Nazorat savollari
1. Viruslarning hujayraga kirishi usullari haqida ma'lumot bеring?
2. Virus DNK sining sintеzi uchun kеrakli qismlarni (komponеntlar) aytib bеring?
3. Virus RNK si va uning sintеzi qanday amalga oshadi?
4. Virus nuklеin kislotalarini sintеzida substrat bo`lib nima xizmat qiladi?
5. Virus DNK si sintеzida ishtirok etuvchi fеrmеntlar va ularning vazifalarini aytib bеring?
6. Virus DNK si sintеzidagi Noyob nuklеoitid, uni sintеzlashda ishtirok etuvchi fеrmеnt va uning
tavsifi?
Adabiyotlar
1.
Muhamedov E.M., Eshboev E.X. Mikrobiologiya, immunologiya, virusologiya. T.,.
Bakulina N.A., Kraeva E.L. Mikrobiologiya. T., ―Meditsina‖ nashriyoti. 1979.
2.
Vorobyov A.A., Bo`kov A.S. «Mikrobiologiya». M., izd-vo «Vo`sshaya shkola». 2003.
3.
Pyatkin N.D., Krivoshein Yu.S. Mikrobiologiya va immunologiya. M., izd-vo
«Meditsina» 1980.
4.
Sinyushina M.N., Samsonova M.N. Rukovodstvo k laboratorno`m zanyatiyam po
mikrobiologii. M., 1981.
5.
Timakov V.D., Livashev V.S., Borisov L.B. Mikrobiologiya. M., 1983.
6.
Kochemasova Z.N., Efremova S.A., Nabokov Yu.S. Mikrobiologiya. M., izd-vo
«Meditsina». 1984.
7.
Churbanova I.N. Mikrobiologiya. M., idz-vo «Vo`sshaya shkola». 1987.
Mavzu: Dorivor o‘simliklar xom ashyosining mikroflorasi. O‘simliklarda kasallik
qo‘zg‘atuvchi mikroorganizmlar. Tayyor dorilarning mikroflorasi va aniqlash usullari
Reja:
1.
O‗simliklarda uchraydigan mikrorganizmlarning asosiy turlari va ular to‗g‗risida
ma‘lumot.
2.
O‗simliklarda uchraydigan kasalliklar va ularga qarshi kurash choralari.
3.
Dori-darmonlar va dori vositalarining mikrob bilan zararlanish manbalari, oldini
olish choralari.
1.O‗simliklarda uchraydigan mikrorganizmlarning asosiy turlari va ular
to‗g‗risida ma‘lumot
Dorilarni tayyorlashda har xil o‗simliklardan foydalaniladi yoki ko‗pgina o‗simliklardan
qaynatma, damlamalar tayyorlanadi. Dorivor modda va tayyor dori-darmonlar tarkibida turli xil
mikroorganizmlar bo‗lishi mumkin. O‗simliklardan olinadigan dorivor moddalarning mikroblar
bilan zararlanishi o‗sha o‗simlik turi va uning o‗sib chiqishi uchun zarur bo‗lgan shart –
sharoitiga bog‗liq bo‗ladi. CHunki o‗simliklar atrof muhitdagi ayniqsa, tuproq tarkibidagi
mikroorganizmlar bilan zararlangan bo‗lishi ham mumkin.
73
Lekin shuni hisobga olish kerakki, dorivor o‗simliklar xom ashyosida o‗z mikroflorasi
ya‘ni normal mikroflora va fitopatogen mikroorganizmlar ya‘ni o‗simlik kasalliklari
qo‗zg‗atuvchilari bilan zararlangan bo‗lishi mumkin.
O‗simliklar normal mikroflorasi barg yuzida, urug‗larida, ildiz oldi sistemasida har xil
bo‗ladi.
Jonli (tirik) o‗simliklarda yashovchi va ularga zarar keltirmaydigan mikroblar, ―epifit
mikroflora‖ tushunchasiga birlashgan. YAngi kesilgan yaproq yuza qismida ko‗pincha 2 xil
bakteriya aniqlandi:
1)Bact herbicola aureum va
2)Psevdomonas fluorescens
Kam hollarda sporali bakteriyalar: Bac mesentericus
Bac vulgatus
Sporasiz - Bact putiodam, E coli va zamburug‗lar
Bu mikroflora o‗simliklarda qaysi geografik zonadaligidan qat‘iy nazar bo‗ladi.
Bact herficola aureum – qisqa Gr(-) tayoqchalar bo‗lib, 2 ta polyar xivchinlari bo‗ladi.
Go‗sht peptonli agarda yuzida shilimshiq bo‗lgan, tilla sariq rangli yumaloq koloniyalar hosil
qiladi.
Ps flureccens – polimorf, polyar xivchinli tayoqchalar bo‗lib, Gr(-). Zich ozuqa muhitida
chetlari notekis bo‗lgan tiniq koloniyalar hosil qiladi.
Tuproqda o‗simlik ildizi atrofida intensiv o‗sish zonasi bo‗ladi va mikroblar yuqori
aktivlikka ega bo‗lib, bu qism rizosfera deyiladi.
Rizosferaning sifat va miqdor tarkibi har bir o‗simlik turi uchun spetsifik bo‗ladi.
