Toshkent moliya instituti

Mahalliy soliqlar

Fransiyani soliq tizimida tushumlarning katta qismi mahalliy soliqlarga egallaydi.

Mahalliy huqumat organlari - kolmunalar, kolmunalar birlashmasi,
departalent va boshqalar - iqtisodiy hayotni ajratilmas sub’ektlari hisoblanadi. 1990-1995 yillar mahalliy ma’muriy organlali umumiy harajatlari ichki yalpi mahsulotni 10% dan ortiqrog'ini tashkil qilgan. Solishtirish uchun keltiraliz: 1970 yillarda bu ko'rsatkich 7,3% tashkil qilgan.
Mahalliy byudjetlali umumiy salmog'i, mallakat byudjetini 60% gacha to'g'ri keladi. Shuni eslatib ketish kerakki, mahalliy byudjet bilan mahalliy soliqiarning hajmi ancha farq qilib, birinchisi doimo ko'p bo'lib kelgan va ular yildan -yilga oshib bormoqda.
Fransiyada mahalliy to'g'ri soliqlarni hajmi bir yilga 290 mlrd.frankka boradi. Shundan kasb solig'i 126 mlrd., uy-joy solig'i 57 mlrd. frank va yer solig'i 72 mlrd frankni tashkil qiladi. Kelgusida
mahalliy soliqlar ko‘payib boradi. Bu davlatni umumiy siyosati bo‘lmish —
«markazdan qochirish» va mahalliy hududlali boshqarishda mahalliy davlat organlarini huquqlarini kengaytirishdan iborat. Fransiyani ma’muriy-hududiy tarkibi 22 region (hudud) 95 departalent va 36000 kolmunadan tashkil topgan. Bu o‘z navbatida turli xil byudjetlali va mablag1 kelib tushadigan manbalali belgilaydi. To‘g‘ri mahalliy soliqlarga kiradi: bitta soliq korxonaga (kasbga solinadigan soliq) va uchta oilaga solinadigan soliq (uy-joyga, yerga, imoratga). Mahalliy byudjetda soliqlarni salmog‘i-40%, davlat dotatsiyasi-30% va o‘zining tushumlari va zayollari 30%ni tashkil qiladi. Mahalliy byudjetda asosiy soliqlar tushumini kasb solig’i egallaydi. Yuqoridagi soliqlarni bazasi — imorat, inshoot, mashina, uskunalali qiymati va ish haqi fondi hisoblanadi. hisoblash quyidagi tartibda olib boriladi:

• 
  imorat qiymati: 8% boshlang’ich qiymatidan, har yili qaytadan baholash alalga oshiriladi.
  
• 
  uskuna va boshqa mol-mulkni qiymati: 16% boshlang’ich qiymatidan olinadi.
  
• 
  ish haqi fondidan-18% tolanadi.
  

Iqtisodiy kon’yukturaga qarab, davlat korxonani solig’ini bir qismini qoplaydi: qoplash ikki xil usulda alalga oshiriladi:

1. 
   Korxonaga beriladigan kolpensatsiya hajmida mablag'ni toliq kolmunaga olkazadi.
   
2. 
   Kolpensatsiya to‘g‘ri korxonaga beriladi, korxona esa o‘z navbatida soliqni toliq tolaydi. Qo‘shimcha ishchi o‘rinlarini tashkil qilish maqsadida kolmuna aniq korxona uchun soliqni kalaytirishi yoki umuman bekor qilishi mumkin. Kasbga solinadigan soliq korxona faoliyatini natijasi bilan toliq bog’iangan emas. Shuning uchun bu soliq asosiy fondlarga investitsiyani va ishda band ishchilali o‘sish sonini chegaralaydi. Shu sababli bu soliqni tanqid qilinadi. Oilaga solinadigan uchta soliqni mahalliy boshqaruv organiga qarashli hududda yashovchilar tolaydi. Har bir kolmuna o‘zining solig’i stavkasiga ovoz beradi. Imorat va qurilishlarni qiymatidan kelib chiqib, halma shu mulk egalari tolaydi. Bu soliq kolmuna byudjetiga (asosiy qismi) tabaqalashtirilgan stavka bilan tolanadi. Departalent byudjetiga kolmuna tolovidan 0,5 hajmda va hududlar byudjetiga kolmuna stavkasini 3% tolanadi. Uy-joyga solinadigan soliqni bazasi baholangan qiymat hisoblanadi. Baholash 1970 yillari alalga oshirilgan. Uy-joylali 8 ta kategoriyalarga boladilar.
   

