Toshkent moliya instituti

soliq; . .
maydon bandligi hissasini, ulushini chegarasidan oshinb
yuborganligi uchun soliq;

• 
  departalent byudjetiga olkaziladigan, ko‘kalalzorlashtirish uchun
  

soliq- .•
Bulardan tashqari boshqa mahalliy soliq va yig’imlar hal qo llanishi
mumkin.

5. Soliq tizimini boshqarish va soliq nazorati

Fransiya soliq tizimi qatMy belgilangan tartib bilan egiluvchanlikni birgalikda olib borish xususiyati bilan ajralib turadi.

Soliq solish ishini Soliq Bosh Boshqarmasi yoki General Soliq
Direktsiyasi olib boradi. Uning ro'yhatida 85 minga yaqin xodimlar bo lib, ularning tarkibida 65,5 foiz ayollar ishlaydi. Boshqarma 45,0 mln. jismoniy va huquqiy shaxslarga ochilgan hujjatlar to‘plallariga ega. Har yili frantsuzlar 53 mln.ga yaqin har-xil soliq deklaratsiyalari to ldiradilar, shu jumladan darolad haqidagi deklaratsiya 30,0 mln.ni tashkil qiladi.
Mahalliy soliq markazlari 800ga yaqin, ularda soliq tolovchilarga ochilgan hujjatlar saqlanadi va soliq yig’ish ustidan nazorat qilish uchun kerak bolgan qo‘shimcha axborotlar kelib tushadi va to'planadi.
Soliq organlari ayrim soliq tolovchilar tolovdan bosh tortganlarini aniqlab 1995 yil ulardan davlat xazinasiga 55 mlrd. frank mablag‘ tushirdilar. Shundan 19 mlrd. frankni soliq xodimlari «o'tirgan joylaridan turmasdan» deklaratsiyani tekshirish orqali aniqladilar. Soliq organlarini nazorat funktsiyalarini salaradorligi tez ravishda o‘sib bormoqda. Oxirgi

4. 
   yillikda nazorat natijasida yig’ilgan mablag‘ hajmi ikki barobar ko‘paydi.
   

Soliq yig ish sohasida rivojlanish soliq inspektorlarini ishida sifatli о zgarishlar natijasi boldi. XX asrni 80- yillarida faqat «elita» brigadalarigina nazorat axborot vositalariga ega edilar. Hozirgi kunda har bir inspektor kuchli «qurollantirilgan». Birinchidan, inspektor bank axboroti «mashinasiga» ega. Bu orqali inspektorlarga bankda har bir ochilgan hisob raqali, bankda alalga oshirilgan yirik pul mablag’ini o‘tkazilishi haqidagi ma’lumotlar keladi. Ulardan foydalanib soliqto lovchi toldirgan deklaratsiyani chuqurroq tekshirishga imkoniyat tug’iladi.
Bundan tashqari inspektorlarga yer solig'i solish, uy-joyga soliq solish va kal uchraydigan otchoparlarda egarlanadigan otlar, yaxtalar salolyotlar to‘g‘risida ma’lumotlar keladi. Ularga avtolobil larni,’ ко chmas mulklali sotib olish, xatto fuqarolarni ishga qabul qilinganligi to g risida hal ma’lumot kelishi mumkin. Soliq organlari, bojxona, jandarmeriya, hatto «Frans telekol», «Elektrositi de Frans» va «Gaz de Frans» organlari bilan hal faol ma’lumotlar almashadi.
Bu darajada ma’lumotlarni kelib tushishi soliq xodimini o‘rnidan turmasdan soliq tolovchi deklaratsiyada ko‘rsatgan daroladini hajmi aqiqatligini tekshiradi. Soliq tolovchi soliq organlaridan vashirinchi xolatda Parij, Marsel yoki boshqa shaharlarda bankda hisob raqali ochishlari hal mumkin bolmay qoladi.
Soliq inspektoriga deklaratsiyani ko‘rishda soliq tolovchini toliqroq
tekshirish uchun bor ma’lumotlar bilan solishtirib ko‘rishni o‘zigina kifoya qiladi.
Ma lumotlali birinchi ishlab chiqish kolpyuterlashtirilgan. Birorta deklaratsiya Kompyuterishlovisizz o'tmaydi. Kompyuterdeklaratsiyani texnik xatolarmi to‘g‘rilaydi. Har bir noto‘g‘ri ko‘rsatilgan ma’lumot hujjatlali chuqurroq tekshirishga majbur qiladi.
Deklaratsiyani har tolonlala chuqurroq tekshirish tanlov asosida olib boriladi. Soliq inspektorini bir mayda holat hal e’tiborini jalb qiladi.

