Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

 
SUTTA PITAKA
ABXIDXAMA 
PITAKA 

---

39
talqin qilingan. Lekin u dastlabki ikki qismga nisbatan ancha keyin yaratilgan 
va ayrim buddaviylik mazhzblarida muqaddas bitik sifatida tan olinmagan. 
Buddaviylik Hindistonda vujudga kelgan va u erda zafarli yurish davridan o’tib, 
butun Hindistonga yoyilgan. Lekin u diniy ta’limotlar o’rtasilagi kurashda hinduizm 
bilan raqobat qila olmagan. Natijada buddaviylik Hindistondan siqib chiqarilgan. 
Buning sababi quyidagilardan iborat: 
1.
 
Buddaviylik jamiyatning kastalarga bo’linishini inkor etadi. Hindistonda 
odamlar qadimdan tabaqalarga bo’linib yashagan. Har bir kasta o’zining an’analari 
va tasavvurlariga ega ijtimoiy guruh bo’lishi bilan birga, o’zining betakror madaniy 
qadriyatlarini yaratgan. Shuning uchun kastalarga bo’linish buddaviylik davrida ham 
saqlanib qolgan. Kasta tuzumiga asoslangan hind jamiyati buddaviylik yoki 
hinduiylikni tanlashga to’g’ri kelganda aholi jamiyatning kastalarga bo’linishini 
ilohiylashtiradigan hinduiylikni afzal ko’rgan; 
2.
 
Buddaviylik ta’limoti hind xalqi mentalitetiga ham mos kelmagan. Tabiatiga 
ko’ra, doimo umid va ishonch bilan yashaydigan, ehtirosli, quvnoq xalq tushkun 
g’oyalar ustuvorlik qiluvchi buddaviylikdan asta-sekinlik bilan voz kechgan; 
3.
 
Ma’lumki, buddaviylikda kuch ishlatmaslik g’oyasi tirik jonzodlarga zulm 
qilish va ularni o’ldirishni taqiqlaydi. Bu esa asosiy ishlab chiqaruvchi kuch bo’lgan 
dehqonlarning jamiyatdagi mavqei pasayishiga olib kelgan. Chunki dexqonchilikda 
chorva mollarining kuchidan keng foydalanilishi sababli, ular odatda og’ir 
mehnatdan nobud bo’lavergan. 
Yuqorida qayd etilgan va boshqa sabablar ta’sirida buddaviylik uzoq davom 
etadigan siyosiy kurash va xarbiy to’qnashuvlarsiz, tinch yul bilan o’z o’rnini 
hinduiylikka bo’shatib bergan. Hinduiylikning siquvi natijasida miloddan avvalgi 
IV—P1 asrlarda dastlab u Osiyo qitasining janubi va janubi-sharqiga, milodiy I 
asrdan boshlab shimoli, shimoli-g’arbi va shimoli-sharqiga yoyilgan. 
Talabalarga buddaviylik dinining oqimlari haqida ma’lumot berar ekanmiz, 
avvalo buddaviylikdagi bo’linishning ob’ektiv sabablarini ko’rsatib o’tmog’imiz 
darkor.
Buddaviylikdagi ilk vujudga kelgan oqimlar –