- 4 -
KIRISh
1.
Iqtisodiyotda fond bozorining roli va ahamiyati
2. O’zbekiston fond bozorining rivojlanish bosqichlari
3. Qimmatli qog’ozlar bozori faoliyatini davlat tomonidan
tartibga solishning
amaldagi holati tahlili
4.
Iqtisodiyotni
modernizatsiyalashtirish
sharoitida
fond
bozorini
takomillashtirish yo’llari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotalar
- 5 -
KIRISH
Hozirgi paytda fond bozorimizning qonuniy - me’yoriy bazasi va
muayyan infratuzilmasi yaratilgan. Qimmatli qog’ozlar bozori moliya
bozorining qimmatli qog’ozlar emissiyasi va muomalasi amalga oshiriladigan
qismi bo’lib, u orqali moliyaviy resurslar ortiqcha
sohalardan tanqis soxalarga
yo’naltiriladi. Bugungi kunda qimmatli qog’ozlar bozori mustahkam
infratuzilma asosida rivojlanib kelmoqda. Respublikamiz viloyatlarida filial va
bo’limlarida, tarmoqlarda rivojlangan texnologiya asosida jixozlangan fond
birjalari faoliyat ko’rsatmoqda.
Sarmoyalarning foydali tarmoqlar va ishlab chiqarishga samarali o’tish
albatta yaxshi tashkil etilgan fond bozoriga bog’liq. Ularning tuzilishi respublika
xududlarida qimmatli qog’ozlar bozori infratuzilmasini
kengaytirish va
rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu xususda Prezidentimiz I. A. Karimov o’z
ma’ruzalarida “Shuni tan olish kerakki, so’nggi yillarda jahon iqtisodiyotida
yuzaga kelayotgan muammolar asosan qo’shimcha pul bosib chiqarish va
moliya bozorini shunday pullar bilan to’ldirish hisobidan hal etilishi ko’zga
tashlanmoqda. Bu esa, o’z
navbatida, kelgusida jilovlab bo’lmaydigan
inflyatsiyaga, ya’ni qimmatchilikka, zaxira va milliy valyutalarning
qadrsizlanishiga va shu bilan bog’liq og’ir oqibatlarga olib kelishi mumkin”
1
,
degan fikrni bildirgan edi. Qimmatli qog’ozlar bozori mamlakatda endigina
shakllanayotgan
soxa
xisoblanadi,
shu
bilan
birga
iqtisodiyotning
muhim
elementlaridan biridir, chunki uning yordamida bir kancha
iqtisodiy va moliyaviy masalalar hal bo’ladi.
Tashkillashtirilgan qimmatli qog’ozlar bozori kapital bozorni rivojlanish
ko’rsatkichi bo’libgina kolmay, balki moliyaviy iqtisodiy tizimni
baholash
indikatori
hamdir.
Bundan
tashqari
kapitallash
yuqori
bosqichining
likvidliligini, ikqilamchi bozorni asosiy
faktorlaridan biri bu
to’g’ri sarmoyalarni iqtisodiyotga, shuningdek chet el sarmoyalarini xam jalb
1
Karimov I.A. 2012 yil vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil bo’ladi. – T.: O’zbekiston.
2012. – 36 b.
- 6 -
qilishdir.Odatda, bozorning investitsiyalarni jalb qila olish qobiliyatiga bahoni
birinchi
navbatda portfel investorlar, ya’ni riskka moyil bo’lgan va yuqori
daromadga intiluvchi chayqovchilar beradi. Shu bilan bir vaqtda aktivlarning
(qimmatli qog’ozlarning) har bir oborotidan ma’lum bir foiz olib yuqori
daromadga ega bo’lish uchun ular aktivlar aylanmasining
yuqori tezlikda
bo’lishini taminlashi kerak. O’z navbatida, muntazam savdo qimmatli qog’ozlar
kotirovkasi mexanizmini shakllantiradi. Bu esa strategik investorlar har qanday
vakdda egalik qilayotgan kapitalning xakikiy bahosini aniklash imkoniyatini
beradi va zarur bo’lgan holatda qimmatli qog’ozlarning tez sotilish sharoitini
yaratadi, ya’ni qimmatli qog’ozlarning likvidliligi va jalb qila olish kobiliyatini
oshiradi.
Bunda O’zbekiston fond bozorlariga xam bilvosita baho berilib,
ularga
bozorning qo’lay kon’yukturasida qimmatli qog’ozlarni kushimcha muomalaga
chiqarish va kapitallar bozoridan mablarlarni jalb qilish imkoniyatini beradi.