Ko‗pincha sporasiz bakteriyalar va mikobakteriyalar uchraydi. Kam xollarda sporali
bakteriyalar, aktinomitsetlar va zamburug‗lar uchraydi. Tuproq mikroorganizmlari o‗simliklarga
ijobiy ta‘sir qilib, ular o‗simliklar uchun zarur bo‗ladi, ular bilan simbioz holda bo‗lishi mumkin
yoki zararli ta‘sir qilib, ularning nobud bo‗lishiga olib kelishi mumkin.
Tuproqdagi bakteriyalardan Ps fluoreccens, rizosfera zonasida joylashgan bo‗lib,
o‗simliklarni infeksiyadan ximoya qilishda katta rol o‗ynaydi, ya‘ni ular o‗simliklarni
fitopotogen bakteriyalardan ximoya qiladi. Lekin aynan shu bakteriyalar o‗simliklarda
jarohatlangan to‗qimalari orqali kirib, ularning chirishiga sabab bo‗ladi.
O‗simliklarning mikroblar bilan ifloslanishi o‗stirish sharoitlariga, ularning balandligi va
butunligiga bog‗liq bo‗ladi. Kulturali tuproq o‗simliklarida mikroblar, o‗rmon va gulzorlardagiga
qaraganda ko‗p bo‗ladi. Kuzda yaproqlarda bakteriyalar, bahordagidan ko‗p bo‗ladi.
O‗simliklarning yuqori qismida joylashgan yaproqlarda mikroblar kam, pastki qismidagi
yaproqlarda ko‗p bo‗lib, bunga sabab, pastki qismiga mikroblar tuproqdan yomg‗ir yog‗ganda
sachrab o‗tishi xisobiga. Ayniqsa o‗simlik mikroblar bilan ko‗p ifloslangan bo‗ladi sug‗orish
maydonlarida, axlatxonali joylarda, yoki avvaldan axlatlar to‗kilgan joylarda, mol boqiladigan
yaylovlarda. SHu erda o‗sgan o‗simliklar tarkibida inson salomatligi uchun xavfli bo‗lgan
patogen mikroorganizmlar bo‗lishi mumkin.
Kesilgan yoki yulingan o‗simliklarni darrov qayta ishlash, ishlov berilishi lozim, chunki
ular mikroblarning rivojlanishi uchun qulay muhit hisoblanadi. Quritilgan o‗simliklarda
mikroblar hayot faoliyati susayadi, ko‗pgina bakteriyalar nobud bo‗ladi.
Fitopotogen mikroblar qo‗zg‗atuvchi o‗simliklardagi infeksion kasallanish ya‘ni bakterial
kelib chiqishiga ega bo‗lsa bakterioz deyiladi. Bakteriozlarga har xil chirishlar, bakterial dog‗lar,
kuyish, nekroz, so‗lish va boshqalar kiradi. CHirishlar quruq va nam bo‗ladi, bunda o‗simlik
xujayralarining yumshaganligi, xujayralarning parchalanishi yoki ma‘lum bir qismining yoki
butun o‗simlikning nobud bo‗lishi kuzatiladi.
2. O‗simliklarda uchraydigan kasalliklar va ularga qarshi kurash choralari.
O‗simliklarning kasalligini o‗rganuvchi fan – fitopatologiya fanidair.
O‗simliklarning kasalliklari chaqiruvchi mikroorganizm katta ziyon keltiralilar, chunki
ularning ta‘sirida hosildorchilik pasayadi, ildiz, barg va o‗simlik tanasini zararlab, noyob
o‗simliklarning yo‗q bo‗lib ketishiga olib boradi. Dorivor o‗simliklarning bu holda uchrashi, bu
74
o‗simlikning dori tayyorlash uchun ishlatib bo‗lmaslikka olib boradi. Er kurrasida bakteriya va
zamburug‗lar o‗simliklarda kasallik chaqiruvchini sifatida keng tarqalgan bo‗lib, taro‗alishi
o‗simlikning o‗sish zonasiga bag‗liq bo‗ladi.
Mikroorganizmlar havo orqali tarqalib, atmosferaning turli qatlamlarida turli
mikroorganizmlar bo‗ladi, suv orqali va o‗simlik urug‗lari orqali tarqalishi mumkin.
Barcha mikroblar orqali tarqalayotgan kasalliklarni tarqalganliklariga qarab, shartli
ravishda endemik va pandemik tarqalishiga ajratish mumkin. Endemik ma‘lum bir geografik
zonada tarqalish holatiga aytiladi.
O‗simliklarda kasallik qo‗zg‗atuvchi mikroorganizmlarning turi 310 dan ortiq bo‗lib, ular
tayoqchasimon, kokklar, spiralsimon bo‗lib, grammlar kupchilik turlarini tashkil etadi.
Fitopatogen mikrorganizmlarning ko‗pchiligi flurossensiya holatini chaqiruvchi bo‗lib, turli
rangdagi (sariq, jigar rang) pigment hosil qilish xossasiga ega. Fitopatogen mikrorganizmlarning
asosiy ozuqa manbai bo‗lib o‗simlik oqsiliva uglevodlar hisoblanadi, ular kraxmalni gidroliz
qiladi, spirt va shakarni parchalash, sutni chiritmi, jelatinani eritishi, ammiak, indol hosil qilish
xossasiga ega. Fitopatogen bakteriyalarning yashash faoliyatlari turlicha bo‗lib, ba‘zi turlari
tuproqda uzoq yashab, sovuqni, quyosh nurlarining ta‘sirini va qurishga chidamli hisoblanadi.
