Toshkent moliya instituti rasulova d. V., Xotamov I., Asatullaev X. S. Biznesni tadqiq etish usullari

“STRATEGIYA” so’zi “strategos” grek so’zidan kelib chiqqan bo’lib, 
“generalning san’ati” ma’nosini anglatadi. U hozir ham o’z ma’nosida harbiy 
boshliq tarkibining harbiy operatsiyalarini rejalashtirish san’atini bildiradi. 
Firma qo’yilgan maqsadlarga kaysi usul bilan samarali erishish mumkin va 
buning uchun nima qilish zarur degan savolga javob berish imkoni mavjud. Bitta 
maqsadga turli usullar bilan erishish mumkin bo’lganligi uchun strategiyani tanlash 
bosqichini ko’zlangan manzilga etib borishning yo’nalishi va harakat vositasini 
tanlashdek belgilash mumkin. Buning uchun iktisodiy nazariyada strategiyalar 
tizimi va strategik xarakatning mexanizmi (modellari) ro’yxati mavjud. 
Strategiyalar tizimi strategik karorlarni kabul qilishning uch boskichini uz 
ichiga oladi: 
1) Umumiy yoki korporativ. Korporativ strategiya korxona umumiy 
rivojlanishining yo’nalishini ko’rsatadi. Bu bosqichda sub’ekt iktisodiy 
faoliyatining shakl va turlari majmuasi xaqida qaror qabul qilinadi. Bunda 
kushilish, sotib olish yoki biznesning biron turidan chiqish xakidagi savollar, 
masalalar xal qilinadi. 
2) Ishbilarmon yoki raqobat. Ishbilarmon strategiyalar (biznes rejalarda 
ifodalanadi) tanlangan (korporativ boskichda) tovar bozorida raqobat ustunliklariga 
erishish usulini ta’riflab beradi. Ushbu strategiya alohida tovar va xizmatlarni 
raqobat pozitsiyasini yaxshilashga yunaltiriladi. Bu erda yangi maxsulotlarni ishlab 
chiqarish bo’yicha istiqbollar va mavjud istiqbolsiz tovarlardan voz kechish 
masalalari ko’rib chiqiladi, ma’lum tovar bozori yoki bozor segmentidagi ishlab 
chiqarish, baho, reklama, sotish va shu kabi siyosatlar aniqlashtiriladi.
3) Funktsional. Funktsional strategiyalar bulim va xizmatlar xarakatlarini 
korxonaning ishlab chiqarish bulinmalari darajasida aniqlashtiradi. Ishlab 
chiqarish, marketing, moliya va personal korporativ va ishbilarmon strategiyalarga 
erishishning usulini rejalashtiradilar. Misol uchun, ishlab chiqarish sohasidagi 
funktsional strategiya yaroksiz maxsulotni ishlab chiqarmaslik, xom ashyo 
yukotishlarini kamaytirish va boshkalardan iborat bo’lishi mumkin. 

---

106