32
muayyan yo’nalishga va maqsadga bo’lgan marketing tadqiqotlari muhim o’rin
egallaydi. Bu o’rinda mashhur «Marks end Sienser» kompaniyasining boy tajribasi
diqqatga sazovor. Angliyada yirik va nufuzli sanalgan ushbu tashkilot «yumshoq
tovarlari» (kiyim-kechak va to’qimachilik mahsulotlari) chakana tovar oborotida
16 foizni tashkil etadi. Har bir kvadrat metrga to’g’ri keluvchi tovar oboroti hajmi
bo’yicha bu kompaniya dunyoda birinchi o’rinda turadi. 80-yillarda «Marks end
Sienser» Parijda o’z shahobchasini ochish va frantsuz xaridorlari didiga mos
keluvchi tovarlarni taklif qilish maqsadida 18 oy mobaynida muttasil marketing
tadqiqotlarini o’tkazdi.
Vaholanki, britaniyalik va frantsuz oilalarining turmush
tarzi, hayotiy ko’nikmasi, qiziquvchanligi, daromadlari bir-birlariga juda o’xshash
bo’lsa ham, mahalliy bozor tabiati, undagi raqobat, xaridorlar talabi birmuncha
farq qilar ekan. Bundan ko’rinib
turibdiki, har bir tashkilot, firma o’z bozori va
xaridori ko’lamini saqlash, ular salmog’ini oshirish, yangi ehtiyojni qondirish
uchun doimiy tarzda marketing tadqiqotlarini amalga oshirmog’i lozim.
Albatta har marketing tadqiqoti tegishli sarf harajatlarni talab etadi. Asosan
yirik firmalar o’z
tarkibiy tuzilmalari, sho’’ba tashkilotlari miqyosida marketing
tadqiqotlarini o’tkazadilar. Lekin barcha sohalar bo’yicha tadqiqotlarni o’tkazishga
imkoniyat va muayyan zaruratlar doimiy bo’lmaganligi hamda xodimlarni butun
yil davomida ishda band qilib turish qimmatga tushish sababli, ayrim
muammolarni ixtisoslashgan marketing markazlariga, institutlariga topshiradilar va
davriy tarzda axborot olib turadilar. AQShda eng yirik va mashhur firmalar o’z
marketing tadqiqotlarini asosan besh sohada amalga oshiradilar.
1. Reklamani tashkil etishga oid tadqiqotlar.
2. Strategik rejalashtirish va tashkilot siyosatiga oid tadqiqotlar.
3. Tashkilotning ichki va tashqi ma’suliyatini baholashga oid tadqiqotlar.
4. Bozordagi holat tahlili.
5. Sotish va bozor imkoniyatlariga oid tadqiqotlar.
Mavzu jihatdan marketing tadqi-otlari bir-birini to’ldiruvchi bo’lishi
bilan
birga, bir-biridan tahlilning chuqurligi tayinli muammo va vazifani hal etishga
qaratilganligi bilan farqlanadi. Masalan, sotuv tahlili, bozor tarkibi tahlili, bozor
33
imkoniyatlarini
izlanishi, qisqa va uzoq muddatli bozor bashorati, raqobatchilar
mahsulotlari tahlili, yangi mahsulotning sotuv hajmini aniqlash, sotuv
shaxobchalarini izlash, narx siyosati tahlili, reklama vositalari tahlili va hk. Ushbu
mavzudagi marketing tadqiqotlari yil sayin
yangi uslublarning qullanishi, axborot
ko’lamining qayta ishlanishi, boshqa ko’rsatkichlarning inobatga olinishi, bir
necha variantli echimlar taklif etilishi bilan boyib bormoqda. Xususan, ushbu
mavzular bo’yicha sunggi paytlarda ishlab
chiqarilga umumiy va maxsus
kompyuter dasturlarini misol qilib keltirish mumkin.
Umuman olganda, marketing dasturi va tadqiqotlarida ishlatilayotgan korxona
faoliyatiga ta’sir qiluvchi ijtimoiy-iqtisodiy axborotlarga quyidagilar kiradi:
demografik, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy tendentsiyalar;
aholi va korxonalarning daromadi, xarajati, iste’mol jamg’armalarining
tarkibi; baholarning umumiy dinamikasi, tashqi savdo;
soliqlar tizimi;
raqobatchilar faoliyati to’g’risidagi ma’lumotlar ham ana shunday axborotlar
jumlasiga kiradi.
Dostları ilə paylaş: