishidan paydo buladigan
klinik belgilar ilgaridan davom etib kelayotgan simptomlar ustiga kushiladi.
Ilgari biror kasallik bilan ogrib utgan odamga xuddi usha kasallik Kuzgatuvchisining takror
marta yukishi reinfeksiya deb ataladi.
Odamga 2—3 xil kasallik kuzgatuvchilarining yukishi natijasida aralash infeksiya ruy
beradi. Bunday kasalliklar ogir Utib, okibati esa yomon buladi, odamning bir yula kizamik va sil
bilan, difteriya va streptokokklardan kelib chikadigan infeksiyalar bilai kasallanishi bunga misol
bula oladi.
Boshka mikroblar tufayli kelib chikkan ikkilamchi infeksiya asosiy kasallikka kushiladi
yokn infeksion kasallikni boshidan kechirganidan keyin organizm zaiflashib kolgan paytda
boshlanadi, masalan, grippda stafilokokk sabab buladigan pnevmoniyannng kUshnlishi.
Ba‘zi infeksion kasalliklarning kuzgatuvchilari kanday bulmasin biror xil uchokda —
tishlar, bodom bezlari, madsalarda uzok vakt turishi mumkin (uchokli infeksiya). Bu erda ular
konga ^tib, unda kupaya oladi. Mikroblarning konda kupayib ketishi juda ogir kasallik — sepsis
(yunoncha sepsis — chirish degan suzdan olingan) paydo bulishiga olib keladi. Maxalliy
chokdan doim mikroblar tushib turishi tufayli septik xolat saklanib boradi. Odatda patogen
stafilokokklar va streptokokklar sepsis kuzgatuvchilari buladi. Sepsis yiring tugdiruvchi
mikroblarning organlarga chukib kolishi va bir talay ikkilamchi yiringli kasalliklar paydo bulishi
bilan birga davom etishi mumkin. Dna shunday kasaplikka septikopiemiya deb ataladi.
Toun, tulyaremiya, kuydirgi singari kasalliklarda xam mikrobning konda kupayishn
kuriladi. Kasalliklarning ana shunday septik formalari juda ogir utadi va kulincha ulim bilan
tugaydi.
Patogen mikroblar, masalan, korin tifi, meningit, krupoz pnevmoniyada kurilganidek,
konda fakat vaktincha turadigan bulsa, bunday xodisaga bakteriemiya deyiladi.
Ba‘zi infeksion kasalliklar, masalan, bezgak, kaytalama tif, amyoba dizenteriyasi tutib-tutib
$pgadigan bulishi mumkin. Bunda kasallik kuziydigan davrlar tinchlik davrlari bilan almashinib
turadi. SHu infeksiyalar uchun kasaplikning bunday kaytalanib turishi, ya‘ni retsidivlar (latincha
recidivus — kaytalanuvchi degan s5dan olingan) bilan utishi shunchalik xarakterliki, klinik
manzaraga karab diagnoz kuisa xam buladi, lekin kasallik kuzgatuvchisini topish xam shart.
Adabiyotlar:
1.
Muhamedov E.M., Eshboev E.X. Mikrobiologiya, immunologiya, virusologiya. T.,
―O‗zbekiston milliy ensiklopediyasi‖ Davlat ilmiy nashriyoti. 2002.
2.
Bakulina N.A., Kraeva E.L. Mikrobiologiya. T., ―Meditsina‖ nashri-yoti. 1979.
3.
Vorobyov A.A., Bыkov A.S. «Mikrobiologiya». M., izd-vo «Vыsshaya shkola». 2003.
4.
Pyatkin N.D., Krivoshein YU.S. Mikrobiologiya va immunologiya. M., izd-vo «Meditsina»
1980.
5.
Sinyushina M.N., Samsonova M.N. Rukovodstvo k laboratornыm zanyatiyam po
mikrobiologii. M., 1981.
6.
Timakov V.D., Livashev V.S., Borisov L.B. Mikrobiologiya. M., 1983.
