Toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

keyinchalik tasdiqlashi uchun taqdim etilishi kerak. Hisobotlar nusxalari tasdiqlangandan 
keyin korxona ijro etuvchi organiga taqdim etilishi kerak. 
Korxonaning ijro etuvchi organi ichki audit natijasida aniqlangan kamchiliklarni 
bartaraf etish chora-tadbirlarini ko’rishi shart. 
Ichki audit xizmati tekshirish davomida aniqlangan qonun buzilishlarini bartaraf etish, 
shuningdek umuman korxonaning moliya-xo’jalik faoliyati samaradorligini oshirish bo’yicha 
chora-tadbirlarning o’z vaqtida va zarur darajada bajarilishi ustidan nazorat o’rnatishi 
kerak. 

---

1
1
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
:
:
“
“
A
A
U
U
D
D
I
I
T
T
”
”
F
F
A
A
N
N
I
I
N
N
I
I
N
N
G
G
P
P
R
R
E
E
D
D
M
M
E
E
T
T
I
I
,
,
O
O
B
B
Y
Y
E
E
K
K
T
T
I
I
,
,
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
I
I
V
V
A
A
B
B
O
O
S
S
H
H
Q
Q
A
A
F
F
A
A
N
N
L
L
A
A
R
R
B
B
I
I
L
L
A
A
N
N
O
O
`
`
Z
Z
A
A
R
R
O
O
A
A
L
L
O
O
Q
Q
A
A
D
D
O
O
R
R
L
L
I
I
G
G
I
I
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
S
S
I
I
D
D
A
A
A
A
M
M
A
A
L
L
I
I
Y
Y
M
M
A
A
S
S
H
H
G
G
’
’
U
U
L
L
O
O
T
T

---

1
1
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
:
:
“
“
A
A
U
U
D
D
I
I
T
T
”
”
F
F
A
A
N
N
I
I
N
N
I
I
N
N
G
G
P
P
R
R
E
E
D
D
M
M
E
E
T
T
I
I
,
,
O
O
B
B
Y
Y
E
E
K
K
T
T
I
I
,
,
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
I
I
V
V
A
A
B
B
O
O
S
S
H
H
Q
Q
A
A
F
F
A
A
N
N
L
L
A
A
R
R
B
B
I
I
L
L
A
A
N
N
O
O
`
`
Z
Z
A
A
R
R
O
O
A
A
L
L
O
O
Q
Q
A
A
D
D
O
O
R
R
L
L
I
I
G
G
I
I
Takrorlash uchun savollar
 
1.
Audit deganda nimani tushunasiz? 
2.
Audit dastlab qachon va qayerda paydo bo’lgan? O’zbekistonda qachondan boshlab 
auditorlik tashkilotlari faoliyat yuritilmoqda? 
3.
Auditning ahamiyati nimada? 
4.
Auditning oldiga qanday maqsad va vazifalar qo’yilgan? 
5.
Audit nechta shakl va turga bo’linadi? 
6.
Auditning taftishdan farqi nimada? 
7.
Auditning iqtisodiy tahlil fanidan qanday farqli va unga o’xshash tomonlari mavjud? 
8.
Audit deganda nimani tushunasiz? 
9.
Audit dastlab qachon va qayerda paydo bo’lgan? O’zbekistonda qachondan boshlab 
auditorlik tashkilotlari faoliyat yuritilmoqda? 
10.
Auditning ahamiyati nimada? 
11.
Auditning oldiga qanday maqsad va vazifalar qo’yilgan? 
12.
Audit nechta shakl va turga bo’linadi? 
13.
Auditning taftishdan farqi nimada? 
14.
Auditning iqtisodiy tahlil fanidan qanday farqli va unga o’xshash tomonlari mavjud? 
15.
Agar davlat soliq inspektsiyasi mavjud bo’lsa, audit kerakmi. 
16.
Ichki audit bo’limini ishini samarali deb hisoblash mumkinmi, agar u bo’lim bosh 
buxgalterga bo’ysinsa?
17.
Agar audit nazoratni samarali shakli bo’lsa, barcha korxonalarda uni o’tkazish majburiyatini 
olishi lozimmi? 
18.
Nima sababdan auditorlik tashkiloti ochiq aktsionerlik jamiyati sifatida tashkil etilishi 
mumkin emas? 
19.
Ichki audit xizmati samarali ishlayotgan bo’lsa, ochiq aktsionerlik jamiyatlarida auditorlik 
tekshiruvlarini o’tkazish lozimmi? 
20.
Qaysi nuqtai nazar aktsioner uchun to’g’riroq: nazorat shaklini ixtiyoriy tanlash huquqiga 
egaligi, yoki bu xuquqdan maxrumligimi. 
21.
Audit nazariyasi auditorlik tekshiruvi o’tkazishga tayyorlanishda qanday ta’sir ko’rsatadi? 
22.
Auditorlik faoliyatining predmeti deganda nimani tushunasiz? 
23.
Auditda qanday tekshiruv metodlaridan foydalaniladi? 
24.
Auditorlik faoliyatining asosiy printsiplari nimalar? 
25.
Audit moliyaviy nazoratning boshqa shakllaridan qanday farq qiladi? 
26.
Auditning ob’ekti nima, sub’ektlari kimlar?
27.
Qanday audit majburiy audit hisoblanadi? 
28.
Qanday audit tashabbusli audit hisoblanadi? 
29.
Audit fanining iqtisodiy fanlar bilan aloqadorligi? 
30.
«Audit» fanining predmetining mohiyati nimalarda aks etadi? 
31.
«Audit» fanining ob’ektini qanday izohlaysiz? 
32.
«Audit» fanining qanday metodlari mavjud?
33.
«Audit» fanida qanday xususiy usullar qo’llaniladi?
34.
«Audit» fanining «Moliyaviy hisob» fani bilan qanday o’zaro bog’liqligi mavjud? 
35.
«Audit» fanining «Boshqaruv hisobi» fani bilan qanday o’zaro bog’liqligi mavjud? 
36.
«Audit» fanining «Soliqlar va soliqqa tortish» fanlari bilan qanday o’zaro bog’liqligi 
mavjud? 
37.
Tekshiruvda isbot va dalillar olishning necha xil usullarini bilasiz, ularni sanang? 
MAVZU BO‘YICHA MASALALAR 

