Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Nazorat uchun savollar 
Mahsulot (ish, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish hajmini
 
tahlilini 
mazmuni. 
Mahsulot (ish, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish hajmini
 
tahlilini asosiy 
vazifalari. 
Mahsulot (ish, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish hajmi tahlilining o‗ziga 
xos xususiyatlari. 
Mahsulot (ish, xizmat)larning tarmoq va faoliyat tavsifi.
Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, xarajat va foyda aloqadorligini tahlili (CVP 
tahlil). 
Mahsulot (ish, xizmat)larning kritik hajm darajasi 
Kritik hajm darajasi va uning omilli tahlili.
Mahsulot (ish, xizmatlar) ishlab chiqarish hajmini tahlili.
Mahsulot assortimentini tahlili. 
Ishlab chiqarish maromiyligini tahlili. 
Sotish hajmini tahlili. 
Sotishning turlari va shakli bo‗yicha tahlili. 
Operatsion leveridj tahlili.
Ishlab chiqarish faoliyatidagi risklar va ularni boshqarish. 
 

---

200 
6-BOB. ASOSIY VOSITALAR HOLATI VA ULARDAN SAMARALI 
FOYDALANISH TAHLILI 
6.1. Asosiy vositalar tahlili vazifalari, asosiy yo‟nalishlari va axborot 
ta‟minoti 
6.2. Asosiy vositalar tarkibi, tuzilishi va dinamikasi tahlili 
6.3. Asosiy vositalar harakati tahlili 
6.4. Asosiy vositalardan samarali foydalanish tahlili 
 
6.1. Asosiy vositalar tahlili vazifalari, asosiy yo‟nalishlari va axborot 
ta‟minoti 
Asosiy vositalar –ishlab chiqarish jarayonini harakatga keltiruvchi eng 
muhim omillaridan biridir. Asosiy vositalardan yaroqli holatda va samarali 
foydalanish bevosita xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlarning faoliyatini yakuniy 
natijalariga ta‘sir qiladi. Xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlarning asosiy vositalari va 
ishlab chiqarish quvvatlaridan samarali foydalanish korxonaning moliyaviy ahvoli 
yaxshilanishi, jumladan mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilishi, uning 
tannarxi va unga ketadigan asosiy vositalar bilan bog‘liq xarajatlarni pasaytirishga 
imkon beradi. 
Asosiy vositalar – moddiy ko‘rinishga ega bo‘lgan, bir yildan o‘zoq vaqt 
xizmat qiladigan, o‘zining qiymatini mahsulot qiymatiga yoki xarajatlarga asta-
sekinlik bilan o‘tkazib boradigan aktivlardir. 
Iqtisodiyotimizning barcha sohalarida keng iqtisodiy islohatlarning amalga 
oshirilishi jumladan, iqtisodiyotning soha va tarmoqlarida ishlab chiqarish 
jaroyonining keng ko‘lamda modernizasiya ishlarini amalga oshirilishi yalpi ichki 
mahsulot tarkibida mahalliy mahsulotlar hajmining sezilarli darajada oshishiga olib 
keldi. 
Asosiy vositalar tarkibiga quyidagi mezonlarga bir vaqtning o‗zida javob 
beradigan moddiy aktivlar kiritiladi
27
:
27
Ўзбекистон Республикаси 5-сон бҳмс. Асосий воситалар. АВ 09.12.2014 й. 1299-1-сон билан 
рўйхатга олинган молия вазирининг Буйруғига биноан ўзгартиришлар киритилган. 

---

201 
a) bir yildan ortiq xizmat qilish muddati; 
b) bir birlik (to‗plam) uchun qiymati O‗zbekiston Respublikasida (xarid 
paytida) belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdorining ellik baravaridan ortiq 
bo‗lgan buyumlar. 
Korxona rahbari‚ shuningdek, hisobot yilida aktivlarni buxgalteriya hisobida 
asosiy vositalar sifatida hisobga olish uchun ular qiymatining eng kam chegarasini 
belgilashga haqlidir. 
6.1-jadval