Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

2. Joriy aktivlar jami (satr 
140+190+200 
+210+230+320+370+380)
 
5 452 310 192 
11 683 693 
105 
6 231 382 91
3
114,2 
2.1. Tovar-moddiy zaxiralari, jami (satr 150 
+160+170+180) 
819 530 511 
1 047 437 
972 
227 907 461 127,8 
2.2. Kelgusi davr xarajatlari (satr 190) 
1 366 091 169 
8 441 062 
224 
7 074 971 05
5
517,8 
2.3. Kechiktirilgan xarajatlar (satr 200) 
- 
- 
- 
- 
2.4. 
Debitorlar 
jami: 
(satr 
220+240+250+260 
+270+280+290+300+310) shu jumladan: 
503 338 335 
1 566 042 
404 
1 062 704 06
9
211,1 
2.4.1. 
Muddati 
o‗tgan 
debitorlik 
majburiyatlari (satr 211) 
- 
- 
- 
- 
2.5. 
Pul 
mablag‗lari, 
jami 
(satr 
330+340+350 +360) 
171 917 383 468 669 767 296 752 384 172,6 
2.6. Qisqa muddatli investitsiyalar 
- 
- 
- 
- 
2.7. Boshqa joriy aktivlar 
117 495 315 160 480 738 42 985 423
136,5 
2.8.Balans aktivi bo„yicha jami (satr 
130+390) 
13 198 104 
658 
24 276 893 
065 
11 078 788 4
07
183,9 
3. Joriy majburiyatlar 
(satr 610+620+630 
+640+650+660+670+680+690+700+710+7
20+730+740+750+760) shu jumladan:
 
776 820 046 
1 848 646 
840 
1 071 826 79
4
137,9 
3.1. 
Muddati 
o‗tgan 
kreditorlik 
majburiyatlari (satr 602) 
- 
- 
- 
- 
4. Mutlaq to„lov layoqati (2.5+2.6+2.7) / 
(3-3.1) 
0,37 
0,34 
-0,03 
91,9 
5. 
Oraliq 
to„lov 
layoqati 
(2.5+2.6+2.7+2.4-2.4.1) / (3-3.1) 
1,02 
1,19 
0,17 
116,6 
6. 
Joriy, 
umumiy 
to„lov 
layoqati 
(2.5+2.6+2.7+(2.4-2.4.1)+2.3+2.2+2.1) 
/ 
(3-3.1) 
7,02 
6,32 
0,7 
90,0 
Korxonada mutlaq to‗lov layoqati 0,97 dan 0,34 ga tushgan, oraliq to‗lovga 
qobillik 1,02 dan 1,19 ga ko‗tarilgan, joriy, umumiy to‗lovga qobillik 7,02 dan 

---

358 
6,32 ga tushgan. Korxona to‗lov layoqatining barcha ko‗rsatkichlarini normaga 
nisbatan ijobiy baholash mumkin. 
10.42-jadval 
O„zbekiston temir yo„llari AJ ning jamlangan buxgalteriya balansi 
Ko„rsatkichlar 
2017-2018yy. 
AKTIV 
01.01.2017
y 
01.04.2017
y 
01.07.2017
y 
01.10.2017
y 
01.01.2018 
y 
1. 
Uzoq 
muddatli 
aktivlar
 
10 219 
731 945 
11 151 
959 813 
11 195 
178 476 
11 778 032 
823 
12 593 199 
960 
Asosiy 
vositalar 
boshlang‗ich qiymati 
10 527 
417 487 
11 341 
824 771 
13 056 
620 251 
13 186 532 
286 
14 773 593 
626 
Asosiy 
vositalar 
eskirish qiymati 
3 423 
307 367 
3 788 
793 507 
3 945 
211 086 
4 125 679 
858 
4 320 658 
666 
Asosiy 
vositalar 
qoldiq qiymati 
7 104 
110 120 
7 553 
031 264 
9 111 
409 165 
9 060 852 
428 
10 452 934 
960 
Nomoddiy 
aktivlar 
qoldiq qiymati 
417 151 
335 519 
526 894 
435 179 
345 379 
Kapital qo‗yilmalar 
2 834 711 
892 
3 308 810 
890 
1 783 170 
063 
2 396 325 
565 
1 572 602 
311 
Boshqa 
uzoq 
muddatli aktivlar 
280 
492 782 
289 
782 140 
300 
072 354 
320 419 
651 
567 317 
310 
2. Joriy aktivlar 
2 978 372 
713 
3 522 490 
664 
4 234 880 
927 
10 571 776 
648 
11 683 693 
105 
Ishlab 
chiqarish 
zaxiralari 
819 530 
511 
761 929 
334 
807 974 
274 
805 958 
807 
1 047 437 
972 
Kelgusi 
davr 
xarajatlari 
1 366 
091 169 
1 926 
260 257 
2 439 
824 162 
8 466 493 
743 
8 441 062 
224 
Pul mablag‗lari 
171 917 
383 
167 990 
329 
198 395 
625 
199 248 
750 
468 669 
767 
Boshqa joriy aktivlar 
117 
495 315 
114 
011 429 
118 
290 042 
112 380 
694 
160 480 
738 
Debitorlar, jami 
503 338 
335 
552 299 
315 
670 396 
824 
987 694 
654 
1 566 042 
404 
Shu jumladan: 
Xaridor 
va 
buyurtmachilar bilan 
hisob-kitoblar 
163 
855 350 
162 
134 584 
179 
194 017 
304 669 
491 
268 038 
094 
Byudjetga 
avans 
to‗lovlari 
7 740 384 
6 510 004 
8 801 153 
5 388 750 
5 252 951 
Aktiv bo‗yicha jami 
13 198 104 
658 
14 674 450 
477 
15 430 059 
403 
22 349 809 
471 
24 276 893 
065 
PASSIV 
01.01.2017
y 
01.04.2017
y 
01.07.2017
y 
01.10.2017
y 
01.01.2018 
y 
1. O‗z mablag‗lari 
manbasi 
7 745 
794 466 
8 567 
616 791 
8 644 
944 914 
8 963 743 
430 
10 124 233 
076 
Ustav kapitali 
614 384 
306 
614 384 
306 
614 384 
306 
614 384 
306 
828 202 
670 
Rezerv kapitali 
5 737 851 
427 
6 360 555 
463 
6 480 827 
061 
6 590 488 
428 
8 121 422 
920 
Taqsimlanmagan 
507 
416 
344 
160 996 
223 400 