Masalan, bolalarga qarab turish harajatini oshishi. (Frantsuzlar bolalarga qarab turish uchun tez-tez enaga chaqirib turadilar).

«Shubhali hujjatlar» qaytadan kolpyuterga kiritiladi va maxsus
progralma orqali tekshiriladi. Kompyuterekranida soliq tolovchini joriy daroladlari qo‘shilgan holda moliyaviy holati oxirgi uch yildagi oilaviy ahvoli kabi malumotlar kolinadi. Agar bu etarli bolmasa yana bitta progralma ishga tushuriladi va bu orqali soliq tolovchini oxirgi adresi aniqlanadi.
Uchinchi progralma ko‘chmas mulkni holati, xatto sotish, olish va
hadya qilish aktlarini kolsatadi. Bu orqali bitim bahosini qanchalik haqiqatligini aniqlanadi. Agar bitim bahosi deklaratsiyada ko‘rsatilgan daroladdan keskin farq qilsa, uni chuqurroq tekshirishga kirishiladi.
Mallakatdagi 15 ta malumotlali to‘plash markazidagi hujjatlali ahaliyati shunchalik qimmatbahoki, ulali adresi hal davlat siri sifatida saqlanadi.
Axborotni aloxida o‘zi nazorat ishlarini olib borish uchun etarli emas.
Parij atrofidagi Panteneda joylashgan soliq tekshiruvini milliy direktsiyasi tarkibida maxsus brigada tashkil qilingan. Ularning asosiy ishi har kuni matbuot materiallarini o‘qib borishdan iborat. Alohida e’tibor sotish-olish, ijaraga berish, aristokratlar hayotiga bag’ishlangan bolimlarga qaratilgan. Masalan, gala-kontsertdan olingan daroladni yashirish juda qiyin, chunki matbuotda eMon qilingan. Agar mijozlarni gazetadagi eMonlar orqali topiladigan bolsa soliq inspektoridan qochib qutilib bolmaydi. Masalan, bunday eMonlarni massaj kabineti egalari, estetik xirurgiyani alalga oshiruvchilar va boshqalar berishi mumkin.
Boshqa brigadalar umumiy soni 1300 kishidan iborat mirshablar,
hokimiyat, bank, restoran xodimlari xatto avtolobil sotuvchilari bilan o‘matilgan aloqalari orqali aniq joylardan malumotlar to‘playdilar. Ular asosan «muhim mijozlar» -Fransiyada yirik boyliklarga ega bolgan shaxslar bilan shug‘ullanadilar. Bu tartibda olingan malumotlar ola mahfiy hisoblanadi. Ko‘rsatilgan brigadalar ko‘pchilik vaqtda yashirin (hufiyona) iqtisodni izidan chiqadilar.
Fransiyada oxirgi yillari yirik moliyaviy janjallar (mojarolar)ni
ochilishi soliq organlari xizmatini natijasi bolgan.
Soliq inspektorlari axborotni «norasmiy» manbalaridan hal keng hayrixohlik bilan foydalanadilar. Masalan, anonim xatlar, qo‘shnilarni va ayrim ko‘rganlali malumotlarini hal hisobga oladilar. Bu malumotlali to‘rtdan uch qismi eshitilgan gaplarga asoslanganligi uchun keraksiz
qog'ozlar tashlanadigan savatlarga ketadi. Lekin ularni qolgan qismi hal soliq xodimlarini katta hajmdagi ishga jalb qilib qo'yadi. Soliq ma’muriyati xabar beruvchilali mukofotlaydi, faqat soliq to'lovchidan qo'shimcha to'lov o'ndirilib, jarimalar olingandan keyin. Shuni aytish kerakki, inspektorlar davlatga qo'shimcha topib bergan mablag'laridan
proportsional ravishda mukofot olmaydilar. Ular belgilangan oylik bilan chegaralanib qoladilar.
Oxirgi yillari tadbiq qilingan yangiliklardan biri shundan iboratki, mirshabxona bilan soliq organi faqat ma’lumot ayirboshlashgina bo'lib qolmay, birgalikda ma’lum operatsiyalali hal alalga oshiradigan bo ldilar. Bir vaqtda mirshab xodimi guvohnolasi va soliq inspektori guvohnolasi bilan «qurollangan» ellikka yaqin soliq inspektorlari jinoyat mirshabxonasi kabinetlariga joylashadilar. Norasmiy ma’lumotlarga qaraganda, ко p targ'ibot qilinmaydigan soliq organlarini Maxsus Xizmat tizimi bilan aloqasi o'matilgan va ular birgalikda yashirin biznes orqali topilgan pullali legalizatsiyalash ustidan ish olib boradilar.
Bundan tashqari, qonun bo'yicha halma joyda paydo bo'ladigan soliq inspektorlari adliyada ko'riladigan hujjatlar bilan tanishib chiqishlari mumkin. Ularni alohida moliyaviy xiyla-nayranglar (firibgarlik),
sunste’mol, siyosiy partiyalali moliyalashtirish, «qora kassa»lali harakati qiziqtiradi.
Pirovardida yuqoridagilar hal natija bermasa soliq organlari rasmiy mkor qiladigan xususiy detektivlar xizmatidan hal foydalanadilar. Mayda soliq to'lovchilar soliq inspektorlarining eng yaxshi ko'rgan nishoni hisoblanadi. Ulali tekshirish, qo'rqitish, qarzini undirish eng osoni hisoblanadi. Xazinaga 10-20 ming frank to'laydigan bir necha ming mayda soliq to'lovchilar boshqa bir necha 100 ming frank to'laydiganlardan afzal. Chunki oxirgilar yaxshi advokat yollab umuman qutilish imkoniyatiga egalar yoki to'lash muhlatini ancha keyinga surishlari mumkin.
Yuqori mavqeilik shaxslar bilan maxsus xizmat soliq holatini (vaziyatini) tekshiruvchi milliy direktsiya shug'ullanadi. Uning ixtiyorida jaliyatda yuqori xizmatga ega bo'lgan siyosiy arboblar bo'ladi.
Korxonalar bo'yicha o'zining aloxida tekshirish tartibi va tekshiruvchi soliq xodimlari belgilangan. Kichik, 15 mln.frankgacha oboroti bo'lgan firmalanu tez tekshirish mumkin. Masalan, uch oy hal etarli hisoblanadi. Yirik ko'p millatli kolpaniyalali tekshirish 250 ga yaqin xodim
ishlaydigan xalqaro tekshirish milliy direktsiyasi tolonidan alalga oshiriladi.

