Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Jami ishlab chiqarish xarajatlari va ularning omilli tahlili 
Ko„rsatkichlar 
O„tgan yil 
Hisobot yili 
Farqi 
(+/-), 
ming 
so„m 
O„sish 
darajasi, 
% 
summasi, 
ming 
so„m. 
tarkibi, 
% 
summasi, 
ming 
so„m. 
tarkibi, 
% 
1.Ishlab 
chiqarish 
xarajatlari jami 
shu jumladan: 
541 131 
100,00 
686 079 
100,00 
+144 
948 
126,79 
1.1. 
O‗zgaruvchan 
xarajatlar 
464 070 
85,76 
579 800 
84,51 
+115 
730 
124,94 
1.2. O‗zgarmas 
xarajatlar 
77 061 
14,24 
106 279 
15,49 
+29 218 
137,92 
2. 
Ishlab 
chiqarish hajmi 
572 661 
- 
717 416 
- 
+144 
755 
125,30 
Mahsulot ishlab chiqarish tannarxini o‗zgarishiga ta‘sir etuvchi omillar 
ta‘sirini quyidagi hisob-kitoblarda ko‗rib o‗tish mumkin. 
Ishlab chiqarish xarajatlarining jami o‗zgarishi:
686 079–541 131=+144 948 ming so‗m (o‗sish). 
Joriy davr mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini qayta hisoblash: 
a) o‗zgaruvchan xarajatlar: 
464 070*1,253=581 479,7 ming so‗m. (mahsulot hajmining o‗zgarishiga 
mos o‗zgaradi); 
b) o‗zgarmas xarajatlar: 
77 061 ming so‗m (bazaviy miqdorda qoladi). 
Jami: 581 479,7+77 061=658 540,7 ming so‗m 
Joriy davr mahsulot hajmining o‗tgan davr bahosi va ta‘rifi bo‗yicha hisob-
kitobi: 
541 131/572 661*717416=677 916 ming so‗m 

---

252 
Omillar ta‘siri: 
a) Ishlab chiqarish hajmi: 
658 540,7–541 131=+117 409,7 ming so‗m (o‗sish) 
yoki 581 479,7–464070=+117 409,7 ming so‗m (o‗sish) 
b) Baho va ta‘riflar o‗zgarishi: 
686 079–677 916=+8 163 ming so‗m (o‗sish) 
v) tarkib va jami xarajatlar summasi: 
677 916–658 540,7=+19 375,3 ming so‗m (o‗sish) 
Jami o‗zgarish: 117 409,7+8 163+19 375,3=+144 948 ming so‗m 
Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ning ishlab chiqarish tannarxini hosil qiluvchi 
xarajatlar ularning iqtisodiy mazmuniga ko‗ra: ishlab chiqarish moddiy xarajatlar 
(qaytariladigan chiqitlar qiymati chiqarib tashlangan holda); ishlab chiqarish 
xususiyatiga ega bo‗lgan mehnatga haq to‗lash xarajatlari; ishlab chiqarishga 
tegishli bo‗lgan ijtimoiy sug‗urtaga ajratmalar; asosiy fondlar va ishlab chiqarish 
ahamiyatiga ega bo‗lgan nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi; ishlab chiqarish 
ahamiyatiga ega bo‗lgan boshqa xarajatlar. 
Ishlab chiqarish xarajatlarini turi, tarkibi, dinamikasi bo‗yicha tahlil qilish‚ 
ularni nazorat qilish, maqsadli boshqarish imkonini beradi. 
9.9-jadval