2.2. Biznes tadqiqotlarining maqsad va vazifalari
Marketing tadqiqotlarining asosiy maqsadi, uning vujudga kelish, shakllanish
va rivojlanishning ob’ektiv sabablari, zarurati bilan belgilandi, xamda uning
29
maqsadi nixoyatda keng va murakkab masalalarni xal qilishga karatilgandir. U
ishlab chiqarishni xaridor ehtiyojiga moslashtirib, talab va taklifni muvozanatiga
erishgan xolda, uni tashkil etgan korxona, tashkilotlarga yuqori foyda keltirishdir.
Bunga erishish uchun marketing kuyidagi muhim vazifalarni xal etmogi lozim:
xaridorlar (iste’molchilar) ehtiyojini o’rganish;
tovarlarga bo’lgan ichki va tashki talablarni o’rganish;
korxonaning faoliyatini xaridorlar ehtiyojiga moslashtirish;
talab va taklif to’g’risidagi olingan ma’lumotlar asosida bozorni o’rganish;
tovarlar reklamasini tashkil etish, xaridorlarni tovarlarni sotib olishga
qiziqishini oshirish;
tovar yaratuvchi yoki uni sotuvchi korxona tadqiqotlarini amalga oshirish
uchun ma’lumotlar tuplash va tahlil qilish;
tovarni bozorga chiqarishdagi barcha xizmatlar to’g’risida ma’lumotlar
olish;
to’ldiruvchi tovarlar va urnini bosuvchi tovarlar to’g’risida axborotlar
yig’ish;
tovarlarga bo’lgan talabni istiqbollash, ularni amalga oshirishni nazorat
qilishdan iboratdir.
Marketing axborotlarini tizimli tahlil qilish, talab va taklifning taxminiy
hisobini ishlab chiqishga imkon beradi. Busiz esa sotishning makbul darajasini
belgilash mumkin emas. Bunday darajada odatda, minimum, maksimum oralig’ida
hisoblab chiqiladi. Marketing maqsadiga erishishda reklama xam muhimdir.
Reklamaning vazifasi – mavjud bozor segmentini mustaxkamlash, yangi
xaridorlarni jalb qilish, yangi bozorlar tashkil qilishdir. Marketing tizimida
reklamaning asosiy xususiyati – uzluksiz ta’sir va doimiy yangilanishdir. Shu bilan
birga xaridor psixologiyasi tovar va firma markasiga boglanib kolish xususiyati
(imidj) ga xam egadir. Sotishni rag’batlantirish – marketingning vazifalaridan biri
bo’lib, bozorga chiqarilgan tovarni rejalashtirilgan sotish darajasini ta’minlashga
imkon beradi. Bu ishlab chiqarish xarajatlarini koplash va foyda olish demakdir.
Sotishni rag’batlashtirishning kuyidagi faol shakllari mavjud – ko’rgazma-savdo,
30
yarmarkalar, maxsus savdo agentlari xizmatidan foydalanish va arzon baholar.
Baho sistemasi yordamida talab va taklif o’rtasidagi nisbatlar tartibga solinadi. Bu
masala xozirgi kunda bizning korxonalar uchun kiyin muammolardan biridir.