Bunday kolpaniyalar 6-7 yilda bir marta chuqur tekshiriladi va inspektsiya qilish muhlati bir yilgacha borish mumkin.

Nazorat o‘tkazish natijasi bo‘yicha qonunbuzarlarga javobgarli choralari qollanadi. Fransiya soliq qonunchiligi o‘zining murakkabhligi bilan ajralib turadi. Soliq kodeksi qo‘shimchilar va tushuntmshlar bilan birgalikda bir yarim ming betdan iborat bolib, 4000 dan ortiq moddalarga ega. Shuning uchun oddiy soliq tolovchi uni o‘qib, adashib ketishi hech gap emas. Lekin «aybsizlik ehtimoli» harakat qiladi. Bundan tashqari soliq organlari soliq tolovchi darolad solig’ini 5%i va boyligiga solinadigan soliqni 10% igacha adashsa qonunbuzarlik deb hisoblanmaydi, lekin qarzni bir oyga 0,75% hajmda jarimani qo‘shib tolashlari kerak. Soliq tolashdan bosh tortish frantsuz qonunchiligida qattiq jazolanadi.
Soliq deklaratsiyasini soliq organlariga kechikib topshirsalar, soliq
summasidan 10% jarima olinadi. Bir oyga kechikish 40% jarima bilan tugashi mumkin. Agar deklaratsiyani ikkinchi marta eslatgandan keyin yuborsangiz jarima summasi ikki barobar oshishi mumkin. . . . .
Nazariy jihatdan sizga yana shunday jazo qollanishi mumkinki, sizm avtolobilni boshqarish huquqidan 3 yilgacha mahrum qilish huquqiga