---

Masala. «A» xususiy firmasi 2010 yildan boshlab aktsiyadorlik jamiyati bo’lib qayta 
ro’yxatdan o’tdi. 2010 yilda jamiyatning bajarilgan ishlari xajmi 25000000 so’mni yillik ish xaki 
fondi 2,5 mln so’mni va jami byudjetga to’lovlari 3 mln 200 ming so’mni tashkil etdi.
Topshiriq: 2010 yil uchun yillik hisobot auditorlik tekshiruvidan o’tkazilishi shartmi?
Masala. «XXX» qo’shma korxonasi 2010 yilning oktyabr oyida «Inter-audit» auditorlik 
firmasiga analitik hisobni tiklab berish yuzasidan murojaat qildi. Shartnoma asosida xizmat 
ko’rsatilib, pul to’landi. 2008 yilning mart oyiga kelib «XXX» qo’shma korxonasi xuddi shu 
auditorlik firmasiga 2010 yil uchun yillik hisobotni tasdiqlab berish yuzasidan qayta murojat qildi.
Topshiriq: Auditorlik firmasi ushbu taklifni qabul qila oladimi? 
Masala. Auditorlik tashkiloti «A» va «B» firmalaridan auditorlik tekshiruvini o’tkazib berish 
yuzasidan taklif oldi. 
«A» firmasi besh yildan beri faoliyat yuritib kelayotgan bo’lib, majburiy auditorlik 
tekshiruviga tortilmaydi. Soliq inspektsiyasi tomonidan o’tkazilgan xujjatli tekshiruv vaqtida «A» 
firmasiga katta miqdorda jarima sanktsiyasi qo’yilgan. Agarda firma ushbu jarimani to’lasa, uning 
moliyaviy barqarorligi yo’qoladi. Shu sababli firma auditorlik tashkilotiga Ushbu moliyaviy 
jarimani kamaytirib berish uchun tekshiruv o’tkazib berish taklifi bilan chiqdi va auditorlik 
tashkilotiga ushbu xizmat uchun bir million so’m to’lashini ma’lum qildi. 
«B» firmasi majburiy auditorlik tekshiruviga tortiluvchi tashkilot hisoblanadi. Faoliyatining 
uchinchi yilida firma auditorlik tashkilotini o’zgartirib, yuqoridagi auditorlik tashkilotiga murojaat 
qildi. «B» firmasi auditorlik tekshiruvi uchun sakkiz yuz ming so’m to’lab berishini ma’lum qildi.
Auditorlik tashkilotida xodimlar soni cheklangan bo’lib, bir vaqtning o’zida ikkala taklifni 
qabul qila olmaydi. Ikkala taklifni qabul qilishi uchun chetdan xodimlar jalb qilishi kerak bo’ladi.
Topshiriq: Auditorlik tashkiloti ikkala taklifni qabul qila oladimi? Agar bitta bo’lsa qaysi 
taklifni qabul qilishi kerak?
Masala. Majburiy auditorlik tekshiruvidan o’tadigan aktsiyadorlik jamiyati auditorlik 
tashkilotiga ushbu yilda o’tkaziladigan tekshiruvning ob’ekti qilib, ular uchun yangi soha bo’lgan 
eksport-import operatsiyalarini olishni taklif qildi.
Topshiriq: Majburiy auditorlik tekshiruvi bo’yicha shartnoma ob’ekti bo’lib faqatgina 
eksport-import operatsiyalari bo’lishi mumkinmi? 
Masala. Majburiy auditorlik tekshiruvi vaqtida, 2008 yil mart oyida, asosiy vositalar 
inventarizatsiyasi o’tkazilishi rejalashtirilgan. Ushbu mart oyida o’tkazilgan inventarizatsiya natijasi 
bilan 2008 yil 1 yanvar holatiga bo’lgan asosiy vositalar mavjudligi haqida xulosa berib bo’ladimi? 
Topshiriq: Ushbu holatda auditor yana qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
ASOSIY ADABIYOTLAR 
5.
Karla M.Johnstone, Audrey A.Gramling, Larry E.Rittenberg. Auditing a risk-based 
approach to conducting a quality audit. USA, 2014 910 pages 
6.
Advanced Auditing and Assurance by Louise Kelly, March 2013 
7.
Wally Smieliauskas, Kate Bewley. Auditing: An International Approach Hardcover. 
McGraw-Hill Ryerson; 6 edition. 800 pages

---

8.
David O'Regan. International Auditing: Practical Resource Guide 1st Edition, Wiley; 1 
edition, 312 pages.
9.
Audit /darslik/ Sh.N.Fayziev , R.D.Dusmuratov, A.A.Karimov, I.N.Kuziev, A.Z.Avlokulov
-T.: IQTISOD MOLIYA 2015. 420 bet. 
10.
«Audit» o‘quv qo‘llanma (amaliy mashg‘ulot o‘tish uchun) Meliyev I.I., Qo‘shmatov O.Q., 
Sherimbetov I.X., Avazov I.R. (i.f.n., dotsent I.Qo‘ziyev tahriri ostida) – Т.:IQTOSOD MOLIYA, 
2015. – 212 b.
QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 
1.
Advanced Auditing and Professional Ethics - CA Final Paperback – 2015 by CA Surbhi 
Bansal (Author), Bestword Publication Pvt.Ltd; 11 edition (2015) 
2.
Rick Hayes, Philip Wallage, Hans Gortemaker. Principles of auditing. An introduction to 
international standards on auditing. Edingburh Gate, Harlow CM20 2JE UNITED KINGDOM. 
Prentice Hall; 3 edition (March 30, 2015), 736 pages
3.
Аудит: учебное пособие/ В.А.Ерофеева, В.А. Пискунов, Т.И. Битюкова. – 2-е изд. 
перераб. и доп. – М.: Издательство Юрайт, Высшее образование, 2010. -638 с. 
4.
Бычкова С., Итыгалова Е. Аудит: учебное пособие. – М.: “Магистр”, 2009 г. -463 стр.
5.
Аудит безопасности фирмы: Теория и практика. Учебное пособие для студентов. - М.: 
Парадигма, 2005. - 352 стр.
6.
Аудиторлик фаолияти буйича услубий кулланмалар тупалами./ Х.Косимов, Л.Югай, 
А.Хошимова, Б.Пардаев, Б.Абдуназаров.-Тошкент, 2010.-320 б. 
7.
Сборник методических указаний по аудиту/ Х.Косымов, Л.Югай, А.Хошимова, 
Б.Пардаев, Составитель: Б.Абдуназаров.-Ташкент, 2009.-304 с. 
8.
Грачева М.Е. Международные стандарты аудита (МСА): Учебное пособие. - М.:
Интернет сайтлари: 
 