7.
Kochemasova Z.N., Efremova S.A., Nabokov Yu.S. Mikrobiologiya. M., izd-vo
«Meditsina». 1984.
8.
CHurbanova I.N. Mikrobiologiya. M., idz-vo «Vыsshaya shkola». 1987.
9.
Mustaqimov G.D. O‗simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari.T., ―O‗qituvchi‖
nashriyoti. 1978.
10.
Elinov N.P.‖ Ximicheskaya mikrobiologiya‖ M., izd-vo «Vыsshaya shkola». 1989.
101
Mavzu:Immunitet, immunitet turlar.Organizmning infeksiyaga qarshi ximoya mexanizmi.
Reja
1.
Immunitet va uning turlari.
2.
Organizm nospetsifik ximoya omillari
1 Immunitet va uning turlari
Oxirgi yillarda immunologiya fani alohida fan sifatida juda rivojlanib bormokda.
Tibbiyot oliy ukuv yurtlarida (Moskva, Minsk, Novosibirsk va x.) immunologiya kafedrasi
mavjuddir. Aloxida fan sifatida o‗qitilmokda. Immunitet so‗zi lotincha bo‗lib, immunities - biror
narsadan xalos bo‗lmoqlikni anglatadi.
Immunologiya fanining rivojlanishi asosan yuqumli kasalliklarni o‗rganish, ularga qarshi
kurashish va diagnoz kuyish asosida rivojlanib kelgan. SHuning uchun xam insoniyat tarixida
birinchi bulib chin chechak kasalligiga karishi empashni 1796 yilda Eduard Jenner taklif etdi. U
birinchi bulib, sigir chechagi bilan emlanganda organizm xakikiy chik chechak kuzgatuvchisiga
beriluvchan bulmasligini isbotladi. Bu kashfiyotdan sung, 100 yildan keyin buyuk fransuz olimi
Lu Paster immunologiya fanini fan kurinishiga kutardi va organizmni kasalliklarga berilmaslik
xususiyatini urganib, uni ilmiy talkin kilib berdi va yukumli kasalliklarga vaksina tayyorlab
ularga karshi kulladi. (1822-95 y. tovuk xolerasi, kuydirgi, kutirish). Lui Paster o‗z ilmiy ishlari
bilan «Immunologiya» fani ga asos soldi. Keyinchalik rus olimi I.I.Mechnikov immunitetni
xujayra teoriyasini yaratdi. Bu teoriya I.I.Mechnikov tomonidan kashf qilingan fagotsitoz
xujayralarni asosiy xususiyatiga asoslangan bulib, I.I.Mechnikov fikricha organizmga tushgan
patogen agentlar fagotsitoz xujayralar tomonidan topilib, organizmdan eliminatsiya kilinadi deb
tushuntirdi. (1890-1998). SHu yillarda nemis olimi Paul Erlix uzining immunitetni gumaral
toeriyasini yaratdi. P.Erlix uz shogirtlari tomonidan difteriya anatoksini bilan kuyonlar
emlanganda, ularni konida shu anatoksinni va ekzotoksinni neytralovchi antitellalar xosil
bulishini aniklashdi va bu antitellalarni (AT) in vitro usulida aniklash mumkinligini isbotlashdi.
Mana shu tadkikotlar asosiyda P.Erlix uzining gumaral teoriyasini yaratdi. SHu yillarda bu
teoriyalar tarafdorlari urtasida ayovsiz ilmiy tortishuvlar ruy berdi. Lekin gumaral teoriya,
immunitetni xujayra teoriyasiga nisbatan ancha engil kabul kilindi, chunki patogen agentlarga
karshi xosil bulgan, AT in vitro anik aniklandi. Ularni tetri kursatildi va shu asosda yukumli
kasalliklarga serologik diagnoz kuyishlar ishlab chikildi. Xujayra teoriyasi esa yaxshi
rivojlanmadi, chunki fagotsit xujayralari, mikrorganizmlardan tappsari maxsus bulmagan
zarralarni xam xazim kilishi (kumir kukuni, buyoklar va x.), immunitetni xujayra teoriyasini
maxsusligiga soya soldi. Bu esa bu teoriyani rivojlanishini tuxtab kolishiga olib keldi. Lekin
shunga karamasdan xar ikkala olim xam I.I.Mechnikov va Paul Erlixlar uzlarini immunitetni
xujayra gumoral teoriyalari uchun Nobel mukofotlari lauriyatlari bulishdi.
