Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilishi tahlili 

---

187 
Ko‗rsatkichlar 
Bazaviy bahodagi qiymati ming so‗m 
Reja bajarilishi, % 
2015 y. 
2016 y. 
2017 y. 
2015 2016 2017 
reja 
xak 
reja 
xak 
reja 
xak 
Ishlab 
chiqarilgan 
mahsulot 
hajmi, 
ming 
so‗m 
260050 
282792 
420600 
442606 
502600 
532036 
108.7 
105.2 
105.8 
Korxonada mahsulot ishlab chiqrish rejasi 2015 yilda 108.07 %ga, 2016 
yilda 105.2 %ga, 2017 yil 105.8 % ga bajarilgan.
Kompleks iqtisodiy tahlilga oid ayrim manbalarda mahsulot hajmini o‗sishi 
mahsulot hajmini indeksi deb ham ataladi. Bu ko‗rsatkich korxonaning rivojlanish 
dinamikasini ifodalaydi. 
5.9-jadval 
Mahsulot ishlab chiqarish hajmining dinamik tahlili 
Ko„rsatkichlar 
Bazaviy bahoda qiymati 
Mutlaq o„zgarishi (+,-) 
2015 y. 
2016 y. 
2017 y. 
2016 y. 
2015 
yilga 
nisbatan 
2017 y. 
2016 
yilga 
nisbatan 
2017 y. 
2015 
yilga 
nisbatan 
Ishlab 
chiqarilgan 
mahsulot 
hajmi, 
ming 
so‗m 
282792 
442606 
532036 
+159814 
+89430 
+249244 
Korxonada mahsulot ishlab chiqarish hajmining dinamik o‗zgarishlari 2016-
yil 2015-yilga nisbatan 159814 ming so‗mga o‗sgan, 2017-yil 2016-yilga nisbatan 
89430 ming so‗mga, 2017-yil 2015-yilga nisbatan 249244 ming so‗mga ortgan.
Mahsulot (ish, xizmat)lar hajmini o‗rganishda solishtirma, ulgurji baholarda 
hamda joriy yilning amaldagi baholarida aniqlangan ma‘lumotlar tahlil qilinadi. 
Dinamikasini aniqlash uchun hisobot davrida ishlab chiqarilgan haqiqiy mahsulot 
hajmi o‗tgan yillardagisi bilan taqqoslanib ko‗rsatkichlarni o‗zgarishi mutloq va 
nisbiy (foiz)larda aniqlanishi lozim.
 

---

188 
Faoliyatning eng muhim samaradorlik ko‗rsatkichlaridan biri bo‗lib, ishlab 
chiqarilgan mahsulotning sifati hisoblanadi. Mahsulot sifatining oshishi o‗z 
navbatida sotilgan mahsulot hajmining oshishiga va foydaning ko‗payishiga, 
oqibatda rentabellik darajasining yuqori bo‗lishiga sababchi bo‗ladi.
Mahsulot sifati navlar bo‗yicha belgilanadigan mahsulotlarni ikki kategoriya 
bo‗yicha tarkiblash mumkin: 
- oliy sifat kategoriyasi; 
- birinchi sifat kategoriyasi. 
Mazkur sifat kategoriyalari orqali mahsulotning xalqaro va mamlakat 
standarti talablariga mosligi o‗rganiladi.
Mahsulot sifatini oshirish realizatsiya jarayonini tezlashtiradi, mahsulotga 
bo‗lgan talabni to‗laroq qondiradi, tovar pul muomalasini tezlashtiradi, eksport 
imkoniyatlarini oshiradi.
Mahsulot sifati qator ko‗rsatkichlar tizimi bilan baholanadi. Xarakterli 
xossalariga ko‗ra belgilangan belgilangan me‘yorlarga (xalqaro va mamlakat 
standartlariga mosligi), pishiqligi, puxtaligi, chidamliligi, va h.k. ko‗rsatkichlari
bilan farqlanadi. 
5.10-jadval