Umuman fitopatogen bakteriyalarni bir necha avlodga taaluqli hisoblab, ularga quyidagi turlar
kiradi:
1.
Ervini-ervini
2.
Psevdomanus-psevdomanus
3.
Corinobacteria-korinobakteriya
4.
Acvobacteria-akvobakteriya
Dorivor o‗sialiklardan tayyorlangan dorilar mikroflorasi o‗ziga xos xossalarga ega bo‗lib,
quyidagi faktorlarga bog‗liq bo‗ladi:
Xom ashyoning turiga, ozuqa tarkibiga.
Dorivor mikroorganizmlar kimyoviy tarkibiga.
Dorining tayyorlanish usuliga (qaynatma temperatura, bosim, ta‘sir vaqtiga).
Saqlanish usuliga.
Dorixonalarning sanitar-gigienik holatiga.
Dorivor o‗simliklarning kasalligini asosan 2 turga ajratish mumkin:
O‗simlik tomirining jarohatlanishi natijada, butun tanasiga jarohatlanishi, bunda o‗simlik
halok bo‗ladi.
O‗simlik tanasining ma‘lum bir qismini chegarali jarohatlanishi (yaproq, ildiz, shoh).
O‗simlik kasalliklarini o‗ziga qaysi tarzda o‗tishi bilan bir necha xil turlarni bilishi
mumkin:
Qatron (o‗mola) yoki shilimshiq oqishi bilan o‗tuvchi kasalliklar. Buni zamburug‗lar,
bakteriyalar chiqaradi, ba‘zan bu holat yuqumli bo‗lmagan bakteriyalar chaqirishi mumkin.
Bunga ignabargliklar va yaproq bargiga ta‘sirchan bo‗ladi.
CHirish protsess bilan boruvchi kasalliklar.
CHirish xo‗l va quruq bo‗lishi mumkin. CHirish protsessida o‗simlikning ba‘zi to‗qimalari
bakteriyalar va zamburug‗lar yashash faoliyati natijasida bu protsessga uchraydi.
Unli shudring – bu o‗simlikning bargida, shohlarida ipsimon zamburug‗lar ko‗payishi
natijasida kesib chiqadi.
Xiralashishi va qurishi. Bunda barglar, shoh va butoqlar sarg‗ayadi va quriydi.
Kuydirish. Bunda o‗simliklarning guli, yangi shoh-butoqlari, bargi, mevalari bakteriya
ta‘sirida qorayadi va kuyadi. Bu kasallik asosan mevali daraxtlarda ko‗p uchraydi.
Dog‗ hosil bo‗lishi. Buni asosan zamburug‗lar hosil qiladi.
SHish hosil bo‗lishi. Bular qo‗zg‗atuvchilari fitobakteriyalar bo‗lib, o‗simliklarda shish
hosil qiladi.
Bundan tashqari o‗simliklarning kasalliklari yara, deformatsiya, barglarning moxlanishi
kabi xolatlarini chiqarishi mumkin.
75
O‗simliklarning jaroxatlanishi, faqat kasallik bakteriyalar ta‘sirida bo‗lmay, balki simbioz
natijasida mumkin. Masalan: zamburug‗lar bilan bakteriyalar simbiozda, bunday holatdagi
kasallik o‗limga olib keladi.
Fitopatogen mikroorganizmlarga yaqin hisoblangan zamburug‗larga mikorida hosil
qiluvchi zamburug‗lar kiradi. Ular o‗zlaridan mikoriaza ajratadilar. Buni birinchi bo‗lib 1883 y.
Kamenskiy F.F. aniqlagan. Bu turkumiga kiruvchi zamburug‗larga bazidomitsetlar, fikomitsetlar
va tugallanmagan zamburug‗larga misol bo‗la oladi.
Mikoriazani turli tuproqlarda uchratish mukin. Uning bo‗lishi turning miqdoriga bog‗liq
bo‗lib, sifatiga bog‗liq bo‗lmaydi. Mikoriazalar ko‗p miqdorga yozda kamlar miqdorida bahor va
kuz oylarida kamroq bo‗ladi.
O‗simliklarning fitopatogen mikroorganizmlarga chidamlikligini qanday saqlaydi degan
savolga quyidagicha javob berish mumkin:
3. Dori-darmonlar va dori vositalarining mikrob bilan zararlanish
manbalari, oldini olish choralari.
Dori moddalar va tayyor dori-darmonlar tarkibida turli xil mikroorganizmlar bo‗lishi mumkin.
O‗simliklardan olinadigan dorivor moddalarning mikroblar bilan zararlanishi o‗sha o‗simlik turi va
uning o‗sib chiqishi uchun zarur bo‗lgan shart-sharoitga bog‗liq bo‗ladi. CHunki o‗simliklar
atrofmuhitdagi ayniqsa, tuproq tarkibidagi mikroorganizmlar bilan zararlangan bo‗lishi ham mumkin.
Bundan tashqari o‗simliklarning o‗z mikroflorasi xam katta ahamiyatga ega: masalan, epifit
(Erwinia herbicola, P. fluorescens) va fitopatogen (Erwinia, Pseudomonas, Coryhebacterium,
Agrobacterium, aktinomitsetlar, ayrim zamburug‗lar). Axlatxona yoki avvaldan axlatlar
tashlangan joylarda, shuningdek, sug‗oriladigan maydonlarda, mol boqiladigan yaylovlarda
o‗simliklar tarkibida inson salomatligi uchun xavfli bo‗lgan patogen mikroorganizmlar ham
bo‗lishi mumkin.
O‗simliklardan olinadigan dorivor xom-ashyolar bu mahsulotlarni yig‗ishtirib olish
va tayyorlashning turli bosqichlarida — o‗simliklarni yig‗ish, dastlabki ishlov berish,
quritish, yanchish-maydalash, maxsus idishlarga joylashtirish, shuningdek, standart holatda
saqlanish chog‗ida xom ashyoni maydalash, dorivor kukunlarga aylantirish, briket, granul
va tabletka holiga keltirish jarayonida ham urug‗lanishi mumkin.
O‗simliklardan olingan dorivor xomashyolar avvalo saqlanish joyida namlikning
belgilangan normadan oshib ketishi natijasida buziladi: namlik oshib ket sa, xomashyo
tarkibida har xil zamburug‗lar, chirituvchi, sellyuzalarni parchalovchi bakteriyalar va
boshqa mikroorganizmlar paydo bo‗ladi. Mikroblar degradatsiyasi o‗simlik
farmakologik xususiyatlarining o‗zgarishiga olib keladi va zaharli moddalarning hrsil
bo‗lishiga sabab bo‗lishi mumkin. Mikroorganizmlar dorivor xomashyolarni zararlash
orqali dori-darmonlarning xususiyatlarini o‗zgartirib yuboradi. CHunki dorivor
moddalardan ferment chiqishi, mikrobli og‗ular yoki pirogsnlarning hosil bo‗lishi
natijasida ular o‗ta zaharli holatga kelib qolishi ham mumkin.
Agar odamlar Staphylococcus, Rseudomonas, Salmonella va boshqa mikroorganizmlar
bilan zararlangan tibbiy preparatlarni ists‘mol qilsa, ularning tarkibi dagi patogen
mikroblar turli xil yuqumli kasallik larni keltirib chiqarishi mumkin. O‗simliklardan
olinadigan dorivor moddalar va xomashyolarning mikrob bilan zararlanishini tekshirib
ko‗rishda quyidagi usuldan foydalaniladi.
Dorixonalarda tayyorlanadigan dorn-darmonlar va tibbiy moddalarning mikroflorasi
qapday bo‗lishi quyidagi sabablarga bog‗liq bo‗ladi:
1) xomashyo turi, uning tarkibidagi mikroorganizmlar uchun ozuqabop moddalarning
miqdori yoki aksincha ulariing antimikrob faolligi, ilk zararlanish da rajasi.
2) dorivor xomashyo tarkibiga kiradigan modda larning kimyoviy tabiati.
1.
Tayyorlash texnologiyasi (damlama, qaynatma, harorat, vaqt hajm va x.
k.) saqlash shart-sharoitlari.
76
4)
Dorixonaning
sanitariya-gigienik
sharoitlari.
Mikroorganizmlar turli yo‗llar bilan dori moddalarga tushishi mumkin. Masalan,
mahsulotga suv yoki havo orqali o‗tishi, idishlar, dorixona xodimlarining qo‗llari, shuningdek,
analiz noto‗g‗ri qilinganda, ayniqsa organoleptik tekshiruv chog‗ida xam o‗tib qolishi
mumkin.
Dori-darmonlar va dorivor mahsulotlarning mikroorganizmlar bilan zararlanishining
oldini olish va ularni zararlanishdan saqlash uchun quyidagi qoidalarga qat‘iy rioya qilish
kerak:
1.
mikroorganizmlarga shikast etkazmagan holda ashyodan foydalanish;
2.
dori moddalar va xom ashyolarni zarur namlik, harorat va tozalik qoidalariga
rioya qilgan holda to‗g‗ri saqlash;
3.
tashqi muhitdan mikroorganizmlarning tushishini istisno qiladigan dori
tayyorlash shart-sharoitlariga amal qilish (xonalarni dezinfeksiya qilish, sterillangan
idishlardan foydalanish va h. k.);
4.
xonalari,
asbob-uskunalari,
idish,
kiyimlarning
to‗la-to‗kis tozaligiga,
shuningdek, shaxsiy gigienaga rioya qilish;
5.
dori-darmonlar va dorivor xomashyolar qayta-qayta ishlatilganda ham
zararlanmaydigan qilib, yaxshilab o‗ralgan bo‗lishi kerak;
6.
agar bir necha marta foydalanishga mo‗ljallangan dori mahsulotlari
tarkibida bakteriyalarga chidamsiz moddalar mavjud bo‗lsa (qand, oqsil modda lar va
h.k.), u holda bunday dorilarga konservant qo‗shilishi lozim.