www.ziyonet.u
z, 
www.lex.uz 
 
www.iaсc.оrg.uк
, 
 
www.аicpа.оrg
 
 
www.аccоunting.cом
  
 
www.gааp.ru
 
 
www.аuditinfo.ru
 

---

2-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
:
:
O’ZBEKISTON 
RESPUBLIKASIDA AUDITORLIK 
FAOLIYATINING HUQUQIY ASOSLARI

---

2-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
:
:
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA AUDITORLIK FAOLIYATINING HUQUQIY 
ASOSLARI 
Takrorlash uchun savollar
 
1.
O’zbekistonda auditorlik faoliyatiga oid me’yoriy-huquqiy tizimi va uning kanday 
elementlarini bilasiz? 
2.
Auditorlik faoliyatning huquqiy asoslari qanday me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi? 
3.
O’zbekistonda qanday auditorlik standartlari mavjud? 
4.
Auditor standartlari qanday klassifikatsiyalanadi? 
5.
Auditor tushunchasini izohlab bering? 
6.
Audit xarajatlari amaldagi qonunchilikka muvofiq qaysi manbalar hisobiga qoplanadi? 
7.
Audit o’tkazishga qaysi mutaxassis auditor bo’lishga huquqli bo’ladi? 
8.
Auditorlik faoliyati qanday organ tomonidan tekshiriladi? 
9.
Auditorlik Palatasining funktsiyalari nima? 
10.
Auditorlik faoliyati bilan shug’ullanish uchun attestatsiya qilish qanday amalga oshiriladi? 
11.
Auditorlik faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziya (malakaviy sertifikat) qaysi organ 
tomonidan beriladi? 
12.
Auditorlik firmalarining litsenziyalari yoki auditorning malakaviy sertifikatlari qanday 
holatlarda kim tomonidan bekor qilinishi mumkin? 
13.
Auditorlik tashkiloti faoliyatini tugatish yoki to’xtatish to’g’risida da’vo bilan xo’jalik sudiga 
kim murojaat qilish huquqiga ega? 
14.
Litsenziyasiz auditorlik faoliyatini amalga oshirganligi uchun unga qarshi qanday tartibda 
sanktsiya qo’llanilishi mumkin? 
MAVZU BO’YICHA MASALALAR 
Masala. Bir necha hafta mobaynida tadbirkor Safarov A va auditor viloyatlar bo‘ylab sayohat 
qilmoqda. Tadbirkor A. Safarov sayohati davomida turli xil korxonalarda hissa qo‘shish 
imkoniyatini qidirmoqda. Auditor tadbirkorga kapital qo‘yish borasida maslahatlar berishi hamda 
tadbirkor bilan sherikchilik asosida tashkil qilingan korxonaning yillik hisobotini tekshiruvdan 
o‘tkazishi zarur. 
Talab qilinadi: Yillik hisobotni tekshirayotganda auditorlarning mustaqillik tamoyilidan kelib 
chiqqan holda auditorga ham maslahatchi ham auditor, deb baho berish mumkinmi? Holatlarni 
tahlil qiling. 
Masala. «ALFA» firmasi 2011- yilning mart oyida ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirish 
maqsadida kredit olish uchun bankka murojaat qildi. Bank firmadan 2010- yil yillik hisobotini 
ishonchliligini tasdiqlab beradigan auditorlik xulosasini so‘radi. «ALFA» firmasi majburiy 
auditorlik tekshiruviga tortiladigan korxonalar turkumiga kirmaganligi sababli auditorlik 
tekshiruvini o‘tkazmagan edi. Lekin 2010- yilning noyabr oyida soliq inspeksiyasi tomonidan 
hujjatli tekshiruv o‘tkazilgan bo‘lib, firma bankga ushbu tekshiruv dalolatnomasini taqdim etdi.
Talab qilinadi:
1.
Bank ushbu tekshiruv dalolatnomasini auditorlik xulosasi sifatida qabul qilishga haqlimi? 
2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim. 
Masala. Auditorlik firmasida mijoz korxonaning quyidagi buxgalterlik, iqtisodiy va huquqiy
hujjatlari mavjud:
Buxgalteriya balansi, moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot, pul mablag‘larining harakati 
va xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobotlar, balansga tushuntirish xati, biznes reja, buyruq va 