---

359 
foyda 
693 607 
753 023 
928 794 
840 
675 
Boshqa manbalar 
885 865 
126 
1 175 923 
999 
1 204 804 
753 
1 597 873 
856 
951 206 
811 
2. Majburiyatlar 
5 452 310 
192 
6 106 833 
686 
6 785 114 
489 
13 386 066 
041 
14 152 659 
989 
Uzoq muddatli bank 
kreditlari va qarzlari 
4 675 
490 146 
5 329 
297 527 
5 927 
142 095 
12 154 367 
349 
12 304 013 
149 
Boshqa majburiyatlar 
14 744 216 
12 729 877 
10 091 394 
9 142 953 
8 878 479 
Kreditorlik 
majburiyatlari, jami 
762 
075 830 
764 
806 282 
847 
881 000 
1 222 555 
739 
1 839 768 
361 
Shu jumladan: 
Mol 
yetkazib 
beruvchilar 
va 
pudratchilarga 
majburiyatlar 
219 
818 890 
177 
094 949 
250 
590 908 
306 494 
641 
514 650 
184 
Byudjetga 
majburiyatlar 
20 798 130 
35 632 293 
40 718 997 
40 080 238 
62 317 043 
Balans 
passivi 
bo‗yicha jami 
13 198 
104 658 
14 674 
450 477 
15 430 
059 403 
22 349 809 
471 
24 276 893 
065 
 
Takrorlash uchun savollar 
Buxgalteriya balansi nima? 
Buxgalteriya balansini tavsiflab bering? 
Buxgalteriya balansi turlarini ajrating va tasniflang? 
Buxgalteriya balansi va uning tarkibiy tuzilishini tasniflang? 
Balans moddalari va uning boshqa moliyaviy hisobotlar ma‘lumotlariga 
mosligini tushuntiring ? 
Buxgalteriya balansini ―o‗qish‖ni tasniflang? 
Buxgalteriya balansining gorizontal (davriy) tahlili? 
Buxgalteriya balansining vertikal (tarkibiy) tahlili?
Korxona moliyaviy holatining tahlili? 
Buxgalteriya balansi moddalarining likvidlilik bo‗yicha turkumlanishi?
Likvidlikni mutlaq va nisbiy ifodalari? 
Likvidlikni oshirish yo‗llari? 
Likvidlilik tahlili va uni oshirish yo‗llari? 
To‗lov layoqati deganda nimani tushunasiz? 
To‗lov layoqatining ko‗rsatkichlar tizimi? 
Joriy to‗lov layoqati? 

---

360 
Oraliq to‗lov layoqati? 
Umumiy to‗lov layoqati? 
To‗lov layoqatini oshirish yo‗llari? 
Barqarorlik nima? 
Moliyaviy barqarorlik nima? 
Moliyaviy barqarorlik tahlili mazmuni, maqsadi va vazifalari? 
Moliyaviy barqarorlikning ko‗rsatkichlar tizimi: mutlaq va nisbiy 
ko‗rsatkichlari? 
Mutlaq moliyaviy baqarorlik va uning shartlari? 
Me‘yoriy barqarorlik va uning muhim shartlari? 
Nobarqarorlik va uning sabablari? 
Iqtisodiy nochorlik, bankrotlik holatidagi nobarqarorlik va uning muhim 
shartlari? Iqtisodiy resurslar nima? 
Moliyaviy resurslar nima? 
Inson kapitali nima? 
Iqtisodiy resurslar va ularning moliyaviy tuzilmasi? 
Iqtisodiy resurslar likvidligi? 
Iqtisodiy resurslarning tarkibiy tuzilishi va joylashtirilishi to‗lovga qobillikni 
ta‘minlashdagi o‗rni? Iqtisodiy resurslarning moliyaviy ahvol va barqarorlikni 
ta‘minlashdagi o‗rni? O‗z aylanma mablag‗lari tushunchasi va uning aniqlanishi? 
O‗z aylanma mablag‗lari bilan ta‘minlanganlikni tahlili? 
Moliyaviy barqarorlikni dinamik tahlili? 
Korxonaning moliyaviy barqarorligi bilan bog‗liq koeffitsiyentlar? 
Moliyaviy mustaqillik (avtonomiya) koeffitsiyenti? 
Moliyaviy qaramlik koeffitsiyenti? 
O‗z va qarz mablag‗larining nisbati koeffitsiyenti? 
O‗z mablag‗lari bilan ta‘minlanganlik koeffitsiyenti? 
O‗z aylanma mablag‗larining to‗planish koeffitsiyenti? 
Korxonaning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash bo‗yicha ichki 
imkoniyatlarni aniqlash? 

---

361 
11-BOB. MOLIYAVIY NATIJALAR VA RENTABELLIK TAHLILI 
11.1.Moliyaviy 
natijalar, 
foyda 
va 
rentabellikni 
ifodalovchi 
ko„rsatkichlar tahlilining ahamiyati, mazmuni, maqsadi va vazifalari. 
11.2.Umumiy moliyaviy natijalar, ularning tarkibi, tuzilishi va 
ko„rsatkichlarning bir-biri bilan bog„liqligi. 
11.3.Moliyaviy natija, foyda va rentabellik ko„rsatkichlarini baholash 
va tahlil qilish yo„llari. 
11.4.Xo„jalik yurituvchi subyektning asosiy va asosiy bo„lmagan 
faoliyatidan olingan daromadlari tahlili.
11.5.Marjinal foyda tahlili.
11.6.Mahsulot sotishdan ko„rilgan yalpi foyda va unga ta‟sir etuvchi 
omillar tahlili. 
11.7.Moliyaviy natijalar tarkibiga kiruvchi xarajatlarning turlari va 
ularning tavsifi.
11.8.Xarajatlarni baholash va tahlil qilish yo„llari. Xarajatlar 
o„zgarishiga ta‟sir qiluvchi omillar va ularni hisoblash yo„llari. 
11.9.Asosiy va umumxo„jalik faoliyati foydasi (zarari), ularni aniqlash 
va tahlil qilish yo„llari.
11.10.Favqulodda foyda va zararlar tahlili. 
11.11.Soliq to„langunga qadar foyda tahlili.
11.12.Byudjetga to„lovlar va ajratmalarning tahlili.
11.13.Soliq to„lovlari dinamikasi, ularning natijaviy ko„rsatkichlar bilan 
qiyosiy tahlili.
11.14.Korxonalarda soliq yukini hisoblash yo„llari.
11.15.Sof foyda va unga ta‟sir etuvchi omillar tahlili.
11.16.Rentabellik ko„rsatkichlari va ularga ta‟sir etuvchi omillar tahlili.
11.17.Foyda va rentabellikni oshirish imkoniyatlarini aniqlash. 
 

---

362 
11.1.Moliyaviy 
natijalar, 
foyda 
va 
rentabellikni 
ifodalovchi 
ko„rsatkichlar tahlilining ahamiyati, mazmuni, maqsadi va vazifalari 
 
Xo‗jalik yurituvchi subyektlar faoliyat uzluksizligi, rivoji va taraqqiyotini 
ta‘minlab beruvchi asosiy manba bu foyda hisoblanadi. Foyda nafaqat biznesni 
harakatga keltiruvchi kuch‚ balki uni istiqbolda raqobatdoshligini ta‘minlashning, 
moliyaviy barqarorligini o‗stirishning ham zaruriy sharti hisoblanadi. Foydaga 
ishlash korxonaning yashovchanligini oshirishning, risklarga bardoshliligini 
ta‘minlashning muhim vositasidir. 
Moliyaviy natijalar tahlilida daromad va xarajatlarning, foyda va zararlarning 
shakllanish qatorlari bo‗yicha o‗zgarishlari baholanadi, natijaviy ko‗rsatkichlarning 
omilli tahlili o‗tkaziladi, imkoniyatlari o‗rganiladi, natijaviylikni yaxshilashning 
chora-tadbirlari belgilanadi. Shuningdek, korxonaning foydalilik darajasini 
xarakterlovchi rentabellik ko‗rsatkichi va uning omilli tahlili amalga oshiriladi. 
Foyda yoki zarar – bu boshqa umumlashgan daromadning tarkibiy 
qismlaridan tashqari jami daromaddan xarajatlar chegirilganidan keyingi qolgan 
natijasidir.
34
Jami daromad – bu davr mobaynidagi operatsiyalar va boshqa hodisalar 
natijasida kapitalda yuzaga keladigan o‗zgarishlardir. Jami umumlashgan daromad 
―foyda yoki zarar‖ning hamda ―boshqa umumlashgan daromad‖ning barcha 
qismlarini qamrab oladi.
35
Umumlashgan daromad – foyda va zararlarning barcha manbalaridan 
to‗plangan natijadir.