Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

shialikdir
(arabchada 
shia — 
guruh, 
partiya, tarafdorlar degak ma’nolarni anglatadi). U VII asrning o’rtalarida xalifa Ali va 
uning tarafdorlarini birlashtirgan diniy-siyosiy oqim sifatida Iroqda vujudga kelgan. 
Shialar dastlab siyosiy hokimiyagni Muhammad payg’ambarning avlodlari 
boshqarishi va hokimiyat otadan farzandga meros sifatida o’tishi kerak degan 
talablari bilan chiqqanlar. SHuning uchun shialar Ali va uning avlodlaridan boshqa 
barcha sunniy xalifalarni zo’ravonlik bilai hokimiyatii bosib olganlikda ayblaydilar. 
Sunniy xalifalarra
 
Ali va uning avlodi bo’lgan o’n ikki imomni qarshi qo’yganlar. 
Oxirgi (o’n ikkinchi) imom 
Muhammad Mahdiy
(Alloh yo’liga etaklaydigan kishi) 
yoki yashiringan imom 873 yilda tug’ilgan. U yoshlik chog’ida bedarak yo’qolgan. 
Diniy ta’limotda shialar Quroni karim Allohning kalomi ekanligini tan oladilar, 
lekin xalifa Usmon uni o’z
 
manfaatiga moslashtirib, xalifa Alining hokimiyatni 
egallashiga oid bitta surani chiqarib tashlagan, deb hisoblaydilar. Shu bilan birga 
Qur’onning haqiqiy nusxasini qiyomat kuni o’n ikkinchi imom Yerga olib kelishi 
haqidagi aqida qabul qilingan. 
XORIJIYLAR (XAVORIJ) 
IBODIYLAR 
SUFRIYLAR 
AZRAQIYLAR 

---

77
Shialar, sunniylardan farqli o’laroq, Muhammad payg’ambar bilan bog’liq 
hadislarni tan olmaydilar. Ular xalifa Ali va uning avlodlari bilan bog’liq mahsus 
hadislar to’plamini tuzganlar va u «Axbor» deb nomlanadi. 
Shu bilan birga, shialar iymonda beshta aqida (Allohning yagonaligi, adolat, 
oxirat va o’lgandan keyin qayta tirilish, payg’ambarlik, imomat)ni tan oladilar. 
Imomat (arab. – boshqarish, rahbarlik) davlatni boshqarish haqida ta’limot
Shialikda diniy ta’limot bilan birga urf-odat va marosimlarda ham farqlar 
mavjud. Masalan, ular Makka va Madinadan tashqari Karbalo va Najaf shaharlarini 
ziyorat qiladilar. Xalifa Alining
 
avlodi bo’lgan o’n ikki imom-ning jabrdiyda va din 
yo’lida shahid bo’lganlar sifatida qabrlari muqaddaslashtirilgan. Imom Xusaynga 
motam tutadilar. Bu «shaxsey-vaxsey» marosimi deb ataladi. 
Shialikning asosiy