Soliq tolashdan qasddan bosh tortish bir yildan besh yilgacha qaloqqa olish va 5 mingdan 250 minggacha jarima o l i s h bilan jazolanadi. Bunga soliq summasini toliq tolalagan va kechiktirilgan muhlatga

jarima tolash kirmaydi.
Soliq tolovchini xazina bilan toliq hisoblash uchun majbur qi is
qurollaridan biri bankdagi hisob raqallari, ish haqini «hibsga olish» va mol-mulkni ro‘yhatga olish hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda qonunchilik soliq tolovchiga soliq organlarini qarorlarini muhokala-munozara qilish va kerak bolsa adliyaga murojaat qilish imkoniyatini hal bergan. Maxsus uslubiy qollanma tayyorlangan bolib, uning yordalida oddiy frantsuz soliqni huquqiy zinalaridan kolarilib borishi va o‘zining ishini echihshmi 10 yilgacha keyinga surib yuborishi mumkin.
Shunday qilib, Fransiyani soliq nazorati tizimi o‘ziga xos xususiyatlariga ega. Masalan, bizda uchralaydigan alohida axborot yig’ish markazlari, maxsus brigadalar va h.k.. Yuqoridagilali hisobga oil ularning ayrim uslublarini bizda qollash foydadan xolis emas deb
hisoblaymiz


Xulosa.
Fransiya Soliq kodeksining birinchi qismining qabul qilinishi va kuchga kiritilishini tahlil qilib, biz bu aniq shoshilinch xarakterga ega bo'lgan degan xulosaga kelishimiz mumkin, bu soliq sohasidagi ushbu asosiy hujjat matnining sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin emas. Bundan tashqari, asosiy muammolardan biri haligacha hal etilmagan: Fransiya yagona integratsiyalashgan soliq tizimini yaratish, uni kamida bir moliyaviy yil ichida barqarorlashtirish va qonun hujjatlaridagi ziddiyatlarni bartaraf etish.
Lekin, albatta, Fransiya Soliq kodeksida Fransiya iqtisodiyotini rivojlantirishga, davlat organlari va bozorda faoliyat yurituvchi xo'jalik yurituvchi sub'ektlar o'rtasidagi munosabatlarni tartibga solishga yordam beradigan juda ko'p ijobiy narsalar mavjud.
Fransiya Soliq kodeksining ikkinchi bobi soliqlarning ayrim turlariga bag'ishlangan.
Demak, 21-bob qo‘shilgan qiymat solig‘iga, 22-bob aksizlarga, 23-jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘iga, 24-yagona ijtimoiy soliqga, 25-bob korxona va tashkilotlarning daromad solig‘iga, 26-bob foydali qazilmalarni qazib olish solig‘iga, 26.1-bob soliqqa tortish tizimiga bag‘ishlangan. qishloq xo'jaligi ishlab chiqaruvchilari uchun, 26,2 - soddalashtirilgan soliqqa tortish tizimi, 26,3 - hisoblangan daromaddan yagona soliq shaklidagi soliqqa tortish tizimi, 25,4 - mahsulot taqsimoti bo'yicha shartnomalarni bajarishda soliqqa tortish tizimi, 27 - savdo solig'i, 28 - transport solig'i, 29 - qimor o'yinlari solig'i , 30 - tashkilotlarning mol-mulkiga solinadigan soliq. Ushbu boblarda har bir soliqning kontseptsiyasi, hisobi va to'lanishi bo'yicha to'liq asoslar ochib berilgan. Aniqroq qoidalar Fransiya Soliq va yig'imlar vazirligining xatlari va buyruqlari bilan izohlanadi, masalan, Fransiya Soliq kodeksining 2-qismining har bir bobini qo'llash bo'yicha uslubiy tavsiyalar, hisoblash va to'lash bo'yicha tavsiyalar. har bir soliq, soliq deklaratsiyasini to'ldirish va soliqqa tortish asoslarini qo'llashning boshqa masalalari.