---

xo‘jalik shartnomalari, korxonaning shtat jadvali, hujjat aylanish grafigi, o‘tgan yilgi auditorlik 
tekshiruvi xulosasi. 
Talab qilinadi:
1.
Auditor rejalashtirish jarayonida mijoz haqidagi yana qaysi hujjatlarni to‘plash kerak va 
tekshirish o‘tkazishning qaysi usullaridan foydalanishni rejalashtiradi. 
2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
ASOSIY ADABIYOTLAR 
1.
Karla M.Johnstone, Audrey A.Gramling, Larry E.Rittenberg. Auditing a risk-based 
approach to conducting a quality audit. USA, 2014 910 pages 
2.
Advanced Auditing and Assurance by Louise Kelly, March 2013 
3.
Wally Smieliauskas
, 
Kate Bewley
. Auditing: An International Approach Hardcover. 
McGraw-Hill Ryerson; 6 edition. 800 pages
4.
David O'Regan. International Auditing: Practical Resource Guide 1st Edition, Wiley; 1 
edition, 312 pages.
5.
Audit /darslik/ Sh.N.Fayziev , R.D.Dusmuratov, A.A.Karimov, I.N.Kuziev, 
A.Z.Avlokulov -T.: IQTISOD MOLIYA 2015. 420 bet. 
6.
«Audit» o‘quv qo‘llanma (amaliy mashg‘ulot o‘tish uchun) Meliyev I.I., Qo‘shmatov 
O.Q., Sherimbetov I.X., Avazov I.R. (i.f.n., dotsent I.Qo‘ziyev tahriri ostida) – Т.:IQTOSOD 
MOLIYA, 2015. – 212 b.
QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 
1.
Advanced Auditing and Professional Ethics - CA Final Paperback – 2015 by 
CA Surbhi 
Bansal
 (Author), Bestword Publication Pvt.Ltd; 11 edition (2015) 
2.
Rick Hayes, Philip Wallage, Hans Gortemaker. Principles of auditing. An introduction 
to international standards on auditing. Edingburh Gate, Harlow CM20 2JE UNITED KINGDOM. 
Prentice Hall; 3 edition (March 30, 2015), 736 pages
3.
Аудит: учебное пособие/ В.А.Ерофеева, В.А. Пискунов, Т.И. Битюкова. – 2-е изд. 
перераб. и доп. – М.: Издательство Юрайт, Высшее образование, 2010. -638 с. 
4.
Бычкова С., Итыгалова Е. Аудит: учебное пособие. – М.: “Магистр”, 2009 г. -463 
стр.
5.
Аудит безопасности фирмы: Теория и практика. Учебное пособие для студентов. - 
М.: Парадигма, 2005. - 352 стр.
6.
Аудиторлик фаолияти буйича услубий кулланмалар тупалами./ Х.Косимов, 
Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Б.Абдуназаров.-Тошкент, 2010.-320 б. 
7.
Сборник методических указаний по аудиту/ Х.Косымов, Л.Югай, А.Хошимова, 
Б.Пардаев, Составитель: Б.Абдуназаров.-Ташкент, 2009.-304 с. 
8.
Грачева М.Е. Международные стандарты аудита (МСА): Учебное пособие. - М.:
Интернет сайтлари: 
 
www.ziyonet.u
z,
www.lex.uz 
 
www.iaсc.оrg.uк
, 
 
www.аicpа.оrg
 
 
www.аccоunting.cом
 
 
www.gааp.ru
 

---

3-MAVZU:AUDITORLIK TEKSHIRUVINING 
TURLARI VA SHAKLLARI

---

3
3
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
AUDITORLIK TEKSHIRUVINING TURLARI VA SHAKLLARI 
Takrorlash uchun savollar
 
1.
Auditorlik tekshirish o’tkazishning shakllari va usullarini kim aniqlaydi? 
2.
Auditor boshqa auditorlar yoki ekspertlarning materiallaridan foydalanish mumkinmi, nima 
uchun? 
3.
Auditorlik tashkiloti auditorlik tekshirish o’tkazilgan sub’ektning ma’lumotlarini uning 
roziligisiz oshkor qilishga huquqi bormi? 
4.
Auditorlik tashkiloti quyidagi faoliyatlar bilan shug’ullanish mumkinmi? 
- Ishlab chiqarish faoliyati? 
- Savdo faoliyati? 
- Tadbirkorlik faoliyati? 
- Vositachilik faoliyati? 
5.
Qanday turlagi xizmatlar auditga tegishli xizmatlar hisoblanadi? 
6.
Qaysi holatlarda nazorat qiluvchi yoki huquqni muhofaza qiluvchi organlar tashabbusiga ko’ra 
audit o’tkaziladi?. 
7.
Operatsion audit nima?
8.
Muvofiqlik auditi nima?
9.
Moliyaviy hisobot auditi nima? 
10.
Ichki va tashqi audit nima hamda ular o’rtasidagi o’zaro qanday farqli va o’xshash jihatlar 
mavjud? 
11.
Auditorlik tashkilotlarining qanday professional xizmatlari mavjud? 
12.
Audit tekshiruvlari turlari, ularni o’tkazish tartiblari, tekshiruv dalolatnomalarini tuzish 
tartiblarini tushuntirib bering. 
MAVZU BO’YICHA MASALALAR 
Masala. Auditor buyurtmachilaridan birining hali e’lon qilinmagan balansini auditorlik 
firmaning boshlig‘i boshqa xodimlari bilan muhokama qilmoqda.
Talab qilinadi: Bu holatda sir saqlash majburiyati buzilganmi? Holatlarni tahlil qiling. 
Masala. Yillik hisobotni tekshirish jarayonida auditor buyurtmachi tomonidan raqobatbardosh 
korxona sotib olinayotganligini aniqladi. Agar bu ma’lumotlar ma’lum bo‘lsa, raqobatbardosh 
korxona aksiyalari kursi oshadi. Auditor vositachi tomonidan korxona aksiyalarini sotib olishga 
qarshi emas va shu tarzda u ko‘proq foyda olish imkoniyatini qidirmoqda.
Talab qilinadi: Bunday holatda u o‘zining professionallik majburiyatini buzmayaptimi? 
Holatlarni tahlil qiling. 
Masala. Audit o‘tkazish jarayonida bosh auditor oddiy auditorga audit o‘tkazilayotgan 
korxonaning soliqlar bo‘yicha hisob-kitoblarini O‘zbekiston Respublikasi Soliq qonunchiligiga 
asosan tekshirib chiqish yuzasidan berdi. Tekshirish tugagach, oddiy auditor soliqlar bo‘yicha 
hisob-kitoblarda hech qanday xato aniqlanmaganligini ma’lum qildi. Audit jarayonida bir haftadan 
so‘ng hisobot tayyorlandi. Ikki oy o‘tgandan so‘ng soliq inspeksiyasi tomonidan tekshirish 
o‘tkazilib, soliq hisob-kitoblari bo‘yicha bir qator kamchiliklarni aniqladi. Shunga ko‘ra, korxona, 
hisoblangan soliqlarni va jarimalarni to‘lashi zarur bo‘ldi. Mijoz qonuniy asosda auditorlik 
tashkilotiga nima sababdan bu xato-kamchiliklar tekshirish paytida aniqlanmaganligi haqida 
murojaat qildi.
Talab qilinadi:
1.
Bu holatga qanday baho berasiz? Holatlarni tahlil qiling. 