Oxirgi yillarda immunitetning ta‘rifi xam eski ta‘rifidan fark kildi. Akademik
R.V.Petrov ta‘rifiga kura «Immunitet - genetik
begonalik belgisini tashib yuruvchi yod xujayra va zarralarga karshi
organizmning kurashish xususiyati tushuniladi».
Organizmыing ximoyalanish faktorlari.
1. Organizmning maxsus bulmagan ximoyalanishi.
2.0rganizmnig maxsus ximoyalanishi (immunitet) Organizmning maxsus
bulmagan ximoyalanishi
Organizmnig maxsus bulmagan. ximoyalanishiga tugma yoki konstitutsional faktorlar
(evolyusion, eng kadimiy) juda kup kirrali, ularni ta‘sir mexanizmlari turli kurinishda, lekin
ularni bitta xususiyat maxsus bulmagan ta‘siri mexanizmi birlashtiradi. Organizmga kirmokchi
bulgan patogen agent yuliga ikkita, mexanik va ximiyaviy faktor karshilik kiladi.
Mexanik karshilikka (anatomik) teri va shilliq qavatlarni to‗siqlik (barer) xususiyati
kiradi. Bu yuqumli kasalliklar yulidagi birinchi tusik xisoblanadi. Bu tusiklar sekretlari
102
mikrorganizmlarni usishini tuxtatib kuyishi yoki uldirishi mumkin. Agar patogen
mikrorganizmlar birinchi barerdan ugsalar, ikkinchi maxsus bulmagan tusikga gumaral xujayra
faktorlariga duch keladi.
I. Mexanik barerlarga kiradi:
a)
Teri tashki tomondan organizmni urab turadi. Soglom teri organizmni
patogenagentlardan ximoya kiladi, terini ph ni paasyishi xam patogen bakteriyalarga salbiy ta‘sir
etadi. Bundan tashkari ter, yog bezlarini maxsulotlari xam bakteriotsit ta‘siriga ega.
b)
SHillik kavatlar organizmning xamma organlari, ogiz bushligi, oshkozon ichak
sistemasi, yukori nafas yullari, kuz jinsiy organlar shillik kavatlari kalin kup kavatli epiteliya
xujayralari bilan koplangan, lekin oshkozon, xavo yullari, bachadon va uning trubalari bir
kavatli epiteliya xujayrasi bilan koplangan. Epiteliya xujayralari mexanik ravishda patogen
bakteriyalarni organizmdan chikarishda katnashadi (yukori nafas yullaridagi xilpillovchi
epiteltiyalar).
P. Gumaral va xujayra faktorlari.
Organizmning birinchi ximoya chegarasini engib utgan patogen bakteriyalar
organizmning ikkinchi ximoya chizigiga duchor bulishadi. Bu faktorlarni kupchilik formasi
indutsiabel bulib shillik kavatlarda aktiv bulmagan xolda uchraydi.
Bu moddalarni aktivlashuvi, mediaterlar yordamida amalga oshiriladi. Bu faktorlarning
eng asosiysi komplement va polimorf yadroli lekotsitlardir. Bularni ta‘sirini boshka biologik
aktiv moddalar tuldiradi. Tukimalarni ximoya funksiyalarini asosini «yaliglanish» reaksiyasi
tashki l etadi.
