Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

 
5.1-chizma. Kritik hajm darajasini grafik shaklida ifoda etilishi
Ishlab chiqarish hajmi 
Yakuniy ko‗rsatkichga ta‘sir etuvchi omillarni quyidagi bog‗lanishlarda 
hisob-kitob qilish mumkin. 
Kritik hajm darajasiga mahsulot birligiga o‗zgaruvchan xarajatlar ta‘sirini 
hisob-kitobi; 
Yk1=(Sx/Pr)*Ykr+Ur - (Sr/Pr)*Ykr+Ur
(3.13) 
Kritik hajm darajasiga mahsulot bahosini o‗zgarishini ta‘siri;
Xarajat 
Foyda 
Kritik hajm 
Foyda 
Kritik hajm 
Zarar
Doimiy xarajatlar

---

185 
Yk2=(Sx/Px)*Ykr+Ur –Ykr1 
(3.14) 
Kritik hajm darajasiga mahsulot hajmining o‗zgarishini ta‘siri quyidagi 
bog‗lanish bilan aniqlanadi. 
Yk3=(Sx/Px)*Ykx+Ur –Ykr2 
(3.15) 
Mahsulot ishlab chiqarishning kritik darajasi, zararsizlik yoki foydasizlik 
darajasidagi mahsulot hajmi, mahsulot ishlab chiqarishning zararsizlik nuqtasi deb 
ham yuritiladi. 
Ushbu miqdorni aniqlashni aniq misollar asosida ko‗rib chiqamiz: 
5.7-jadval 
Mahsulot ishlab chiqarishning kritik darajasini aniqlash ko„rsatkichlari 
Ko„rsatkichlar 
Summasi 
1 
Mahsulot birligiga o‗zgaruvchan xarajatlar 
10000 sum 
2 
Doimiy xarajatlar 
2000000 sum 
3 
Mahsulot birligining sotish bahosi 
12000 sum 
4 
Kritik hajm darajasi 
1000 dona 
5.7-jadval davomi 
Kritik hajm darajasining aniqlanishi usullari 
Tomas Karlin formulasi bo„yicha
Qk=U/(P-S) 
5.1.Miqdorda 
2000000/(12000-10000) 
1000 dona 
6 
 
Prof. Sheremet A.D. formulasi bo„yicha 
Yk=U/1-(S/P)
6.1.Qiymatda 
Yk –2000000/1-(10000/120000) 
12048192 sum 
6.2.Miqdorda 
Yk- 12004801/12000 
1000 dona 
7