---

2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
Masala. Sug‘urta kompaniyasi auditorlik firmasiga audit o‘tkazishni taklif qildi. Ammo 
auditorlar orasida sug‘urta kompaniyasi faoliyatini yaxshi biladigan mutaxassis yo‘q. 
Talab qilinadi: Bu holatda auditorlik firmasi taklifni qabul qiladimi? Holatlarni tahlil qiling. 
Masala. Qandolatchilik fabrikasi boshqa bir auditorlik firmasi bilan shartnomani buzib, 
sizning auditorlik firmangiz bilan shartnoma tuzmoqchi. 
Talab qilinadi: Bu holatda siz nima qilasiz? Holatlarni tahlil qiling. 
Masala. Siz faoliyat yuritayotgan auditorlik firmasiga televizor ishlab chiqarayotgan 
korxonadan audit o‘tkazish yuzasidan taklif tushdi. Sizning turmush o‘rtog‘ingiz bu kompaniyada 
tovarlar sotish bo‘yicha menedjer lavozimida faoliyat ko‘rsatadi. 
Talab qilinadi: Sizning firmangiz bu taklifni qabul qila oladimi? Holatlarni tahlil qiling. 
Masala. Sizning auditorlik firmangiz mijozga moliyaviy hisobot tayyorladi. Uch haftadan 
so‘ng mijoz telefon orqali qaysidir hujjatda xatoga yo‘l qo‘yilganligini e’lon qildi.
Talab qilinadi: Xatoni yuzaga kelmasligi borasida qanday sifat nazorati tadbiri amalga 
oshirilishi lozim. Holatlarni tahlil qiling. 
Masala. Yuridik shaxs hisoblangan o‘quv markazimizga ustav fondida davlatga qarashli 
ulushi bo‘lgan korxona asos solgan. Shu yo‘nalishda savol tug‘iladi: tashkilotimiz har yilgi 
majburiy auditorlik tekshiruvidan o‘tkaziladimi? Uni o‘tkazmagan taqdirimizda bizga nisbatan 
ma’muriy jazo qo‘llaniladimi? Eshitishimizcha, joriy yilning 1-mayiga qadar biz DSIga tegishli 
auditorlik xulosasini taqdim etishimiz lozim ekan. Ustav fondida davlatga tegishli bo‘lgan ulush 
mavjud bo‘lgan tashkilot unitar (yoki shu’ba, qaram) korxona shaklida barpo etilgan mustaqil 
yuridik shaxsning ta’sischisi bo‘lgan taqdirda, u ustav fondida davlatga tegishli bo‘lgan ulushga ega 
xo‘jalik yurituvchi subyekt hisoblanadimi? 
Masala. Yakka tartibdagi tadbirkor (YaTT) sifatida 12-yildan beri faoliyat yuritib kelaman, 
o‘tgan davr ichida umuman tekshirish o‘tkazilmagan. Bu borada quyidagi savollar tug‘iladi: 
1. Soliq organi tadbirkorning necha yillik faoliyatini olib tekshiradi? 
2. YaTT faoliyati davrida to‘plangan hujjatlarni necha yil saqlashi shart? 
3. Tekshiruvchilarning 5 yildan avvalgi hujjatlarimizni talab qilishi to‘g‘rimi? 
4. Tadbirkor 5 yildan avvalgi bo‘lib o‘tgan ishlari uchun javob beradimi? 
Masala. Soliq tekshiruvlari, ularni o‘tkazish tartiblari va tekshiruv dalolatnomalarini tuzish 
masalalari qanday hujjatlar bilan tartibga solinadi. 
Masala. Auditorlik tekshiruvi jarayonida korxona buxgalterlari tomonidan auditorlardan 
quyidagi masalalarga tushuntirish berish so‘raldi:
- Bizning kichik korxonamiz umumiy ovqatlanish sohasida faoliyat yuritadi. Prezidentning 
2011-yil 4-apreldagi PF-4296-sonli farmonining tekshirishlar muddatlarini uzaytirishga yo‘l 
qo‘ymaslik va 2014-yilga qadar tekshirishlarni taqiqlash to‘g‘risidagi me’yorlari nazorat-kassa 
mashinalari, to‘lov terminallarini qo‘llash, savdo qoidalari rejadan tashqari qisqa muddatli 
tekshirishlarga tatbiq etiladimi? 
- Qisqa muddatli tekshirish chog‘ida soliq inspektorlari bizga uning tayinlanganligi 
to‘g‘risidagi hujjatlarni taqdim etdilar, biroq Tekshirishlarni ro‘yxatga olish kitobiga hech qanday 