YAlliglanish reaksiyasi deb organizmning ximoya-adaptiv reaksiyalar egindisi bulib,
organizm tukimalarini jaroxatlanishi okibatida kelib chikadi. Bu rekatsiya okibatida organizm
tulik uzini jaroxatini tiklashi yoki defektli bulib kolishi mumkin. YAlliglanish utkir surunkali
bulishi mumkin. Utkir yalliglanishda kizarish, shish, ogrik, temperaturani kutarilishi kuzatiladi.
YAlliglanish rekatsiyasida kuplab mediaterlar ishpab chikariladi.
Maxsus bulmagan ximoyalanishda xujayra faktorlari.
Organizmning maxsus bulmagan rezistentligiga-fagotsitlar kiradi. Fagotsitlar - begona
patogen organizmlar uzlariga biriktirib, yutib va xazim kilish xususiyatiga ega bulgan xujayralar
xisoblanadi. Fagotsit xujayralarini organizmning ximoyalanishida katnashishini birinchi bulib
1883 yilda I.I.Mechnikov kashf kilgan. Fagotsit xujayralariga lekopoetik kator xujayralari
(neyperofillar, 'eozinfillar, bazofillar) va makrofagal - manotsitar xujayra sistemasi (monotsitlar,
tukima makrofaglarlari) kiradi. B1finchi gurux fagotsitlar polimorf yadroli, sitoplazmasida
granullasi bor, boshkacha kilib aytganda polimorf yadroli leykotsitlar yoki granullatsitlar.
Mononuklyar fagotsitlar organizmni ximoyalanishida tur li kurinishlarda katnashadi.
Organizmning patogen agentlardan (mikrob, virus, sodda jonivorlardan) ximoya kiladi.
Organizmdagi fagotsit xujayralari axlatchi (musorщik) vazifasini bajargani uchun
jaroxatlangan, uldirilgan xujayralarni va ba‘zi neorganik birikmalardan organizmni tozalaydi.
Fagotsit xujayralari, limfotsitlar bilan xujayralararo kooperatsiyalarda katnashib, maxsus
immun javobni kelib chikishida katnashadi.
Fagotsit xujayralari boshka xujayralarni boshkarishda katnashuvchi muxim bulgan
biologik aktiv mediatirlar va aktiv modsalar ishlab chikaradi. (IL-1, interferon).
Begona xujayralarni uldirish bilan usma xujayralarga karish kurashadi.
Fagotsit xujayralarga kiskacha xarakteristika.
Mononukyar fogotsitlar:
Neyperofillar - suyak kumigida xosil bulib, shakllanib kon okimiga chikadi. Bu
xujayralar kon tomirlarini endotelyasi orkali kon okimida tukimalarga yalliglanishi uchogiga
migratsiya bulish xususiyatiga ega. Patogen bakteriyani xemotaksis, uni yutishi, parchalashi
mumkin. Bu fagotsit xujayralari tomonidan mikrobotsit xususiyatiga ega bulgan 0
2
ga ta‘lukli va
Og ta‘lukli bulmagan faktorni sekretsiya kiladi. Konda 42-72% uchraydi.
103
Eozinofillar-xosil bulipshyi neyperofillarga uxshash. Ta‘sir mexanizmi asosan 02 ga
ta‘lukli, ta‘lukli bulmagan faktorni sekretsiya kiladi. Gelment va sodda jonivorlarga karshi
kurashadi. Konda 5% uchraydi.
Monotsitlar-suyak kumigida • xosil bulib, shakllanib promonotsit kurinishida kon
okimiga tushudi. Neyrofillarga uxshab ta‘sir kursatadi. Konda 2-10% uchraydi.
Tukima makrofaglari-monotsitlardan shakllanib xosil buladi. Endoteliyaga adgeziya
bulishi kon tomiridan chikishi kuzatiladi. Patogen bakteriyalarga xemotoksisi, yutishi, xazim
kilishi, degranulatsiyaga uchratishi mumkin. Bundan tashkari O2 ta‘lukli va Og ta‘lukli
bulmagan bakteriotsit faktor, komplementni komponentini va pla minogen aktivatorlari,
mediatorlar sintez kiladi.
Dostları ilə paylaş: |