Toshkent yangiyul poligraph service

A1₂0₃ • nH₂0 + 2NaOH = NaA10₂ + (n+1) 2 H₂0 Si0₂ + 2NaOH = NaSi0₃ + H₂0
Pulpa avtoklavdan olinadi, yuvuvchi suv bilan suyultiriladi (Na₂0 ning konsentratsiyasi 150 g/1 bo‘lguncha suyultiriladi). Natijada erimay qolgan qo‘shimchalar qizil shlam (qo‘shimchalar tarkibidagi temir oksidi unga qizil rang beradi) tarkibiga kirib, uning cho'kishini tezlashtiradi. Bundan tashqari, hosil bo‘lgan natriy aluminatning NaA10₂ bir qismi natriy silikat — Na₂Si0₃ bilan o‘zaro ta’sirlashib, erimaydigan natriy alyumosilikatga aylanadi:
2NaA10₂+2Na₂Si0₃ +4 H₂0 =
=Na₂0 • A1₂0₃ • 2 Si0₂ • 2 H₂0+4 NaOH
Alyumosilikat cho‘kmasi qizil shlam bilan birga tindirgichlarda so‘ngra filtr eritmalaridan ajratiladi. Cho‘kma suv bilan yuviladi, filtrat (yuvuvchi suv) esa pulpani suyultirishga yuboriladi.
Ba’zan boksitni ishqorda eritishdan oldin boyitiladi, masalan, boksit tarkibidagi qum , tuproq kabi aralashmalar suv bilan yuviladi. Natijada boksit tarkibidagi begona aralashmalar ancha kamayadi. Uchinchi bosqich, qayirish (vikruchivaniye) deyilib, unda to‘xtovsiz aralashtirib turgan holda, 60-90 soat mobaynida suyultirilgan natriy aluminat eritmasining asta-sekin 60° dan 40° gacha sovitish yo‘li bilan parchalantriladi. Eritmadan natriy aluminatning gidrolizi reaksiyasi natijasida aluminiyning 50% ga yaqin qismi A1 (OH)₃ ko‘rinishida cho‘kmaga tushadi.
NaA10₂ + 2H₂0 = A1 ( OH )₃ + NaOH
Qayirish oldidan eritmaga toza cho^£ktirib olingan kristallaridan qo'shiladi. U qo^£r vazifasini o'taydi, ya’ni Al(OH)₃ yaxshi filtrlanadigan shaklida tez cho'kishini taminlaydi. Pulpa tindirgichda tindiriladi va barabanli vakuum - filtrda filtrlanadi. Tarkibida gidrolizlanmay qolgan NaA10₂ va NaOH saqlovchi filtrat -qo‘r eritma (matochniy rastvor) bug'lantiriladi. Boshlang'ich konsentratsiyaga (tarkibida Na₂0 ning miqdori 30 g/1 bo‘lguncha) kelguncha NaOH qo^£shiladi va boksitni suyuqlikda maydalash va eritish uchun yuboriladi.
To^£rtinchi bosqich kuydirish - kalsinatsiya. Bunda olingan Al(OH)₃ cho‘kmasi aylanuvchi barbanli pechlarda suyuq yoki gaz yoqilg‘ilaryoqilib 1200°C haroratda kuydiriladi-kalsinatsiyaladi.
2A1(0H)₃ =A1₂0₃+3H₂0
Natijada tarkibida 0,06-0,15 % gacha Si0₂ saqlovchi juda toza aluminiy oksidi-gilinozyom olinadi.
Quruq ishqoriy usul. Amalda har qanday miqdorda va har qanday birikma shaklidagi aluminiy saqlovchi ashyolami qayta ishlashga yaroqli hisoblanadi. Shu jumladan tarkibida Si0₂ ko^£p bo^£lgan boksit va nefelin rudalarini ham qayta ishlashga yaroqli. Bu usulda boksit ohaktosh va tarkibida soda saqlovchi qo‘r eritma hamda oq shlam (alyumosilikat) bilan aralashtiriladi. Ular shunday nisbatlarda aralashtiriladiki, bunda 1 mol A1₂0₃ va 1 mol Fe₂0₃ ga bir 1 Na₂C0₃ hamda 1 mol Si0₂ ga 2 mol CaC0₃to^£g^£ri keladi. Shunday nisbatlarda aralashtirib tayyorlangan shixta sharli maydalagichlarda yaxshilab maydalaniladi. So‘ngra hosil bo^£lgan suyuq pulpa forsunka orqali aylanuvchi barabanli kuydirish pechiga (pechning uzunligi 150 m, diametri 5 m) solinadi. Shixta navbat bilan pechni quritish, parchalash, zarrachalaming bir-biriga yopishib yaxlitlanish va nihoyat sovush zonalari orqali o^£tadi. Yaxlitlanish (yopishish) jarayoni asosiy bosqich bo‘lib, 1000-1200°C haroratda boradi.