Sterilnost – otsutstvie jivix mikroorganizmov. Dlya sterilnix lekarstvennix form nalichie
mikroorganizmov, daje v malom kolichestve, mojet stat letalnim, uchitivaya besprepyatstvennoe
popadanie mikroorganizmov v krov ili na slizistie obolochki organizma, pri uslovii oslablennogo
immuniteta cheloveka. Vpervie test na opredelenie sterilnosti lekarstvennix sredstv bil vnesen v
farmakopei Velikobritanii i SShA v 1932 i 1936 godax sootvetstvenno. Sel ispitaniya na sterilnost
– podtverjdenie polnogo otsutstviya jiznesposobnix bakteriy i gribov v ispituemom ob‘ekte (AFI,
LS). Ispitanie primenyaetsya dlya preparatov, kotorie doljni bit sterilni: •LS dlya parenteralnogo
primeneniya (rastvori, liofilno visushennie i sterilno rasfasovannie poroshki dlya in‘eksiy i
infuziy); •Oftalmologicheskie LS; •Rastvori antiseptikov dlya narujnogo primeneniya; •Mazi,
geli dlya narujnogo primeneniya (dlya naneseniya na ranevuyu poverxnost); •AFI,
prednaznachennie dlya proizvodstva LS v forme sterilno rasfasovannix poroshkov i dr. Odnako:
udovletvoritelniy rezultat ispitaniya svidetelstvuet lish o tom, chto v usloviyax ispitaniya v
ispituemom obrazse ne obnarujeno mikroorganizmov. Dlya sterilnix produktov obosnovannie i
dokumentirovannie fakticheskie dokazatelstva pravilnogo protekaniya prosessa ix prigotovleniya
dayut bolshuyu garantiyu po sravneniyu s ispitaniem na sterilnost. Leksiya 10.
Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti lekarstvennix sredstv Usloviya dlya provedeniya
ispitaniya po opredeleniyu sterilnosti: • Ispitaniya na sterilnost doljni provoditsya v tex je
usloviyax, chto i asepticheskoe proizvodstvo: pri ispolzovanii laminar-boksov s laminarnim
potokom vozduxa klassa A, raspolojennoy v chistom pomeщenii klassa V, ili s pomoщyu
izolyatora. • Podgotovka vozduxa, podavaemogo v chistoe pomeщenie, s pomoщyu NERA-filtrov
(HEPA - HighEfficiencyParticulateAbsorption - visokoeffektivnaya zaderjka chastis). Eti filtri
slujat dlya prakticheski polnoy ochistki vozduxa daje ot samix melchayshix chastis , vplot do 0.1
mkm. • Dostup k pomeщeniyu doljen bit organizovan cherez vozdushnie shlyuzi – konstruksii s
odnonapravlennimi odnostoronnimi putyami proxojdeniya. Vozdushniy shlyuz predotvra щaet
peremeщenie vozduxa mejdu pomeщeniyami. Kogda vse dveri vozdushnogo shlyuza zakriti,
podavaemiy v nego vozdux razbavlyaet zagryazneniya, postupivshie iz narujnogo koridora
cherez dver, libo videlyaemie prisutstvuyuщim personalom. Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy
kontrol sterilnosti lekarstvennix sredstv • Ispituemaya produksiya doljna podavatsya cherez
peredatochnie okna. • Ispolniteli doljni bit pereodeti v sterilnuyu odejdu. • Ispolniteli doljni
proyti sootvetstvuyuщuyu podgotovku. • Meri predostorojnosti, prinimaemie protiv kontaminasii,
ne doljni vliyat ni na odin iz mikroorganizmov, kotorie mogut bit obnarujeni v xode ispitaniya. •
77
Usloviya, v kotorix provodyatsya ispitaniya, doljni regulyarno kontrolirovatsya putem otbora
prob vozduxa i poverxnostey rabochey zoni. Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti
lekarstvennix sredstv Metodi opredeleniya sterilnosti: • Membrannaya filtrasiya – naibolee
predpochtitelniy metod, yesli ispituemiy preparat filtruetsya; • Metod pryamogo poseva.