---

yozuv qayd etmadilar. Tekshirish dalolatnomasini tanishish uchun bizga taqdim etmadilar, biz hatto 
uni tuzgan yoki tuzmaganliklarini bilmaymiz. Biz tekshirish natijalariga qo‘shilmaymiz. 
Tekshiruvchilarning harakatlari qonuniymi, biz ularning haqiqiy emas, deb topilishini talab qila 
olamizmi? 
ASOSIY ADABIYOTLAR 
7.
Karla M.Johnstone, Audrey A.Gramling, Larry E.Rittenberg. Auditing a risk-based 
approach to conducting a quality audit. USA, 2014 910 pages 
8.
Advanced Auditing and Assurance by Louise Kelly, March 2013 
9.
Wally Smieliauskas
, 
Kate Bewley
. Auditing: An International Approach Hardcover. 
McGraw-Hill Ryerson; 6 edition. 800 pages
10.
David O'Regan. International Auditing: Practical Resource Guide 1st Edition, Wiley; 1 
edition, 312 pages.
11.
Audit /darslik/ Sh.N.Fayziev , R.D.Dusmuratov, A.A.Karimov, I.N.Kuziev, 
A.Z.Avlokulov -T.: IQTISOD MOLIYA 2015. 420 bet. 
12.
«Audit» o‘quv qo‘llanma (amaliy mashg‘ulot o‘tish uchun) Meliyev I.I., Qo‘shmatov 
O.Q., Sherimbetov I.X., Avazov I.R. (i.f.n., dotsent I.Qo‘ziyev tahriri ostida) – Т.:IQTOSOD 
MOLIYA, 2015. – 212 b.
QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 
9.
Advanced Auditing and Professional Ethics - CA Final Paperback – 2015 by 
CA Surbhi 
Bansal
 (Author), Bestword Publication Pvt.Ltd; 11 edition (2015) 
10.
Rick Hayes, Philip Wallage, Hans Gortemaker. Principles of auditing. An introduction 
to international standards on auditing. Edingburh Gate, Harlow CM20 2JE UNITED KINGDOM. 
Prentice Hall; 3 edition (March 30, 2015), 736 pages
11.
Аудит: учебное пособие/ В.А.Ерофеева, В.А. Пискунов, Т.И. Битюкова. – 2-е изд. 
перераб. и доп. – М.: Издательство Юрайт, Высшее образование, 2010. -638 с. 
12.
Бычкова С., Итыгалова Е. Аудит: учебное пособие. – М.: “Магистр”, 2009 г. -463 
стр.
13.
Аудит безопасности фирмы: Теория и практика. Учебное пособие для студентов. - 
М.: Парадигма, 2005. - 352 стр.
14.
Аудиторлик фаолияти буйича услубий кулланмалар тупалами./ Х.Косимов, 
Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Б.Абдуназаров.-Тошкент, 2010.-320 б. 
15.
Сборник методических указаний по аудиту/ Х.Косымов, Л.Югай, А.Хошимова, 
Б.Пардаев, Составитель: Б.Абдуназаров.-Ташкент, 2009.-304 с. 
16.
Грачева М.Е. Международные стандарты аудита (МСА): Учебное пособие. - М.:
Интернет сайтлари: 
 
www.ziyonet.u
z,
www.lex.uz 
 
www.iaсc.оrg.uк
, 
 
www.аicpа.оrg
 
 
www.аccоunting.cом
 
 
www.gааp.ru
 
 
www.аuditinfo.ru
 
 

---

4
4
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
AUDITORLIK KASBIGA 
MALAKAVIY VA AXLOQIY TALABLAR

---

4
4
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
AUDITORLIK KASBIGA MALAKAVIY VA AXLOQIY TALABLAR 
Takrorlash uchun savollar 
1.
Buyurtmachi mustaqil ravishda auditorlik tashkilotini (auditorni) tanlash huquqiga egami? 
2.
Qanday holatlarda audit o’tkazish uchun shartnomani tuzish mumkin emas? 
3.
Auditorning huquqlari va majburiyatlari qaysi me’yoriy hujjatlarda qayd etilgan? 
4.
Qaysi hujjatda buyurtmachining huquqi va majburiyatlari aniqlanadi? 
5.
Buyurtmachining javobgarligiga nimalar kiradi? 
6.
Auditorlik tashkilotining (auditorlarning) javobgarligiga nimalar kiradi? 
7.
Auditorlik malaka sertifikatini olish uchun qanday talablar qo’yilgan? 
8.
Auditorlik faoliyatini yuritish uchun litsenziyani olishda Moliya vazirligiga qanday 
hujjatlar taqdim etilishi shart? 
9.
Auditorlar qanday ahloq me’yorlariga amal qilishlari lozim? 
10.
Auditor boshqa auditor yoki ekspert ma’lumotlaridan foydalanishi mumkinmi, ularni 
o’zaro munosabatlari qanday bo’lishi lozim? 
11.
Auditor tekshirilayotgan korxonani roziligisiz U xaqidagi ma’lumotni oshkor qilish 
mumkinmi? 
12.
Auditorlar Palatasi funktsiyalari nimalardan iborat? 
13.
Auditorlik faoliyatini kim nazorat qiladi? 
14.
Auditorlik kasbiga qanday malakaviy talablar qo’yilgan?
15.
Auditning Axloq kodeksi to’g’risida nimalar bilasiz?
16.
Auditorlik tekshiruvi jarayonida siz buxgalterning ishida xato topdingiz. Bu esa, albatta, 
unga yo’l qo’ygan kishini ranjitadi. Ehtimol, shu munosabat bilan qiyinchiliklar yuzaga kelar? 
Tekshirilayotgan kompaniya buxgalterlari bilan qanday ishlaysiz? 
MAVZU BO’YICHA MASALALAR 
Masala. «FOTON» tashkiloti auditorlik tashkilotiga buxgalteriya hisobini kompyuterlashtirish 
yuzasidan murojaat qildi. Ushbu auditorlik tashkiloti «FOTON» tashkilotini bir necha yildan beri 
tekshiruvdan o‘tkazadi va tashkilotning moliyaviy va boshqaruv hisobi muammolarini va 
xususiyatlarini yaxshi biladi.
Talab qilinadi: Agar auditorlik tashkiloti korxonaga kompyuterlashtirish yuzasidan xizmat 
ko‘rsatsa, auditorlik tekshiruvi o‘tkazayotgan vaqtda auditorning mustaqilligiga ta’sir ko‘rsatadimi? 
Masala. Siz «AKFA» firmasini tekshirayotgan auditorsiz. Sizning auditorlik firmangizga ofis 
uchun ijaraga bino kerak. «AKFA» firmasi Sizga o‘zining mulki hisoblangan binoni ijaraga olishni 
taklif qildi.
Talab qilinadi:
1.
Bu taklif qabul qilinsa auditorlik firmasining mustaqilligi yo‘qoladimi? Holatlarni tahlil 
qiling. 
2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim. 
Masala. "ODIL-AUDIT" auditorlik tashkiloti 3 yil oldin tashkil etilgan. U hozirgi kunga 
qadar kattalashib ketgan va o‘z filliallariga ega. Firma auditorlik xizmati ko‘rsatadi va qo‘shimcha 
ravishda soliq qonunchiligi masalalari bo‘yicha maslahatlar beradi.
Talab qilinadi: Bu maslahatlar auditorlik xizmatiga qanday ta’sir ko‘rsatadi. 
Masala. "ODIL-AUDIT" auditorlik firmasining auditori A.I.Ahmedov o‘zining malakaviy 
xizmati to‘g‘risida matbuotda va radioda reklama qilib, mahoratlilik darajasi va boshqa auditorlarga 
nisbatan yuqori malakali ekanligini e’lon qildi. Shuning bilan birgalikda xizmati uchun to‘lanadigan 
so‘mmani ham oshkor qildi. 

