Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
3-4 May 2019
266
Baku, Azerbaijan

---

şəraitində təsisatlar bu çağırışlara vaxtında yerli imkanları obyektiv qiymətləndirməklə cavab vermək 
və formalaşan yeni imkanlardan faydalanmaq üçün birgə fəaliyyət göstərməyə məcburdurlar. 
Бейнялхалг turizmин инкишафында вя бу сферада игтисади-идаряетмя проблемляринин 
щяллиндя тяляб-tяkliflя яlaqяli olan əsas amillərin, o cümlədən milli destinasiyaların inkişafına 
dövlət investisiyalarının yatırılması, turizm fяailiyyяtindя яlaqяляndirmяnin rolunun йцкsяldilmяси, 
turizm sferasынын kadr tяminatы, turizm biznesinin inkiшafыna шяrait yaradыlmasы, turist 
xidmяtлярinin hяyata keчirilmяsi vя reklam prosesindя kцtляvi informasiya vasitялярinin rolunun 
йцкsяldilmяsi kimi amillяrin fяrqляndirilmяsi zяruridir. 
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 6 dekabr tarixli fərmanı ilə təsdiqlənən “Azərbaycan 
Respublikasında ixtisaslaşmış turizm sənayesinin inkişafına dair Strateji Yol Xəritəsi”ndə əksini tapmış 
konkret məqsədlər davamlı inkişafın təmin edilməsinin perspektiv inkişaf modelini təşkil edir. Yol 
Xəritəsində 2020-ci ilədək olan dövrdə regionun turizm potensialından səmərəli istifadə, milli səviyyədə 
peşəkar idarəetmənin təşkili, destinasiyaların formalaşdırılması, mövsümiliyin aradan qaldırılması 
məqsədilə turizm infrastrukturlarının inkişafı, turizm formallıqlarının sadələşdirilməsi, turizm sahəsində 
müasir təhsil proqramlarına investisiya qoyuluşunu həyata keçirməklə insan kapitalının rolununun 
gücləndirilməsi prioritet kimi qarşıya qoyulmuş əsas vəzifələrdəndir. Yol xəritəsinin reallaşdırılmasının ən 
mühüm cəhətlərindən biri səmərəli və optimal təhsil və elm sisteminin tətbiqidir [1, səh.9]. 
Əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılması istiqamətində əldə olunan müsbət meylləri davam etdirmək 
məqsədilə Prezident İlham Əliyevin imzaladığı Fərmanla 2008-2015-ci illərdə Azərbaycan 
Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf üzrə və regional inkişafa dair Dövlət 
Proqramlarının qəbul edilməsi regonal turizmin makrosəviyyədə dayanıqlı inkişafına zəmin yaratdı. 
İnvestиsиya fяallыьыnыn artыrыlmasы vя иnvestиsиya mцhиtиnиn yaxшыlaшdыrыlmasы hesabыna 
цmumиlиkdя юlkяdя, o cцmlяdяn ayrы-ayrы regиonlarda turizm sahиbkarlыьыnın иnkишafыnыn 
sцrяtlяndиrиlmяsи, turizm sferasında яhяmиyyяtlи sayda yenи иш yerlяrиnиn yaradыlmasы vя 
mяшьulluq 
sяvиyyяsиnиn 
yцksяldиlmяsи, 
region 
яhalиsinиn 
sosиal 
vяzиyyяtиnиn 
yaxшыlaшdыrыlmasы, mиllи иqtиsadиyyatыn dцnya tяsяrrцfat sиstemиnя иnteqrasиyasыnыn 
sцrяtlяndиrиlmяsиnə təkan verdi.
Dayanıqlı turizmin inkişafını tənzimləyən normativlər turizm bazarında rəqabət və risq amillərinin 
hökmran olduğu şəraitdə xidmət keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üzrə vahid göstəricilərin müəyyən 
edilməsini mürəkkəbləşdirir. İqtisadi, sosial, siyasi, təşkilati, texniki və innovasiya xarakterli amillərin təsiri 
turizm fəaliyyətinin müxtəlif növlərində xidmət keyfiyyətinin eyni göstəricilərini qiymətləndirməyə imkan 
vermir [4, səh.319]. Geniş imkanlarla yanaşı, özü ilə böyük riskləri gətirən qloballaşma beynəlxalq 
miqyasda turizm məhsulu və xidmətlərinin istehsalı ilə yanaşı ticarətin, kapital axınının və əmək 
miqrasiyasının sərbəstləşməsi tendensiyalarını kəskin artırmışdır [2, səh.150]. Beynəlxalq turizmin 
inkişafının qeyri-müəyyən xarakteri daha da güclənmiş, dünyada iqtisadi dinamikanın müəyyənləşməsində 
həlledici rola malik güc mərkəzləri sayılan ölkələr sırasına yeni ölkələr qoşulmuşlar. Bu isə öz növbəsində 
iqtisadi və ticarət əlaqələrinə təsir edir, resursların yenidən bölüşdürülməsinə, həmçinin turizm sferasında 
beynəlxalq rəqabətin güclənməsinə gətirib çıxarır. Belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, dünya turizm bazarında 
rəqabət və risq amillərinin hökmran olduğu şəraitdə Azərbaycanda turizmin dayanıqlı inkişafının təmin 
olunmasına elmi yanaşmalar mövcud olmalıdır. 
Turizmdə uzunmüddətli dayanıqlıq prinsiplərinin təmin olunması turizmin iqtisadi və sosial-mədəni 
aspektləri ilə yanaşı ətraf mühitin qorunması ilə yanaşı baş verməlidir. Beləliklə, dayanıqlı turizmin sosial-
iqtisadi rolu və qiymətləndirilməsi aşağıdakı aspektlərə əsaslanmalıdır:
 
1) ekoloji prosesləri dəstəkləyən təbii miras və bioloji müxtəlifliyin qorunmasına kömək edən ekoloji 
resursların optimal istifadəsi turizmin inkişafında zəruri element kimi təmin olunmalıdır; 
2) destinasiyalar tolerantlığı qorumaqla ərazini ziyarət edən turistlərin spesifik sosial-mədəni 
xüsusiyyətlərinə hörmətlə yanaşmalı, mədəni irs və ənənəvi amilləri əsas götürməklə, fərqli 
mədəniyyətlərin qarşılıqlı anlaşmasına, davranışlara həssas yanaşmalıdır; 
3) uzunmüddətli iqtisadi proseslərin dayanıqlığını təmin etmək, daimi məşğulluq və gəlir imkanları, 
destinasiyalarda sosial xidmətlərin təşkil olunması və yoxsulluğun azaldılmasına töhfə verən bütün 
tərəflərin maraqları çərçivəsində reallaşmalıdır.
Dayanıqlı turizm zəruri hallarda müvafiq profilaktik tədbirləri həyata keçirməklə ətraf mühitə 
təsirlərin davamlı monitorinqini tələb edən davamlı prosesdir. Dayanıqlı turizm turistlərin ehtiyaclarını 
ödəmək, çoxölçülü tələblərindən istifadə edərək, nəticələrin davamlılığı barədə məlumatlılığını artırmaq və