Pryamoy Posev • Preimuщestva - Bistriy, prostoy, ekonomichniy - Nefiltruemie obrazsi •
Ogranicheniya - Ogranichenniy ob‘em obrazsa: nizkaya chuvstvitelnost - Problemi s
antimikrobnim deystviem Membrannaya Filtrasiya • Preimuщestva - Vozmojnost effektivnogo
ustraneniya antimikrobnogo deystviya - Visokaya nadejnost viyavleniya nesterilnosti
antimikrobnix preparatov iz-za otsutstviya razbavleniya, chto imeet mesto pri ustranenii
antimikrobnogo deystviya. - Vozmojnost filtrovaniya bolshogo ob‘ema - Statisticheski bolee
dostoveren - Bolee chuvstvitelen: visokaya effektivnost viyavleniya mikrobnoy kontaminasii pri
nizkoy konsentrasii kletok v yedinise obrazsa blagodarya vozmojnosti konsentrirovaniya ili
uderjaniya na membrane daje yedinichnix kletok (1 KOE na obrazes) • Ogranicheniya -
Nefiltruemie obrazsi, zakuporivanie membrani Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol
sterilnosti lekarstvennix sredstv Pitatelnie sredi, ispolzuemie dlya opredeleniya sterilnosti: •
Jidkaya tioglikolevaya sreda: snijaet okislitelno-vosstanovitelniy potensial i sposobstvuet rostu
anaerobnix mikroorganizmov - Viyavlenie anaerobnix bakteriy - Aerobnix bakteriy • Jidkaya
sreda na osnove gidrolizata kazeina i soevix bobov (# sreda Saburo) : - Viyavlenie gribov -
Viyavlenie aerobnix bakteriy. Prigotovlenie pitatelnix sred • Iz otdelnix ingredientov v
sootvetstvii s GF RB • Iz kommercheskoy degidratirovannoy sredi v sootvetstvii s prilagaemoy
instruksiey (sostav degidratirovannoy sredi doljen sootvetstvovat GF RB). Proverka prigodnosti
pitatelnix sred A. Proverke podlejit kajdaya partiya prigotovlennix pitatelnix sred (~ 5% ot
kolichestva v partii) B. Proverka sterilnosti: termostatiruyut obrazes kajdoy partii pitatelnoy
sredi posle yee sterilizasii v techenii 14-ti sutok pri 30-35°S dlya tioglikolevoy sredi i 20-25°S
dlya sredi na osnove gidrolizata kazeina i soevix bobov (# sredi Saburo). Po istechenii
zadannogo sroka na (v) pitatelnix sredax doljni otsutstvovat vizualno opredelyaemie priznaki
rosta mikroorganizmov. V. Proverka rostovix svoystv: 1. Ispolzuemie mikroorganizmi - Jidkaya
tioglikolevaya sreda: Staphylococcusaureus, Pseudomonasaeruginosa, Clostridiumsporogenes. -
Jidkaya sreda na osnove gidrolizata kazeina i soevix bobov (# sreda Saburo): Bacillussubtilis,
Candidaalbicans, Aspergillusbrasiliensis. Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti
lekarstvennix sredstv 2. Provedenie proseduri: - porsii pitatelnix sred inokuliruyut nebolshim
kolichestvom kajdogo iz mikroorganizmov (ne bolee 100 KOE). Sposob prigotovleniya rabochix
suspenziy analogichen takovomu pri proverke rostovix svoystv pitatelnix sred, ispolzuemix dlya
opredeleniya mikrobiologicheskoy chistoti. - inkubiruyut: do 3-x dney pri temperature 30 - 35°S
– v sluchae bakteriy i do 5 dney pri temperature 20-25°S – v sluchae gribov; - otrisatelniy
kontrol: kontrolyu podvergaetsya rastvoritel, ispolzuemiy dlya prigotovleniya isxodnoy i
rabochey suspeziy test-mikrorganizmov, putem viseva na pitatelnie sredi. Ne doljno
nablyudatsya rosta mikroorganizmov. 3. Interpretasiya rezultatov: sredi yavlyayutsya
prigodnimi pri uslovii nalichiya chetkogo vizualno nablyudaemogo rosta mikroorganizmov.
Proverka nalichiya/otsutstviya antimikrobnogo deystviya LS: analogichno tomu, kak pri
proverke mikrobiologicheskoy chistoti s uchetom usloviy provedeniya opredeleniya sterilnosti
(opredelenie provoditsya v jidkix sredax). Opredelenie sterilnosti LS i AFI 1.Ob‘em viborki dlya
ispitaniya (kolichestvo yedinis produksii): - metod opredeleniya sterilnosti – razrushayuщiy,
poetomu otbor dlya analiza bolshogo kolichestva yedinis produksii ekonomicheski nevigoden; -
ispolzovanie dlya analiza malogo kolichestva yedinis produksii pri bolshom ob‘eme
proizvodstvennoy serii – risk polucheniya neadekvatnogo otveta. Ob‘em viborki zavisit ot
kolichestva yedinis produksii v serii i naznacheniya preparata.
Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti lekarstvennix sredstv. Mikrobiologicheskiy kontrol
sterilnosti lekarstvennix sredstv *Minimalnoe kolichestvo yedinis produksii dlya ispitaniya
Kolichestvo yedinis produksii v proizvodstvennoy serii Minimalnoe kolichestvo yedinis produksii
dlya kajdoy sredi (yesli ne obosnovano ili ne razresheno ispolzovanie drugix kolichestv) LS dlya
parenteralnogo primeneniya - ne bolee 100 konteynerov - 100 – 500 konteynerov - bolee 500
78
konteynerov 10% ili 4 konteynera, v zavisimosti ot togo, chto bolshe 10 konteynerov 2% ili 20
konteynerov, v zavisimosti ot togo, chto menshe Oftalmologicheskie i drugie nein‘eksionnie LS -
