Toshkent moliya instituti moliyaviy menejment fakulteti "menejment va marketing" kafedrasi
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
59 XULOSA Xulosa qilib aytganda, O’zbekiston tijorat banklari o’z faoliyatlari davomida qator muammolarga duch keladilar, ularni xal qilish esa iqtisodiyotimizning kelajakdagi taraqqiyoti uchun muhim hayotiy masaladir. Bu muammoni birinchi navbatda, ko’pchilik bank mijozlarining qoniqarsiz moliyaviy ahvoli keltirib chiqaradi. Sir emaski, qachonlardir o’z bank tizimlarini isloh qilgan mamlakatlarning qariyb barchasi u yoki bu darajada shu muammoni xal qilish zarurati bilan to’qnashganlar. Bank resurslarini shakllantirish bilan bog‘liq bo‘lgan operatsiyalar banklarning passiv operatsiyalari deyiladi. Passiv operatsiyalar yordamida tijorat banklarning passiv va aktiv - passiv schetidagi pul mablag‘larining salmog‘i oshib boradi. Banklarning passiv operatsiyalari ularning faoliyatini tashkil qilishda katta rol o‘ynaydi. Passiv operatsiyalar yordamida tijorat banklari kreditlash uchun zarur bo‘lgan-kredit resurslarini tashkil qiladi. Tijorat banklari eng avvalo har bir kredit talabi bilan murojaat qilgan mijozlar bilan ishlash uchun o`zining kredit siyosatiga ega bo`lishi kerak. Bankning kredit siyosati avvalo bank bank tomonidan sifatli kreditlar berishga hamda daromad olishga qaratilgan bo`lib kredit inspektorlari va bank boshliqlari uchun kredit berishda qaror qabul qilish vaqtida asosiy e'tiborni qaysi sohalarga va yo`nalishlarga qaratishlari kerakligi haqidagi hamda bankning kredit portfeli strukturasini tashkil etish haqidagi tavsiyanomadir. Bankning kredit siyosati bir vaqtning o`zida rasmiy nazorat tashkilotlari tomonidan tijorat banklarning kredit berish jarayonlarida yetarli extiyotkorlikka amal qilishlari bo`yicha belgilangan cheklovlarni ham o`z ichiga oladi. “Asaka” Davlat-aktsiyadorlik tijorat bankining aktiv va passiv operatsiyalar siyosatini tashkil etuvchi elementlarni yanada yaxshi samara berishida quyidagilar yanada rivojlantirilsa maqsadga muvofiq bo’lar edi: - Maqsad hamda undan kelib chiqqan holda kredit portfelini tashkil qilish. Bu kredit turlari, berilish muddatlari, xajmlari va sifati kabilardan iboratdir. 60 - Har bir kredit inspektori hamda kredit qo`mitasi tomonidan kredit berish bo`yicha qaror qabul qilishda ularga yuklatilgan vakolatlar chegaralarini sinchkovlik bilan ishlab chiqish hamda belgilash. - Kreditlarni boshqarish doirasida vakolatlarni va axborotlarni berish bo`yicha majburiyatlarni nazorat qilib borish hamda rag’batlantirish. - Kredit talabnomalarini tekshirish, baholash hamda qaror qabul qilish amaliyoti va tartibini yo’lga qo’yish. - Har bir kredit talabnomasiga nisbatan qo`shimcha talab etiladigan zaruriy xujjatlar va kredit yig`ma jildida saqlanishi zarur bo`lgan xujjatlar bilan ishlashda xodimlarning rolini oshirish. Bular: moliyaviy xujjatlar, aktiv va passiv operatsiyalar bo’yicha xujjatlar, kafolat xatlari va garov shartnomalari kabilar. Miqdoriy ko’rsatkichlar bank boshqaruvining barcha sohalariga tegishlidir. Miqdoriy ko’rsatkichlarga: bank mijozlari va raqamlari soni, depozit hajmi, innovatsion xizmatlar, kredit qo’yilmalari, operatsiya va xizmatlar hajmi va boshqalar misol bo’la oladi. Sifat ko’rsatkichlariga esa bankning daromad va harajat ko’rsatkichlari mablag’larning aylanish tezligi, operatsiyalarni amalga oshirish harajatlari va mehnat xajmi, xujjatlarni qayta ishlash kabilar kiradi. Hozirgi kunda bu masalalar kundan kunga xal qilib borilmoqda. Axborot tizimi, elektron to’lov tizimi bunga yaqqol misol bo’la oladi. Bank boshqaruvining ijtimoiy ko’rsatkichlarini uch guruxga ajratib ko’rish mumkin. Bular: - jamoa a'zolarining kasbiy tayyorgarligi; - ularning mehnatga munosabati; - ijtimoiy muammolarni farq qilish darajasi. Banklarni innovatsion boishqarishning asosiy xususiyatlaridan yana biri, bu ma'sul masalarni xal qilishda jamoaviy usulning mavjudligidir. Hozirgi davrda bank boshqaruvining aniq yo’nalishi qanday. Moliyaviy taxlil kredit operatsiyalarining riskini kamaytirishning eng asosiy usullaridan biri mijoz 61 hisobotlari asosida uning moliyaviy holatini to`g`ri va yetarli darajada taxlil qilishdir. Bunda biz eng avvalo mijozdan qaysi hujjatlarni talab qilish mumkinligini va ularda ko`rsatilgan raqamlarning to`g`riligini tasdiqlanganligiga e'tibor berishimiz kerak. Hozirgi kunda korxonalar moliyaviy holatiga berilayotgan xulosalar o`z navbatida bank uchun bu ishda katta yordam bermoqda. Tijorat bankining to’lov qobiliyatiga bevosita ta’sir ko’rsatuvchi omillardan biri - bu uning o’z sarmoyasi bilan ta’minlanganligidir. Bankning o’z sarmoyasi - uni moliyaviy resurslarining muhim va ajralmas qismi hisoblanadi. Bankni o’z sarmoyasining uning mablag’lari tarkibidagi roli bankning barqarorligi va faoliyatining samaradorligini ta’minlash uchun g’oyat muhimdir. Bankning o’z sarmoyasi - bu birinchidan moliyaviy resurslarning manbasidir va bu ayniqsa, bank faoliyatining boshlanish bosqichida yaqqol namoyon bo’ladi. Bankni o’z sarmoyasining yana bir muxim vazifasi - himoya kafolatlash vazifasidir. Bu xuddi mashina buferi singari barcha og’irlikni o’z zimmasiga oladi. Har kanday vaqtda bank o’z kapitali bilan omonatlarni qaytara oladi. So’nggi vaqtlarda pul-kredit orqali tartibga solishga O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ochiq bozorda davlatning qimmatbaxo qog’ozlari bilan amalga oshiradigan operatsiyalari kuchli ta’sir ko’rsata boshladi. Bundan tashqari, tijorat banklarining likvidligi va to’lov qobiliyatiga ta’sir etuvchi mikroiqtisodiy omillar ham mavjud bo’lib, ular sirasiga quyidagi asosiylarini kiritish mumkin: tijorat bankining resurs bazasi, qo’yilmalar sifati, menejment darajasi, shuningdek, bank faoliyatining funktsional tizimi va ushbu faoliyatning rag’batlantirilishi. |