---

Talab qilinadi: Auditor A.I.Ahmedovga kasbiy etika me’yorlariga rioya qilgan holda qanday 
bo‘lishi haqida maslahat bergan bo‘lar edingiz? 
Masala. «ODIL-AUDIT» auditorlik firmasining 3 kishidan iborat auditorlari «YYY» sug‘urta 
kompaniyasini auditdan o‘tkazmoqda. Auditorlardan biri korxona bosh direktori muoviniga yaqin 
qarindoshchiligi borligi aniqlandi. 
Talab qilinadi:
1.
Bunday holda auditning etika me’yorlariga zid bo‘ladimi? 
2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
Masala. «BUSTON» korxonasida audit o‘tkazildi. Auditorlar tomonidan kamchiliklar 
aniqlanmadi. Korxona rahbarlari tomonidan auditorlarga qimmatbaho sovg‘alar berildi. 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
2. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 
Masala. «DAVR» xususiy korxonasida audit qilish natijasida soliqlardan kam to‘langanligi 
ma’lum bo‘ldi. Uni yashirish maqsadida korxona direktori har bir auditorga dam olish uchun 
yo‘llanmalar taklif qildi va ulardan ijobiy auditorlik xulosa berishlarini iltimos qildi. 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
2. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 
Masala. Tikuv-ishlab chiqarish firmasi auditorlik firmasi bilan tuzilgan shartnomada 
ko‘rsatilgan talablarni bajarmaganligi sababli, tikuv-ishlab chiqarish firmasi va auditorlik firmasi 
o‘rtasida o‘zaro nizo kelib chiqdi. Shu sababli, tikuv-ishlab chiqarish firmasi auditorlik firmasi bilan
amaldagi shartnomani buzib, sizning auditorlik firmangiz bilan shartnoma tuzmoqchi. 
Talab qilinadi: Bu holatda sizning auditorlik firmangiz qanday yo‘l tutishi lozim? 
Masala. Auditorlardan mijoz-korxona buxgalterlari tomonidan quyidagicha savollar bilan 
murojaat qilindi: 
1.
Joriy hisobot davriga tegishli, hisobot tuzilganga qadar aniqlangan xatolar buxgalteriya 
hisobotida qanday aks ettiriladi? 
2.
Joriy hisobot davrida aniqlangan o‘tgan yillardagi xatolar hisobda qanday aks ettiriladi? 
3.
Korxona turli faoliyat bilan shug‘ullanadigan bo‘lsa foyda solig‘i bazasi qanday aniqlanadi? 
4.
Transport vositasiga 100% eskirish hisoblangan bo‘lib shartnoma bahosida 1840000 so‘mga 
sotib olingan. Bu transport vositasiga amortizatsiya hisoblash kerakmi? Transport vositasini asosiy 
vositalar tarkibiga qo‘shilganda qanday buxgalteriya provodkalari beriladi? 
5.
Korxonada telefon o‘rnatish va uning xizmati, kommutator xizmati, o‘t o‘chirish sistemasi, 
signalizatsiya moslamalari xarajatlari qanday xarajatlar tarkibida hisobga olinadi? 
6.
Yilning natijasi bo‘yicha o‘tkaziladigan majburiy auditorlik xizmati uchun to‘lov sarflari 
qaysi xarajatlar tarkibida hisobga olinadi va soliqqa tortish bazasiga qo‘shiladimi? 
7.
Temiryo‘l chiptasida temiryo‘l ta’rifi va sug‘urta so‘mmasi ko‘rsatilgan QQS so‘mmasini 
qanday ajratish mumkin. Temiryo‘l chiptasining jami so‘mmasidanmi yoki temiryo‘l ta’rifi 
so‘mmasidanmi? 
8.
Sho‘ba korxona alohida balans va hisob-kitob schotiga ega. Nizom talablariga ko‘ra 
o‘zining tushumini bosh korxonaga pul ko‘chirish orqali o‘tkazib berish kerak. Bosh korxonaga 
naqd pulda belgilangan limitda ortiqcha to‘lash huquqiga egami? 
9.
Xo‘jalik shartnomasi shartlarini bajarmaganlik uchun jarima so‘mmalari qaysi mablag‘lar 
hisobidan qoplanadi? 
10.
Ustav kapitalidagi xorijiy ta’sischilarning ulushini baholash tarkibi qanday amalga 
oshiriladi? 