ne bolee 200 konteynerov - bolee 200 konteynerov 5% ili 2 konteynera, v zavisimosti ot togo,
chto bolshe 10 konteynerov *Informasiya nosit oznakomitelniy xarakter, ne yavlyaetsya
obyazatelnoy Minimalnie kolichestva ispituemogo produkta, ispolzuemie dlya kajdoy pitatelnoy
sredi Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti lekarstvennix sredstv Kolichestvo
preparata v konteynere Minimalnoe kolichestvo, kotoroe sleduet ispolzovat dlya poseva na
kajduyu sredu (yesli ne obosnovano ili ne razresheno ispolzovanie drugix kolichestv ) Jidkosti: -
menee 1 ml -1-40 ml - bolee 40 ml, no ne bolee 100 ml - bolee 100 ml Vse soderjimoe konteynera
½ soderjimogo kajdogo konteynera, no ne menee 1 ml 20 ml 10% soderjimogo konteynera, no ne
menee 20 ml Tverdie veщestva (liofilizirovannie i sterilno rasfasovannie poroshki) Menee 50 mg
50 mg – 300 mg Ot 300 mg do 5 g Bolee 5 g Vse soderjimoe kajdogo konteynera ½ soderjimogo
kajdogo konteynera, no ne menee 50 mg 150 mg 500 mg 2. Opredelenie sterilnosti metodom
pryamoy inokulyasii • Vodnie rastvori: - Opredelennoe kolichestvo ispituemogo produkta
pomeщayut neposredstvenno v pitatelnuyu sredu. Ob‘em pitatelnoy sredi doljen v 10 raz
previshat ob‘em obrazsa dlya poseva (ili ob‘em produkta doljen sostavlyat ne bolee 10% ob‘ema
pitatelnoy sredi); - Yesli ispituemiy produkt obladaet antimikrobnoy aktivnostyu, ispitaniya
vipolnyayut posle neytralizasii podxodyaщim neytralizuyuщim agentom ili putem razvedeniya v
dostatochnom kolichestve pitatelnoy sredi; - Pri neobxodimosti ispolzovaniya bolshogo ob‘ema
ispituemogo produkta predpochtitelno ispolzovat konsentrirovannuyu pitatelnuyu sredu,
prigotovlennuyu s uchetom posleduyuщego razbavleniya • Maslyanie jidkosti: - Ispolzuyut
pitatelnie sredi s dobavkoy podxodyaщego emulgatora v konsentrasii, priemlemost kotoroy bila
podtverjdena predvaritelno (naprimer, polisorbat 80 v konsentrasii 10 g/l) • Mazi i kremi, geli: -
Obrazes dlya analiza gotovyat razbavleniem v sootnoshenii ~ 1:10 putem emulgirovaniya s
ispolzovaniem vibrannogo emulgatora v sterilnom rastvoritele (naprimer, v rastvore myasnogo
ili kazeinovogo peptona, konsentrasiey 1 g/l) - Prigotovlenniy obrazes perenosyat v pitatelnuyu
sredu • Inokulirovannie pitatelnie sredi inkubiruyut v techenie ne menee 14 dney pri 30 - 35°S
(tioglikolevaya sreda dlya viyavleniya bakteriy) i pri 20-25°S (sredu na osnove gidrolizata
kazeina i soevix bobov (# sreda Saburo) dlya viyavleniya gribov). Leksiya 10.
Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti lekarstvennix sredstv 3. Opredelenie sterilnosti metodom
membrannoy filtrasii Ustanovka membrannoy filtrasii: - grebenka iz nerjaveyuщey stali (1-, 3-x-
, 6- ti-mestnaya) -filtroderjateli s voronkami (plastmassovie, nerjavstalnie, steklyannie) -
membrannie filtri s nominalnim razmerom por – 0,45 mkm - vakuumniy nasos - steklyannie kolbi
Bunzena dlya ispolzovaniya v kachestve priemnikov filtrata - apparat dlya filtrasii i membranu
sterilizuyut podxodyaщim obrazom Konstruksiya apparata dlya filtrasii doljna obespechivat
provedenie prosessa filtrasii v asepticheskix usloviyax, vozmojnost izvlecheniya membrani i
perenosa yee v pitatelnuyu sredu (dlya apparatov otkritogo tipa) ili provedenie inkubasii posle
pomeщeniya pitatelnoy sredi v apparat (dlya apparatov zakritogo tipa) Leksiya 10.
Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti lekarstvennix sredstv Trexmestnaya filtruyuщaya sistema
(otkritogo tipa): Prinsip metoda: • Obrazes filtruyut cherez membranniy filtr, kotoriy zaderjivaet
prisutstvuyuщie mikroorganizmi. • Pomeщayut filtr s zaderjannimi na nem mikroorganizmami v
pitatelnuyu sredu i inkubiruyut. • Yesli vse usloviya provedeniya analiza soblyudeni, to yest
pravilno vibrani material, struktura i razmer por filtra, usloviya provedeniya filtrovaniya, sostav
pitatelnoy sredi, temperatura i vremya inkubirovaniya, to mikroorganizmi bistro razmnojayutsya
i obrazuyut vizualno obnarujivaemiy rost (pomutnenie sredi). Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy
kontrol sterilnosti lekarstvennix sredstv • Membrani doljni bit sterilno upakovani i gotovi k
nemedlennomu ispolzovaniyu Membrannie filtri, optimalniy vibor: • membrannie filtri s
nominalnim razmerom por ne bolee 0,45 mkm, s ustanovlennoy sposobnostyu k ud erjivaniyu
bakteriy. • filtri izgotavlivayut iz inertnix materialov: efir sellyulozi (nitrat ili asetat sellyulozi) •
belie ili temnie, s nanesennoy setkoy dlya udobstva podscheta koloniy (dlya mikrobiologicheskoy
chistoti) • sterilno upakovannie Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti lekarstvennix
