140
8-BOB. BIZNESDA BOZOR KON’YUNKTURASINI O’RGANISHNING
ASOSIY YO’NALISHLARI
8.1. Bozor kon’yunkturasining mohiyati va ahamiyati.
Bozor nima? Bozor - iste’molchi va sotuvchilarning
xohish va istaklari mos
kelib o’zaro tovar va xizmatlarni ma’lum bir qiymat evaziga ayirboshlaydigan joy.
Bozor (market) - keng ma’noda muomala sohasi bo’lib, tovar ayirboshlash
munosabatlari va jarayonlari majmuidir. Bunda tovar bilan oldi-sotdi
munosabatlari
tovar ishlab chiqarish, tovar ayirboshlash va pul muomalasi
qonunlari asosida amalga oshadi. Ko’pincha, marketingdabozor deganda ma’lum
tarmoq tovarlariga ehtiyoj sezuvchi va uni qondirish imkoniyatiga ega bo’lgan
potensial iste’molchilarning majmui tushuniladi. Marketingda “bozor” tushunchasi
tovar yoki xizmatlarni sotib oluvchilarning mavjud va potensial yig’indisi
(jamlanmasi)ni bildiradi. Bu ibora bilan qandaydir umumiy belgilarga ko’ra
birlashgan iste’molchilar guruhini anglatadi. (masalan, yuqori sifatli tovarlar
xaridorlari bozori). Ma’lum ehtiyojlar (iste’molchilar) bozori,
demografik bozor
(uni, masalan, o’smirlar yoki katta yoshli odamlar tashkil etadi), geografik bozor
(masalan, O’zbekiston bozori, Rossiya bozori yoki G’arbiy Evropa bozorlari)
haqida gapirish mumkin. Marketingda bozor hamisha to’liq aniq holat. Har bir
tashkilot aniq bozorda (bozorlarda) ishlaydi. Masalan,
Koreyaning Sumsung
firmasi mobil telefonlarining jahon bozorida, “Gloriya Jins” – Rossiya kiyim
bozorida ishlaydi.
Bozor - tovarni xarid qiluvchi va sotuvchilarni
har qanday kelishuvlar
(shartnomalar) yordamida shu tovarni oldi-sotdi qilish bo’yicha munosabatda
bo’lishidir. Bozor (market) – tovar xo’jaligining iqtisodiy kategoriyasi bo’lib, tovar
ishlab chiqarish va Tovar muomalasi qonunlari asosida tashkil etilgan
ayirboshlashdir.
Boshqacha qilib aytganda, bozor - sotuvchi (ishlab chiqaruvchi)
va xaridor (iste’molchi)lar o’rtasida sodir bo’ladigan barcha iqtisodiy munosabatlar
yig’indisini o’z ichiga oladi.
Bozor aloqalari va munosabatlari oldi-sotdi akti sifatida oddiy tovar
ayirboshlashdan tubdan farq qiladi. Bu avvalambor tovar-pul munosabatlarining
141
takror ishlab chiqarishning mumkinligi va zarurligi hamda tovar xo’jaligini
yuritishning sharoitlarida ko’rinadi. Bozor mexanizmi xaridor talabini qondirishga,
ishlab chiqarish
harakatlarini qoplay olishga, barqaror ishlayotgan har bir
korxonaning foydaliligini ta’minlashga, ishlab chiqarish samaradorligini
oshirishga, manfaatdorligini paydo qilishga va mahsulot
sifatini oshirishga qodir
xo’jalik yuritish qurolidir.
Bozor iqtisodiyotning aniq sohalarida yoki ma’lum joylarda talab va
taklifning rivojlanish holatidir. Masalan, metall bozorida bahoning pasayishi yoki
mehnat bozorida ishchilarning etishmasligi va hokazo.
Bozor ma’lum bir qiymatga ega bo’lgan turli xil obektlar bo’yicha
tashkil
etilishi mumkin. Masalan, iste’mol tovarlari bozori, qimmatli qog’ozlar bozori,
mehnat bozori, kapital bozori,intelektual bozor, shou-biznes
bozori va boshqalar
shular jumlasidandir. Iste’molchilarning turiga qarab bozorlar iste’mol bozori va
korxonalar (tashkilotlar) bozoriga bo’linadi.
Dostları ilə paylaş: