2 H20 + 2 e -= H2 + 2 О H Katod bo‘shlig‘ida qolgan gidrooksid (a) ionlari natriy ionlari bilan birikib, natriy gidroksidinp hosil qiladi. OH + Na+ -> Na OH (a) Anodda esa xlor ajraladi: Ch -» Cl2 + 2e (b)
Xlorning to‘yingan eritmada muvozanat potensiali gidrooksid ionnikidan katta. 02(0H) = 0,82 V; - Cl2 = 1,32 V Ammo ko‘mir-grafitli yoki ruteniy oksidi bilan qoplangan anodlarda OH ioni katta o‘ta kuchlanish bilan zaryadsizlanadi, shuning uchun ham anodda gaz holda ajraladi. Natriy xlor eritmasini elektrolizini umumiy holda quyidagicha yozish mumkin: 2H20 + 2NaCl = Cl2+H2+2 Na OH Amalda asosiy reaksiyalar bilan bir qatorda qo‘shimcha reaksiya ham ketadi. Anodda kislorod ajralib chiqadi. 20H +2e -» 0,502+ H20 Kislorod uglerodli elektrod bilan ta’sirlashib, C02 ga aylanadi. Anod bo‘shlig‘ida, xlorning suvda erishidan ikkilamchi reaksiyalar borib, gipoxlorit (NaCIO) va xlorat (NaC103), shuningdek, nitrat xiloridlar hosil bo‘ladi. Barcha bu qo‘shimcha reaksyalaming tok bo‘yicha asosiy mahsulotlar unumini hamda energiyadan foydalanish darajasini kamaytiradi. 83- rasmda uzluksiz ishlovchi, vertikal filtrlovchi diafragma elektrolizyor (vannasi) sxemasi berilgan. Vannaning korpusi asbestdan tayyorlangan filtrlovchi diafragma bilan katod va anod bo‘shliqlariga ajratilgan, diafragma, perforatsiyalangan (ko‘p teshiklar qilingan) po‘lat katodga yopishtirib qo‘yiladi. Anod bo‘shlig‘ida esa grafitdan yasalgan anod o‘rnatiladi. Tozalangan sho'roba (rassol) anod bo‘shliqqa solinadi. Gidrostatik bosim tufayli u diafragmadan va katoddan filtrlanib o‘tadi. Elektr toki o'tgach, katodda vodorod ajralib vannadan chiqadi, anoddan esa xlor ajralib chiqadi. Katod bo‘shliqda natriy gidrooksidi hosil bo‘lib, vannadan uzluksiz chiqarib olinib turiladi. Hosil bo‘lgan xlor-gaz tarkibida 93—96 % xlor ushlaydi. U gaz 20°C haroratgacha sovitish yo‘li bilan quritiladi (bunda suv bug1 lari kondensatlanadi) va kons, sulfat kislotasi bilan yuviladi. So‘ngra xlor kerakli joylarga sintezlar uchun yuboriladi yoki 1—1,2 MPa bosimda uyharoratida yoki 0,3—0,6 MPa bosimda — 5—25°C gacha haroratda suyuqlantiriladi. Suyuq xlor maxsus ballonlar yoki sistemalarda kerakli joylarga tashiladi. Katod mahsuloti (natriy gidrooksidi eritmasi) tarkibida 120—140 g/1 NaON va 170-180 g/1 parchalanmagan osh tuzi bo‘ladi. Eritma bug‘lantiriladi. Eritmada natriy gidrooksidining konsentratsiyasi ortishi bilan osh tuzi cho‘kmaga tushadi ( NaOH ning issiq suvda emvchanligi yuqori, osh tuzining eruvchanligi esa kam bo'lganligidan NaOH ning eritmda konsentratsiyasi ortishi bilan NaCl cho‘kmaga tushadi). Natriy gidrooksid eritmasi to'liq bug'lantirib, suyuq holda suvsiz natriy gidrooksid olinadi. U tarkibida 92—95 % NaOH va 2—