sredstv Membrannie filtri, trebovaniya: • Mikrostruktura membrani i razmeri por doljni
79
maksimalno sposobstvovat prorastaniyu uderjannix na membrane mikroorganizmov. • Visokaya
poristost, pozvolyayuщaya bistro filtrovat obrazsi, v tom chisle i vyazkie. • Material membrani
ne doljen soderjat toksichnix dlya mikroorganizmov veщestv. Mikrofotografiya bakteriy na
membrannom filtre - Inokulirovannie pitatelnie sredi inkubiruyut v techenie ne menee 14 dney
pri 30 - 35° S (tioglikolevaya sreda dlya viyavleniya bakteriy) i pri 20-25° S (sreda na osnove
gidrolizata kazeina i soevix bobov (# sreda Saburo) dlya viyavleniya gribov). Kontrol: rost
kultur mikroorganizmov v pitatelnix sredax etix je partiy (proverka rostovix svoystv )
Otrisatelniy kontrol: -polojitelniy rezultat pri proverke sterilnosti pitatelnix sred etix je partiy; -
proverka na aseptichnost poseva: cherez prosterilizovannuyu ustanovku membrannoy filtrasii
propuskayut zavedomo sterilnuyu jidkost i proizvodyat posev v pitatelnie sredi. • Membrannaya
filtrasiya vodnix rastvorov - Soderjimoe konteynera (konteynerov) perenosyat na membranu
(membrani) i nemedlenno filtruyut; - Yesli rastvor obladaet antimikrobnim deystviem, membranu
promivayut putem propuskaniya cherez nee opredelennogo ob‘ema vibrannogo sterilnogo
rastvoritelya. Chislo siklov promivki doljno bit ne bolee 5 iz rascheta po 100 ml /sikl, daje yesli
bilo pokazano, chto takaya promivka ne polnostyu isklyuchaet antimikrobnoe deystvie; -
Membranu selikom perenosyat v pitatelnuyu sredu ili v asepticheskix usloviyax delyat yee na dve
ravnie chasti, kajduyu iz kotorix pomeщayut v tioglikolevuyu sredu i sredu na osnove gidrolizata
kazeina i soevix bobov (# sredu Saburo); Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti
lekarstvennix sredstv • Membrannaya filtrasiya tverdix rastvorimix veщestv - Trebuemoe
kolichestvo produkta rastvoryayut v poxodyaщem rastvoritele: rastvoritele, prilagaemom k LS,
izotonicheskom rastvore natriya xlorida, neytralnom rastvore 1 g/l myasnogo ili kazeinovogo
peptona; -Dalee ispitaniya prodoljayut kak i dlya rastvorov. Kontrol: rost kultur
mikroorganizmov v pitatelnix sredax etix je partiy (proverka rostovix svoystv). Otrisatelniy
kontrol: - polojitelniy rezultat pri proverke sterilnosti pitatelnix sred etix je partiy; - otsutstvie
vizualnogo rosta pri poseve rastvoritelya v pitatelnie sredi (dlya LS v forme sterilnix poroshkov,
kotorie predvaritelno rastvoryayut v rastvoritele); - proverka na aseptichnost poseva: cherez
prosterilizovannuyu ustanovku membrannoy filtrasii propuskayut zavedomo sterilnuyu jidkost i
proizvodyat posev v pitatelnie sredi. Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti
lekarstvennix sredstv Pribor Steritest - eto presizionniy peristalticheskiy nasos spesialnoy
konstruksii s reguliruemoy skorostyu raboti, pozvolyayuщiy perenosit jidkost (obrazes,
promivochniy rastvor, sredu) iz isxodnoy yemkosti v kanistru (filtroelement) Steritest. Rasxodnie
kanistri Steritest predstavlyayut soboy dve plastikovie yemkosti, v dno kajdoy iz kotorix vpayan
membranniy filtr s porami 0.45 mkm, a
v verxney chasti naxodyatsya 0.22 mkm gidrofobniy ventilyasionniy filtr i soedinenie s
elastichnoy PVX trubkoy, kotoraya nadrugom konse soedinena s odnoy ili neskolkimi iglami
(obщimi dlya obeix trubok). Leksiya 10. Mikrobiologicheskiy kontrol sterilnosti lekarstvennix
sredstv Sistema Steritest - sistema membrannoy filtrasii zakritogo tipa 4. Nablyudenie i
interpretasiya rezultatov • Na protyajenii perioda inkubasii, a takje po yego zavershenii
osenivayut nalichie makroskopicheskix priznakov mikrobnogo rosta v sredax • Yesli priznakov
mikrobnogo rosta ne obnarujivaetsya, to produkt priznayut viderjivayuщim ispitanie na
sterilnost • Pri nalichii priznakov mikrobnogo rosta produkt ne viderjivaet ispitanie na sterilnost
• Rezultati ispitaniya (nesterilnost) mogut bit priznani nedostovernimi lish pri vipolnenii ne
menee odnogo iz perechislennix nije kriteriev: - dannie mikrobiologicheskogo monitoringa zoni
proverki sterilnosti ukazivayut na proizoshedshie sboi - proverka metodiki, ispolzuemoy dlya
provedeniya ispitaniya, privela k obnarujeniyu nedochetov - nalichie mikrobnogo rosta v
otrisatelnom kontrole - Yesli rezultati ispitaniya priznani nedostovernimi, ispitanie povtoryayut.
Pri otsutstvii priznakov mikrobnogo rosta v xode povtornogo ispitaniya produkt priznayut
sterilnim.
1
1
Mickobiology with diseases by body system .Robert W.Dauman.Ph.D.Copyright 2015.ISBN-13 978-321-91855-0
|