Marketing tizimida sotish siyosati - bu tovar davriy harakatini tashkil etish
jarayonidir. U tovar massasining ishlab chiqaruvchidan to iste’molchigacha
bo’lgan harakatining xar bir bosqichida kabul kilinadigan qarorlarga ta’sir
qilishning aniq tahlilini talab qiladi. Bu xolda sotish deganda ishlab chiqarish bilan
savdo orasidagi barcha aloqalar tushuniladi. U ulgrji va chakana savdoni, tashish
va saklashni uz ichiga oladi. Bizning iqtisodiy sharoitimizda marketingning tovar
siyosati kabi vazifasi xam muhim ahamiyatga ega, xar tomonlama uylab yuritilgan
tovar siyosati resurslardan samarali foydalanish imkonini beradi. Tovar siyosati xar
bir ishlab chiqarilgan mahsulotning aniq iste’molchilar guruhiga muljallangan
bulishini ta’minlaydi. Ya’ni, xar kanday tovar aniq iste’mol manziliga ega bulishi
kerak. Bizning ichki bozorimiz, unga chiqarilgan tovar assortimentining, amalda
mavjud bulmagan «urtacha» deb ataluvchi iste’molchiga muljallanganidan juda
xam yutkazadi. Chunki xaridor qiziqishi va didiga karab taqsimlangan tovarlar
tanlash imkonini bermaydi. Marketingli yondashuvda bunday vaziyatlar yuz
berishidan mustasno. Yuqorida sanab utilgan marketing harakatlarining
barchasidan bir vaktda foydalanish lozim. Mana shundagina marketingli faoliyat
iste’molchidan sanoat korxonalariga va savdoga, ulardan esa karama – karshi
yo’nalishdagi uzluksiz axborot okimini ta’minlaydi. Bu esa uz vaktida ishlab
chiqarishda, tovar assortimentiga, sotish shartlariga, xizmat ko’rsatish sohasiga
o’zgartirishlar kiritishga imkon beradi. Marketingning sanab utilgan maqsadlari va
vazifalari bozor faoliyatini tashkil to’g’risida tulik tushuncha bera olmaydi. Chunki
bozor muammolarini tulik xal qilish uchun tayyor retseptning uzi bulishi mumkin
emas. Marketingning kullashdan oldin avvalombor sharoitni, eng asosiy ijtimoiy –
iqtisodiy tarakkiyot darajasini hisobga olish lozim. Chunki marketing – murakkab,
harakat va sabr tokkat talab kiluvchi, shu bilan birga tez samara beruvchi ishdir. U
bir tomondan axolining etarli darajada yuqori bo’lgan ehtiyoji v talabiga, uning
xarid qobiliyatiga, ikkinchi tarafdan tovar va xizmatlarni tanlashdagi erkinlikka
31
javob berish kerak. Bozor harakatining katta radiusini ta’minlash uchun tovar
assortimentini tez o’zgartirish, uni ommaviy ravishda uzlashtirishga javob
beradigan berishi lozim. Bularning barchasi talab va taklifni muvozanatlashtirishga
imkon beradi. Bundan tashkari, marketingli faoliyat yuritish uchun, korxonani
boshqarish va rejalashtirish tizimidan, taqsimot, ichki bozordagi va tashki
savdodagi aloqalar, yuqori darajada jixozlangan bozor kanallari orkali realizatsiya
qilishdan iborat tashkiliy masalalarni xal qilish zarur. Bugungi kunda barcha tovar
ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar va shu bilan birga boshqa soha xodimlari xam
marketing nuqtai nazaridan fikrlay olishlari va undan samarali foydalanishlari
lozim. Qisqacha xulosalar Marketing tadqiqotlarining yalpi marketing faoliyatini
tashkil etishda, uni boshqarishda, rejalashtirishda va nazorat etishda muhim
ahamiyatga ega bulishi – zamonaviy marketing nazariyasining asosiy
xususiyatlaridan biri sifatida namoyon bo’lmoqda. Marketing tadqiqotlarinig
yuqori darajada tashkil etilishi, ularning kulami, tahliliy va qayta ishlash
jarayonlarida foydalaniladigan uslublar yig’indisi, bevosita korxona va
tashkilotlarning marketing strategiyasini belgilashda, amalga oshirishda, dastlabki
bosqich, «tayanch nuqta» hisoblanadi. Iste’mol bozori tobora yangi tovarlar va
xizmatlar bilan boyib borayotgan bugungi sharoitida yangi imkoniyatlarni aniqlash
va ulardan okilona foydalanishda marketing tadqiqotlarining ahamiyati kun sayin
ortib bormoqda. Marketing tadqiqotlarining asosiy maqsadi, uning vujudga kelish,
shakllanish va rivojlanishning ob’ektiv sabablari, zarurati bilan belgilandi, xamda
uning maqsadi nixoyatda keng va murakkab masalalarni xal qilishga karatilgandir.
U ishlab chiqarishni xaridor ehtiyojiga moslashtirib, talab va taklifni muvozanatiga
erishgan xolda, uni tashkil etgan korxona, tashkilotlarga yuqori foyda keltirishdir.
Dostları ilə paylaş: |