kabi.
Ajablanish, hayratlanishni ifodalovchi undovlar: Vij [viy] undovi biror narsadan ajablanish, hayratlanish ma’nosini bildiradi va unda xursandchilik semasi ham
mavjud bo‘ladi. Ushbu undovni biz kattalarga nisbatan bolalar nutqida ko‘p uchratamiz:
[Vij, köjnägiɳ minčä čirajli]
- Viy, ko‘ylaging buncha chiroyli. V āā [voo] undovi ajablanish, hayratlanish, havas qilish ma’nosini ifodalaydi:
[Vāā, räsä bälä:t qïp sāpsïlar-a, endi buɳgä ušäp čïqedïɣan temir qïlïšijlär kerekän, emäsäm bizdaqa kämpillar čïqamejdi] - Voo, rosa baland qilib solibsizlar-a, endi bunga ushlab chiqadigan temir qilishinglar kerak ekan, bo‘lmasa bizdaqa kampirlar chiqolmaydi. V ājvo [voyvo‘] undovi salbiy holatlardan ham, ijobiy holatlarda ham hayratlanish ma’nosini bildiradi. Ushbu
undovni boshqa sheva vakillari
(voybo‘) tarzida qo‘llaydi:
[Vājvo, mānāvï uzumlärdi pishkänini qareɳ, kozijni küjdirädijä to:ba] (ijobiy holat) -
Voyvo‘, mana bu uzumlarning pishganini qarang, ko‘zingni kuydiradiya. [Vājvo, žaa ozidän ketip qāptïmi, adäm toɣatme!?] – (salbiy holat)
Voyvo‘, juda o‘zidan ketib qolibdimi, odam to‘g‘atmay .
Hayratlanish, ajablanish ma’nosini ifodalovchi
āɳqareɳ, āɳqareɳ-ӓ undovi boshqa shevalarda kuzatilmaydi:
[- Sābïrdï qïzï totta tildi bilärkän] -
Sobirning qizi to‘rtta tilni bilar ekan [-
ā nqareɳ-a, ātasigä rähmät-e] - Buni qarang-a, otasiga rahmat-e.
Afsuslanish va achinishni ifodalovchi undovlar:
Vāj öldi : [
voy o‘ldi ] undovi achinish hisini ifodalash uchun ishlatiladi.
O‘ldi so‘zining oxirida kelgan i unlisi cho‘zib
talaffuz qilinadi
: [Vāj öldi:, qāzāndï tägi āp ketipti-ju] -
Voy o‘ldi, qozondi tagi olib ketipdi-yu.
veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz
103
2023-yil 7-son Kichik tadqiqot
