1.1.2-rasm. Korxonadagi marketing samaradorligi yo’nalishining
tashkiliy qismlari
37
Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatida qaror qabul qilish va uni ishlab
chiqishda kichik biznes va tadbirkorlikning samarali vositasi hamda asosi bo’lib
marketing hisoblanadi hamda kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshqarish
tizimida, uni tashkil etishda, rejalashtirish va nazorat qilishda muhim ahamiyat
kasb etadi. Marketing kichik biznes va tadbirkorlikning tayanch omilidir. Bu
nafaqat yoqilg’i, balki kema komandasidir.Kichik biznes va tadbirkorlik
faoliyatida qaror qabul qilish va uni ishlab chiqishda kichik biznes va
tadbirkorlikning samarali vositasi hamda asosi bo’lib marketing hisoblanadi hamda
kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshqarish tizimida, uni tashkil etishda,
rejalashtirish va nazorat qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. «Ay-si-ay» kontserni
boshqaruvi raisi Djon Harvi Djons kichik biznes va tadbirkorlikda marketingni
o’rnini tavsiflab shunday deydi, ya’ni «Marketing kichik biznes va
tadbirkorlikning tayanch omilidir. Bu nafaqat yoqilg’i, balki kema komandasidir»5
. Marketing asosida bozorni har tomonlama o’rganish yo’nalishlarining
asosiylaridan quyidagilarni ko’rsatib o’tish zarur: - talabni o’rganish; - bozor
tarkibini aniqlash; - tovarni o’rganish; - raqobat sharoitlarini tadqiq qilish; - sotish
shakli va uslublarini tahlil etish. Marketing quyidagilarni o’rgatadi: - bozorni
o’rganish; - uni taqsimlash; - tovarlarni joylashtirish; - marketing siyosatini olib
borish; - tovar siyosati; - narx siyosati; - taqsimot siyosati; - siljitish (yo’naltirish)
37
Корхонадаги маркетинг самарадорлиги йўналишининг ташкилий қисмлари
харидорларга
эътиборини
қаратиш
маркетинг
интеграцияси
тезкор
самарадорлик
стратегик
йўналтирганлик
маълумотлар
нинг
ишончлилиги
130
siyosati; - yuksalish, qo’shimcha xizmatlarni (Plus) - (bunga marka, sotishdan
keyingixizmat, kafolat va texnik yordam, etkazib berish, assortiment, shaxsiy
iste’mol va boshqalarni kiritish mumkin). Marketing korxonalarning bozorda
ishlash uslubi, bozor metodologiyasi bo’lib, iste’molchilar va ularning talab
istaklarini o’rganish, ularga mos tovarlar yaratish, narx belgilash, tovarlarni etkazib
berish, taqdim etish, sotish, xizmat ko’rsatishni uyushtirish usullari, vositalari,
tartib-qoidalari majmui hisoblanadi. Bularning hammasi birinchi asosiy maqsadga
talab bilan taklifni o’zaro muvofiqlashtirishga xizmat qiladi. Marketing tamoyillari
marketing asosi va uning mohiyatini ochib beruvchi holat, talabdir. Marketingni
mohiyati – tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish albatta iste’molchiga, talab
ishlab chiqarish imkoniyatlarini doimo bozor talabiga mo’ljallashdan iborat.
Marketing mohiyatidan quyidagi asosiy tamoyillar kelib chiqadi. Marketingning
asosiy tamoyillari: - bozorni bilish; - unga moslashish; - bozorga ta’sir o’tkazish.
Xulosa qilib aytganda, marketingning mohiyati va maqsadlaridan quyidagicha
asosiy tamoyillar kelib chiqadi: - iste’molchilarga yo’naltirilgan tamoyil, ya’ni
iste’molchi shohdir; - istiqbolga yo’naltirilgan tamoyil, ya’ni sub’ekt faoliyati
istiqbolga yo’naltirilgan bo’lishi zarur; - pirovard ko’rsatkichga erishishga
yo’naltirilgan tamoyil, ya’ni bozor hissasi, foyda oshishi va hokazolar. Marketing
kontseptsiyasining mazmuni uning vazifalarini amalga oshirish orqali hal etiladi.
Marketing vazifalari quyidagi guruhlarga bo’linadi: - marketing tadqiqotlari; -
mahsulot assortimenti ishlab chiqarish sohasini rivojlantirish; - sotish va taqsimot
vazifasi; - tovarni siljitish; - narxni tashkil etish vazifasi; - marketing-menejment
vazifasi. Marketing vazifalari firmaning boshqa vazifalari, ya’ni ishlab chiqarish,
kadrlar, moddiy texnika ta’minoti, moliyaviy, buxgalteriya hisobi funktsiyalari
bilan birga amalga oshiriladi. Marketingning vazifalari xo’jalik yurituvchi
sub’ektlarning boshqa vazifalaridan farqi shundan iboratki, marketing vazifalari
xo’jalik yurituvchi sub’ektlar, uning iste’molchilari, mijozlari o’rtasida
ayirboshlash jarayonini amalga oshirish va tashkil etishga qaratilgan.
Shuning uchun ham marketing vazifalari doimo o’zgarib boradigan ehtiyoj
hamda talabning shakllanishi, yaratilishi va rivojlanishiga ta’sir etadi. Xulosa qilib
131
aytganimizda bozor munosabatlari sharoitida faoliyat ko’rsatayotgan kichik biznes
sub’ektlarida marketing tizimlarini yuqorida ko’rsatilgan yo’nalishlarda
amaliyotda keng foydalanishga tadbiq etish, mamlakatimiz sharoitiga mos
marketing strategiyasini ishlab chiqish va uni amalga oshirish, shubhasiz kichik
biznes sub’ektlarining ishbilarmonlik faoliyatini va iqtisodiyot tuzilmalarining
rivojlanishini to’la ta’minlaydi.
Dostları ilə paylaş: |