Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

7.2. Moddiy resurslar tahlilining asosiy ko‟rsatkichlari 
Moddiy ta‘minotni to‘g‘ri tashkil qilish korxonalar uzluksiz ishlashining 
asosiy shartlaridan biri sanaladi.
Moddiy resurslar va ulardan samarali foydalanish tahlilida o‗rganiladigan 
ko‗rsatkichlar va ularning aniqlanish tartibi quyidagi jadvalda ifoda etilgan. 
7.2-jadval 
Moddiy resurslar va ulardan samarali foydalanish tahlili 
ko„rsatkichlari 
T/
r 
Ko„rsatkichlar 
Ko„rsatkich 
larning 
aniqlanishi 
Belgilar izohi 
1 
Moddiy 
resurslar 
bilan ta‘minlanganlik
koeffitsiyenti 
(Tmr) 
Tmr=Mrx / 
Mrz 
Haqiqatdagi 
moddiy 
resurslar 
ta‘minoti 
Moddiy 
resurslarga 
bo‗lgan 
zaruriy talab 
2 
Moddiy 
resurslar 
sig‗imi (Smr) 
Smr=X / Mx 
Im-ishlab chiqarish maydoni 
X-xodimlarning o‗rtacha ro‗yxat 
soni 
3 
Moddiy 
resurslar 
qaytimi 
Qmr=MMx / X
4 
Moddiy 
resurslarni 
(o‗z 
va 
qarz 
mablag‗lari hisobiga) 
moliyalashtirish 
koeffitsiyenti 
(Km1,Km2) 
Km1=O‗MM-
UMA / Mr 
Km2=QM-
O‗MM / Md 
O‗MM-o‗z mablag‗lari manbasi 
O‗MA-uzoq muddatli aktivlar 
QM-qarz mablag‗lari 
5 
Moddiy resurslardan 
chiqitlar 
salmog‗i 
koeffitsiyenti (MRch) 
MRch=Mrch / 
MRs 
Mrch-moddiy 
resurslarni 
ishlatishdan chiqitlar 
Mrs-Moddiy resurslar sarfi 
6 
Moddiy 
resurslar 
aylanuvchanligi 
koeffitsiyenti 
(MRa) 
MRa=ST / 
Mrq 
St-sotishdan tushum 
Mr-moddiy resurslar qoldig‗i 
7 
Moddiy 
resurslar 
tarkibida import xom 
ashyolar 
salmog‗i 
(MRi) 
MRi=Mri / Mrj Mri-Import 
qilingan 
moddiy 
resurslar qiymati 
Mrj-moddiy resurslar jami 

---

218 
8 
Mahalliylashtirilgan 
moddiy 
resurslar 
salmog‗I (MRm) 
MRm=Mrm / 
Mrj 
Mrm-mahalliylashtirilgan moddiy 
resurslar qiymati 
9 
Moddiy resurslardan 
ishlab 
chiqarishdan 
tashqari 
foydalanishning 
salmog‗i(MRt) 
MRt=Mrt / 
Mru 
Mrt-ishlab chiqarishdan tashqari 
foydalanilgan moddiy resurslar 
qiymati 
Mru-Umumiy 
foydalanilgan 
moddiy resurslar qiymati 
10 Moddiy resurslarning 
TMZ 
tarkibidagi 
salmog‗i (MRz) 
MRz=Mr / 
TMZ 
TMZ-tovar moddiy zaxiralar 
Mr-moddiy resurslar qiymati 
 
7.3. Ombor zaxiralari holati tahlili 
Ishlab chiqarish uzluksizligini ta‘minlashda ombor zaxiralarini to‘ldirishni 
to‘g‘ri tashkil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Materiallar bo‘yicha me‘yorlar 
o‘rnatilgan bo‘lishi va shu doirada ushbu zaxiralar o‘zining maksimal miqdoridan 
minimal miqdorigacha tebranishi lozim.
Korxonaning moddiy resurslar zaxirasi quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
normal saqlash zaxiralari – joriy va sug‘urta (ehtiyot); texnologik va mavsumiy 
zaxiralar.
Zaxiraning maksimal me‘yoriga sanab o‘tilgan tarkibiy qismlarning barchasi 
kiradi va u materiallarning navbatdagi partiyasi kelib tushgan vaqtdagi zaxiralar 
holatini aks ettiradi. Minimal me‘yorga joriy zaxira kiritilmaydi. Bu me‘yor joriy 
zaxira to‘liq sarflangan va etkazmalarning keyingi partiyasi kelib tushishi 
kutilayotgan davrdagi zaxiralar holatini aks ettiradi.
Tahlilda materiallar ishlab chiqarish uchun sarflash kunlarida ifodalangan 
zaxiraning minimal me‘yori bilan taqqoslanadi. Shu maqsadda quyidagi shaklli 
analitik jadval qo‘llaniladi (7.3-jadval)

---

219 
7