Soliq bir kvadrat metr tarifi, aloxida sharoitlar mavjudligi uchun ustaladan va hududiy joylanishi uchun belgilangan koeffitsientlardan iborat. Mallakatda 25 ming kishi-to‘lovchilar bu soliqni beradilar. Ulardan 20%ga yaqini davlat yordali sifatida ushbu soliqni tolash uchun darolad solig’ini kalaytirilgan hajmda tolaydilar. Yer solig’ini halma yer egalari tolaydilar. Hisob-kitob bazasi lga yemi baholangan qiymati yoki arenda tolovini mumkin darajadagi qiymati hisoblanadi. Mahalliy soliqlar qayta taqsimlash funktsiyasini bajaradi. Lekin shunga qaralay, har bir hududiy birlikni byudjeti bir-biriga bog’iiq emas, mustaqii harakat

qiladi.
Mahalliy organlar huquqi ma’lum darajada chegaralangan. Ularning
qaror qabul qilishdagi erkinliklari soliq solish bo'yicha qonuniy aktlar va respublika hal hududiy organlarni ko‘rsatmalarida belgilangan. Hududlali o‘z-o‘zini moliyalashtirish byudjet muvozanatiga bog’iiq. Ya’ni, mahalliy byudjet defitsit yoki ortiqcha qoldiq bilan qabul qilinmaydi. Shuning uchun hududlali byudjetini rejalashtirishda birinchi o‘rinda harajatlali aniqlash turadi.
Kolmunalar o'rtasida mablag’iarni qayta taqsimlash departalentlar
tolonidan alalga oshiriladi. Davlat byudjeti ayrim hududlali iqtisodiy ahvolini tenglashtirish (baravarlashtirish) uchun subsidiyalar ajratadi. Davlat yordali soliqlardan imtiyozlar berish yoli bilan hal alalga
oshiriladi.
Mahalliy soliqlar tarkibidan to‘rtta asosiylarini ajratib olish mumkin:

• 
  Qurilgan uchastkalarga solinadigan yer solig’i;
  
• 
  Qurilmagan uchastkalarga solinadigan yer solig’i;
  
• 
  Uy-joyga solinadigan soliq;
  
• 
  Kasbga solinadigan soliq.
  

