Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

Diniy rivoyatlarga ko’ra, xudo muqaddas 
bitiklar (yozuvlar)ni odamlarga ularning ijtimoiy-madaniy jihatdan tayyorligi 
darajasiga qarab, uzoq vaqt davomida vahiy qilgan.
Xristianlikning muqaddas yozuvi 
Bibliya 
(arabchada 
Injil
) deb ataladi. Bibliya 
(grekcha 
biblia 
- kitoblar degan ma’noni anglatadi) matnining asosiy qismi bir necha 
sahifadai iborat kitoblar to’plamidan tuzilgan.
Bibliya hammasi bo’lib 77 kitobdan iboratdir, ularning ko’pchiligi bir necha sahifa 
xolos. Bibliyaning asl nusxalari qadimiy Yahudiy, aramey va yunon (Yangi Ahd) 
tillarida yozilgan. Bibliya ikki qismdan iborat: Eski Ahd (Qadimgi Ahd, Eski rivoyat) va 
Yangi Ahd. 
Talabalarga shuni ta’kidlash joizki, “Eski (Qadimgi) Ahd” iudaizmda ham, 
xristianlikda ham muqaddas yozuv deb e’tirof etiladi. Uning tarkibiga kanonlashtirilgan 
39 ta kitob kiradi.
“Eski Ahd”ning matni Yahudiylarning muqaddas bitiklaridan tuzilgan. Uning 
matnini to’plash miloddan avaalgi XII asrdan boshlangai va miloddan avvalgi 11 asrga 
qadar davom etgan. Mazmuniga ko’ra, “Eski Ahd" Yahudiy xalqining qadimgi diniy va 
qabilaviy an’analarini aks ettiradi. “Eski Ahd”ga kiruvchi kitoblarni shartli ravishda 
bir necha guruhga bo’lish mumkin. 
BIBLIYA 
QADIMGI AHD 
(TAVROT, ZABUR) 
YANGI AHD
(INJIL - ЕВАНГЕЛИЙ) 

---

50
Injilning ikkinchi qismi «
Yangi Ahd
» deb atadadi. Birinchi qismidan farqli 
o’laroq, uning matni xristianlik paydo bo’lganidan keyin tuzilgan va u, odatda, 
Injilning «xristianlik qismi» deb ataladi. «Yangi Ahd» to’plami yevangeliyalardan 
tuzilgan. Tarixiy manbalarga ko’ra, tahiminan 30 ta yevangeliya mavjud bo’lgan. 
SHulardan, Isoning shogirdlari bo’lmish havariylar (apostollar) Matfey, Mark, 
Luka va Ioannlarning yevangeliyalari, havariylarning amallari, 21 risola va Ioann 
vahiynomasi (yoki oxir dunyo) kabilar Injilga kiritilgan, qolgan yevangeliyalar din 
uchun zararli deb topilib, yo’q qilingan. 

Havariy Matfeyning yevangeliyasi 

Havariy Markning yevangeliyasi 

Havariy Lukaning yevangeliyasi 

Havariy Ioannning yevangeliyasi 

Havariylarning amallari 

21 risola

Ioann vahiynomasi yoki Apakalipsis (Oxir dunyo)