Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

3.11. Iqtisodiy tahlilda qo„llaniladigan boshqa axborotlar 
Iqtisodiy tahlilda qo‗llaniladigan boshqa axborot manbalariga quyidagilar 
kiradi: 
- Ta‘sis hujjatlari; 
- Reja va prognoz ma‘lumotlari; 

---

147 
- Statistika hisobotlari; 
- Soliq hisobotlari; 
- Xalq banki hisobotlari; 
- Boshqaruv hisobi va hisoboti ma‘lumotlari. 
Ta‘sis hujjatlariga korxona faoliyatining tartibi va shartlarini belgilab 
beruvchi Nizomi kiradi. Nizomda korxonaning tashkiliy huquqiy shakli, uning 
nomi, joylashgan o‗rni, ustav kapitali miqdori, tarkibi, uning boshqaruv va nazorat 
organlarini shakllantirish tartiblari, foydani taqsimlash, fondlarni shakllantirish 
tartiblari, korxonani qayta tashkil etish va tugatish tartiblari belgilanadi. 
Reja ma‘lumotlari va prognoz ko‗rsatkichlar. Reja va prognoz 
ko‗rsatkichlariga korxonaning biznes rejasi, kelgusi davrlar bo‗yicha prognoz 
ko‗rsatkichlarini kiritish mumkin. Reja va prognoz ma‘lumotlari korxona 
boshqaruvchisini maqsadliligini ta‘minlashda, biznes samaradorligini va moliyaviy 
holatini yaxshilashga eng muhim dastak sifatida qarashi mumkin. 
Reja ko‗rsatkichlarini belgilash – bu resurslardan samarali foydalanishni va 
foydani o‗stirishning muhim omili hamdir. 
Statistika hisobotlari. Statistika hisobotlari, korxona boshqaruvi yuzasidan 
quyidagi muhim muammolarni hal qilish imkonini beradi.
Ya‘ni: 
- hodisa va jarayonlar, ularning natijalari haqidagi ijobiy va salbiy 
o‗zgarishlarni doimiy bilib turishda; 
- ko‗rsatkichlarni tahlil etish orqali ularning sifatini baholashda; 
- statistika manbaalari asosida xo‗jalik yurituvchi subyektning kelgusidagi 
rivojlanish tendensiyalarini belgilashda; 
- boshqaruv subyektlarida haqqoniy ma‘lumotlarga nisbatan xavfsiz va 
ishonch hissini shakllantirishda; 
- aniq faktlarga tayangan holda faoliyatni boshqarishda; 
- kamchiliklar yo‗l qo‗yilayotgan bo‗g‗inlar va ularni bartaraf etishda muhim
chora-tadbirlarni belgilashda juda muhim hisoblanadi. 

---

148 
Statistika hisobotlarini tuzish va topshirish tartiblari Davlat statistika 
qo‗mitasi tomonidan belgilanadi. 
Statistik hisobotlarni faqat davlat tomonidan ko‗rsatkichlarni jamlash, tahlil 
qilish va prognozlash mazmunida qarash noto‗g‗ri. Ushbu hisobot shakllaridagi 
ma‘lumotlarga birinchi navbatda o‗z biznes samaradorligi va natijaviyligini 
baholashda korxona egalari va boshqaruv xodimlariga qay darajada muhimligini 
anglash lozim. 
Xo‗jalik yurituvchi subyektlar uchun quyidagi davlat statistika hisobotlari 
belgilangan: 
- narx statistikasi; 
- investitsiya va qurilish statistikasi; 
- sanoat statistikasi; 
- tashqi iqtisodiy faoliyat va savdo statistikasi; 
- qishloq xo‗jaligi statistikasi; 
- ekologiya statistikasi; 
- ijtimoiy soha statistikasi; 
- mehnat va axo demografiyasi statistikasi; 
- aholining yashash sharoitlari va xizmatlar statistikasi; 
- transport va aloqa statistikasi; 
- tadbirkorlik va bank-moliya xizmatlari statistikasi. 
Xo‗jalik subyektlarining u yoki bu statistika hisobotlarini tuzishi va taqdim 
etishi qonun normalari asosida hal etiladi. 
Soliq hisobotlari. Soliq hisoboti
 
soliq to‗lovchining soliq va boshqa 
majburiy to‗lovning har bir turi bo‗yicha yoki to‗langan daromadlar bo‗yicha 
hisob-kitoblar hamda soliq deklaratsiyalarini, shuningdek‚ ularga doir ilovalarni 
o‗z ichiga oladigan hujjati bo‗lib, u Davlat soliq qo‗mitasi va Moliya vazirligi 
tomonidan tasdiqlanadigan shaklda tuziladi
.
Hisobot soliq to‗lovchi tomonidan 
Soliq Qo‗mitasi belgilangan muddatlarda, soliq to‗lovchi hisobga qo‗yilgan 
joydagi davlat soliq xizmati organiga taqdim etiladi.

---

149 
Xalq banki hisobotlari. Xalq banki hisobotlari shaxsiy va ixtiyoriy jamg‗arib 
boriladigan pensiya jamg‗armalari yuzasidan axborotlarni jamlaydi va xalq 
bankiga taqdim etiladi. 
Boshqaruv hisobi va hisoboti ma‘lumotlari. 
Boshqaruv hisobi – korxona rahbari va menejerlarini har tomonlama ilmiy 
asoslangan qarorlar qabul qilish uchun zarur bo‗lgan ma‘lumotlar bilan 
ta‘minlovchi hisobdir. Boshqaruv ma‘lumotlaridan faqat xo‗jalik yurituvchi 
subyektlarning boshqaruv xodimlarigina foydalanadilar. Boshqaruv hisobi 
ma‘lumotlaridan 
asosan 
kelgusidagi 
iqtisodiy 
faoliyatni 
rejalashtirish 
(byudjetlashtirish) va oqilona boshqaruv qarorlarini qabul qilishda foydalaniladi. 
Boshqaruv hisoboti – boshqaruv hisobi ma‘lumotlari asosida ixtiyoriy 
mazmunda tayyorlanadigan va korxona boshqaruviga taqdim etiladigan 
hisobotlardir. Unda moliyaviy hisobotlardan farqli jihatdan faqat moliyaviy emas‚ 
balki moliyaviy bo‗lmagan ko‗rsatkichlar ham aks etadi.