---

11.
Kichik korxonalarida yagona soliq to‘lash mezonlari qanday tartibda amalga oshiriladi? 
12.
Sho‘ba korxona va qaram korxonalarni tuzishda qaysi me’yoriy hujjatlarga asoslanadi? 
13.
Safar xizmati xarajatlarini hisobdan chiqarish tartibi qanday amalga oshiriladi? 
14.
Xorijiy mamlakatlar bo‘yicha safar xizmatlarini hisoblash va hisobdan chiqarish xususiyati 
qanday amalga oshiriladi? 
15.
Vakillik xarajatlari me’yorlari va ularni hisobdan chiqarish qanday amalga oshiriladi? 
16.
Reklama xarajatlari me’yorlari va hisobdan chiqarish tartibi qanday amalga oshiriladi? 
17.
Kadrlar tayyorlash xarajatlari qanday hisobdan chiqariladi? 
18.
Asosiy ishlab chiqarishdagi ishchilar uchun berilgan moddiy yordam pullari mahsulot 
tannarxiga kiritiladimi? 
19.
Kredit foizi so‘mmalari mahsulot tannarxiga kiritiladimi? 
20.
Korxona investitsiya uchun qilingan sarf xarajatlar, jumladan sotib olingan asosiy vositalar 
qaysi qiymatda (boshlang‘ich yoki qoldiq) soliq solish bazasidan imtiyoz sifatida chegirib 
tashlanadi? 
21.
Asosiy vositalar boshqa tashkilotlarga sotilganda qanday tartibda va qaysi qiymatidan QQS 
to‘lanadi? 
22.
Tekinga olingan asosiy vositalarga eskirish hisoblanadimi? 
Talab qilinadi: Auditorlar tomonidan korxona buxgalterlariga yuqoridagi holat bo‘yicha 
qanday amaliy tavsiyalar yoki tushuntirish ishlari amalga oshirilishi lozim?
ASOSIY ADABIYOTLAR 
13.
Karla M.Johnstone, Audrey A.Gramling, Larry E.Rittenberg. Auditing a risk-based 
approach to conducting a quality audit. USA, 2014 910 pages 
14.
Advanced Auditing and Assurance by Louise Kelly, March 2013 
15.
Wally Smieliauskas
, 
Kate Bewley
. Auditing: An International Approach Hardcover. 
McGraw-Hill Ryerson; 6 edition. 800 pages
16.
David O'Regan. International Auditing: Practical Resource Guide 1st Edition, Wiley; 1 
edition, 312 pages.
17.
Audit /darslik/ Sh.N.Fayziev , R.D.Dusmuratov, A.A.Karimov, I.N.Kuziev, 
A.Z.Avlokulov -T.: IQTISOD MOLIYA 2015. 420 bet. 
18.
«Audit» o‘quv qo‘llanma (amaliy mashg‘ulot o‘tish uchun) Meliyev I.I., Qo‘shmatov 
O.Q., Sherimbetov I.X., Avazov I.R. (i.f.n., dotsent I.Qo‘ziyev tahriri ostida) – Т.:IQTOSOD 
MOLIYA, 2015. – 212 b.
QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 
17.
Advanced Auditing and Professional Ethics - CA Final Paperback – 2015 by 
CA Surbhi 
Bansal
 (Author), Bestword Publication Pvt.Ltd; 11 edition (2015) 
18.
Rick Hayes, Philip Wallage, Hans Gortemaker. Principles of auditing. An introduction 
to international standards on auditing. Edingburh Gate, Harlow CM20 2JE UNITED KINGDOM. 
Prentice Hall; 3 edition (March 30, 2015), 736 pages
19.
Аудит: учебное пособие/ В.А.Ерофеева, В.А. Пискунов, Т.И. Битюкова. – 2-е изд. 
перераб. и доп. – М.: Издательство Юрайт, Высшее образование, 2010. -638 с. 
20.
Бычкова С., Итыгалова Е. Аудит: учебное пособие. – М.: “Магистр”, 2009 г. -463 
стр.
21.
Аудит безопасности фирмы: Теория и практика. Учебное пособие для студентов. - 
М.: Парадигма, 2005. - 352 стр.
22.
Аудиторлик фаолияти буйича услубий кулланмалар тупалами./ Х.Косимов, 
Л.Югай, А.Хошимова, Б.Пардаев, Б.Абдуназаров.-Тошкент, 2010.-320 б. 
23.
Сборник методических указаний по аудиту/ Х.Косымов, Л.Югай, А.Хошимова, 
Б.Пардаев, Составитель: Б.Абдуназаров.-Ташкент, 2009.-304 с. 
24.
Грачева М.Е. Международные стандарты аудита (МСА): Учебное пособие. - М.:
Интернет сайтлари: 

---

 
www.ziyonet.u
z, 
www.lex.uz
 
www.iaсc.оrg.uк
, 
 
www.аicpа.оrg
 
 
www.аccоunting.cом
 
 
www.gааp.ru
 
 
www.аuditinfo.ru
 
 

---

5
5
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
AUDITDA MUHIMLIK 
TUSHUNCHASI VA AUDITORLIK RISK

---

5
5
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
AUDITDA MUHIMLIK TUSHUNCHASI VA AUDITORLIK RISK 
Takrorlash uchun savollar 
1.
Auditorlik riskining korxona faoliyatiga ta’siri qanday

2.
Auditda muhimlik deganda nimani tushunasiz

3.
Auditning umumiy rejasi va dasturini tuzishda nimaga audit riski va muhimlik darajalari 
miqdori ko’rsatilishi talab etiladi

4.
Korxonaning faoliyatini tavsiflash va ichki nazorat tizimiga baho berishda qaysi audit riskidan 
foydalaniladi

5.
Auditorlik riski va muhimlik darajasini aniqlashga misol keltiring

6.
Auditda muhimlik va risklilik darajalari qanday bog’langan? 
7.
Buxgalteriya hisobot moddalarida nima sababdan risklar vujudga keladi? 
8.
Muhimlik darajasini auditda qo’llash tartibi qanday amalga oshiriladi? 
9.
Auditorlik riski tushunchasi qanday ta’riflanadi? 
10.
Auditorlik risklarning maqbul to’plami, uning elementlari va ularni baholash tartibi 
qanday amalga oshiriladi? 
11.
Muhimlik darajasi, uni aniqlashda qanday asosiy ko’rsatkichlar tizimiga baho beriladi? 
MAVZU BO’YICHA MASALALAR 
Masala. Quyidagi 1 va 2 jadvallarda keltirilgan ma’lumotlar asosida muhimlik darajasini 
aniqlang hamda uni buxgalteriya balansining muhim moddalariga taqsimlang(3, 4 - jadvallarga 
asosan).