Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

ilmiy 
yondashuv milodiy 1 asrda Falastinda iudaizmning mazhablaridan biriga asos 
solgan va uning iudaizmdan farq kiladigan diniy ta’limotning shakllanishiga 
sabab bo’lgan shaxs yashaganligini inkor etmaydi. 
21
История древнего мира. Под. ред. Дьяконова И.М. М., 1983, Т. 3. - С. 117. 

---

47
Talabalarning diqqatini iudaizmning mazhablaridan biri sifatida vujudga kelgan 
xristianlik uzoq davom etgan izlanishlar jarayonida mustaqil diniy ta’limotga 
aylanganligiga qaratishimiz kerak. Iso Masih iudaizmda mavjud kamchiliklarni 
tanqid qilap ekan, Yangi dinga asos solishni maqsad qilib qo’ymagan. U 
iudaizmdagi jaholat, butparastlikni kuchaytiruvchi jihatlarni o’zgartirishga, 
haddan ortiq marosimchilikka chek qo’yishga va shu yul bilan uni 
takomillashtirishga harakat qilgan. Yahudiy kohinlari Isoning takliflarini ral 
etganlar va Isoni kuch ishlatib o’z g’oyalaridan voz kechishga majbur qilmoqchi 
bo’lganlar. Lekin bunday harakatlar zoe ketgan va kurashuvchi taraflar o’rtasidagi 
ixtiloflar tobora kengayib borgan. Iso iudaizmdan tobora yiroqlashgan va uning 
g’oyalari Yangi diniy ta’limotga asos qilib olingan. 
Manbalarda qayd qilinishiga ko’ra, Iso dastlab diniy qarashlarini 
Falastinning Kapernaum shahri atrofida joylashgan qirliklarda targ’ib 
qilishdan boshlagan («Nagornaya propoved»). Isoning havariylarga qarata 
so’zlagan nutqlarida iudaizmga zid g’oyalar aniq namoyon bo’ladi. Ularda Iso 
o’zining qarashlarini «Eski Ahd»da yozilgan g’oyalar bilan munozara 
usulida bayon qilgan. Aytilganki, «zino qilma», men aytamanki, kimda-kim 
ojizalarga shahvoniy niyatda qarasa, u bilan qalbida zinoga yo’l qo’yadi. 
Aytilganki, «jonga-jon, qonga-qon», men aytamanki, «kimki sizning chap 
yuzingizga bir shapaloq ursa, siz unga o’ng yuzingizni tuting», «zulmga zulm 
bilan javob bermang», «dushmanlaringizga mehr-muhabbat bilan munosabatda 
bo’ling va hokazo.
22
Shunday qilib, Iso ta’limoti vujudga kelgan vaqtdan boshlab, iudaizm 
qadriyatlari qabul qilinmagan. Xudoning mohiyati muhabbat ekanligi va 
odamlarga yomonlik qilmasligi, uning oldida odamlarning tengligi, insonga 
mehr-muhab6at ko’rsatish va ulug’lash, axloqiy qadriyatlarning ahamiyati 
kabi g’oyalar Yangi dinning turli xalqlar orasida keng yoyilishiga sabab 
bo’lgan. 
2. Talabalarga xristianlik ta’limotining shakllanishida ilohiyot sohasidagi 
izlanishlar bilan birga