Bu soliqlarni stavkalari mahalliy hukumat organlari (general kengash, munitsipal kengash) tolonidan kelgusi yili byudjetini tuzishda belgilanadi. Shuni ko‘rsatish zarurki, belgilanadigan stavkani hajmi qonunda belgilangan maksimum hajmdan oshmasligi kerak.
Qurilgan uchastkalarga solinadigan soliq. Soliqni qurilgan va
tartibga solingan uchastkalardan olinadi. Soliq halma ко chmas mulkka taaluqli - imorat, inshoot, rezervuarlar, silos minoralari va h.k., halda sanoat va tijorat maqsadlarida foydalanish uchun ajratilgan uchastkalarga solinadi. Soliq solinadigan baza uchastkani kadastrlik arenda qiymatini yarmiga teng boladi. Bu soliqdan davlat mulki, shaharlardan tashqarida joylashgan va qishloq xo'jaligiga moljallangan imoratlar ozod qilinadi.
Soliqdan yoshi 75 dan yuqori bolgan jismoniy shaxslar va ijtimoiy
fondlardan maxsus nafaqa oladigan yoki nogironlar nafaqasini oluvchi kishilar ozod qilinadi.
Qurilmagan yerga solinadigan soliq. Qurilmagan yerga solinadigan soliq dalalar, yaylov, o‘rmon, botqoqlik, sho‘r tuproq yerlar, ochiq konlar, imorat kurish mumkin bolgan uchastkalar va boshqalarga tegishli soliq hisoblanadi. Soliq solish bazasi kadastrlik darolad hisoblanadi. Bu darolad uchastkali kadastrlik arenda qiymatini 80% tashkil qiladi. Soliqdan davlat mulkiga kiradigan uchastkalar ozod qilingan. SunMy о rmonlar va qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishiga moljallangan uchastkalar vaqtincha soliqdan ozod qilinadilar.
Uy-joyga solinadigan soliq. Soliqni uy-joy egalaridan hal, arenda oluvchilardan hal olinadi. Mahalliy soliqlarni stavkalari hududlar bo yicha keskin farq qiladi. Uy-joy uchun soliqni Nitstsa (kurort zonasi)da yashovchilar 2100 frank tolasalar, Parijda yashovchi 1300 frankdan karm-oq tolaydi. Kal ta’minlangan shaxslar asosiy yashash joylaridan to liq yoki qisman soliqdan ozod qilinishlari mumkin.
Kasb solig'i. Ish haqi berilmaydigan kasbiy faoliyat bilan doimiy ravishda shug‘ullanadigan huquqiy va jismoniy shaxslar kasb solig’ini tolaydilar. Soliqni aniqlashda ikkita element olinib, uni mahalliy organ belgilaydigan stavkaga ko‘paytiriladi.
Ikkita elementga quyidagilar kiradi:

• 
  soliq tolovchi o'zining kasb faoliyatini alalga oshirish uchun kerak boladigan ko'chmas mulkni arenda qiymati;
  
• 
  soliq tolovchini o‘zining xizmatchilariga beradigan ish haqisini ma lum foizi (odatdagidek 18%), halda o‘zining olgan daroladi (odatdagidek 10%). Bu elementlar asosida hisoblagan soliq etkazilgan qo shilgan qiymat solig’ini 3,5% dan oshmasligi kerak. Bu chegara qonun asosida o'rnatilgan.
  

Kasb solig’i janubiy Karpantradada hisob stavkasini 38%ni va Parij atrofidagi Neyi-Syur-Sen manzilida 9% ni tashkil qiladi.
Kelajakda mahalliy soliqlar darajasidagi farq qisqarib boradi, lekin toliq yo“q bolib ketmaydi.
Yuqoridagi to‘rtta asosiy soliqiardan tashqari, mahalliy organlar boshqa quyidagi mahalliy soliqlarni hal kiritishlari mumkin:

• 
  manzillarni (maydonlali) tozalashga solinadigan soliq;
  

• 
  qurilmagan uchastkalarga solinadigan soliq ustiga uning bazasidan qo'shimcha olinadigan qishloq xo‘jalik palatasini harajatini qoplash uchun
  

boj; . .

• 
  kasb solig4ini tolovchilar beradigan savdo-sanoat palatasini
  

harajatini qoplash uchun boj;

• 
  korxona, hunarlar (remeslo) ro‘yhatiga (reestr) olinishi majbur
  

bolgan korxonalarni hunarlar palatasi harajatini qoplash uchun
beriladigan boj;

• 
  konlali o‘zlashtirish uchun mahalliy soliqlar;
  
• 
  elektr yoritkichlarini o‘matish uchun yig’imlar;
  
• 
  foydalanilayotgan uskunalarga solinadigan boj;
  

-departalentiar byudjetiga olkaziladigan imoratni sotishga
solinadigan soliq;

• 
  halma avtotransport vositalariga solinadigan avtotransport vositalari
  

boji; .

• 
  qurilish hajmini belgilangan limitdan oshirib yuborganligi uchun