Na₂C0₃+Al₂0₃=2NaA10₂+C0₂
2Ca0+Si0₂=2Ca0Si0₂,
Na₂0(K₂0)Al₂0₃-2Si0₂+2Ca0=2Na(K)A10₂+2(Ca0Si0₂)
Bu reaksiyalarning tezligi yuqori haroratda kalsiy aluminat va alyumosilikatlar hosil bo‘lishi reaksiyasi tezligidan ancha kattadir. Kremnezyomning ozroq qismi Na₂Si0₃ shaklida, temir oksidi esa Na₂0 Fe₂0₃ shaklida bog‘lanadi. Hosil bo‘lgan spyok (suyuqlanib bir-birisiga yopishgan aralashma) maydalaniladi va ishlatiladigan kuchsiz ishqor eritmasi bilan aralashtirilib tuigan holda ishlov beriladi. Natijada natriy aluminat va qisman natriy silikat eritmaga o‘tadi. Kremniyni butunlay yo'qotish uchun (kremniysizlash uchun) eritmaga ohakli suv qo'shiladi va avtoklavda 150-160°C haroratda qizdiriladi.
2Na₂Si0₃+2NaA10₂+Ca(0H)₂+4H₂0=
=CaOAl₂0₃-2Si0₂-2H₂0+6Na0H
Hosil bo‘lgan oq shlam (alyumosilikat) cho‘kmaga tushadi. Cho‘kma tindirish va filtrlash yo‘li bilan ajratib olinadi. Filtrat (eritma)ga esa spyoklash vaqtida hosil bo‘lgan tarkibida 10-14 % C0₂ saqlangan tutun gazi bilan ishlov beriladi. Bunda natriy gidroksidi neytrallanganligi uchun, natriy alummati gidrolizlanadi. Hosil bo‘lgan A1 (OH)₃ cho‘kmaga tushadi.
2Na0H(K0H)+C0=Na₂C0₃(K₂C0₃) +H₂0 NaA10₂+2H₂0=Al(0H)₃l+Na0H
Bu usulda NaOH (KOH) ni to‘xtovsiz neytrallab turilishi sababh eritma holdagi aluminatni parchalash, Bayer usuliga qaraganda ancha tez va to'liqroq bo‘ladi.
Yopishish usulida glinozyom- A1₂0₃ ning unumi 80 % ga etadi. Ishqoriy ho‘l usulda esa 55% bo‘ladi. Bundan tashqari ancha arzon reagentlar: Na₂C0₃ va CaO qo‘llaniladi. Glinozyomning tan narxini chiqindilarini qayta ishlash yo‘li bilan yanada arzonlashtirish mumkin. Buning uchun aluminiy gidroksid cho‘kmasi filtrlab olingach, qolgan filtrat tarkibida (agar xomashyo sifatida nefelin minerali olingan bo‘lsa), natriy va kaliy karbonatlarini saqlaydi. Ular kristallanib filtratdan ajratib olinadi. Qolgan qismiga shlamga ohaktosh qo‘shib qayta ishlash yo‘li bilan uni portlandsementga aylantiriladi.

11. A1₂0₃ olganda chiqindisidan qo‘shimcha 1 tonnaga yaqin soda va potash, 7—8 tonna sement olinadi. Ishlab chiqarishda biror chiqindining bo‘lmasligi bu usulni juda samarali ekanligidan dalolat beradi. Bu usul xomashyoni kompleks foydalanishga yaqqol misol bo‘la oladi.
Aluminiy oksidini vodorod yoki biror metall bilan qaytarib olib bo‘lmaydi. Uglerod esa 2100°C haroratdagina qaytara boshlaydi, ammo bunday haroratda u aluminiy karbid hosil qiladi. Toza aluminiy oksidi elektr tokini o'tkazmaydi. 2050°C da suyuqlanadi. Shuning uchun ham A1₂0₃ suyuqlanish haroratini pasaytiruvchi hamda elektr o'tkazuvchanlik xossasini oshiruvchi qo‘shimchalar qo‘shmay turib amalda elektroliz qilib bo‘lmaydi. A1₂0₃ ni yaxshi eritadigan va uning suyuqlanish haroratini keskin kamaytiradigan modda sifatida kriolitdan Na₃AlF₆(3NaF AlF₃) foydalaniladi. Kriolit tabiatda kam tarqalgan. Shuning uchun ham uni aluminiy gidroksidiga plavik kislotasi va soda qo'shib sun’iy yo‘l bilan olinadi: