Тупроқшунослик асослари

2-jadval
Gumus va o’simlik moddalaridagi energiya zahirasi, (kJ/sm² ) 1sm² kundalang kesim prizmasida (V.R.Volobuyev)

Landshaft zonasi va tuproq tipii	Gumusda (0-20 sm )	Tuproq qatlamida (0-100 sm)	O’simlik moddasida
CHul, bo’z tuproq	4920	13940	2870
Quruq dasht, kashtan tuproq	11890	35260	6150
Dasht, qora tuproq	29520	94300	10250
Janubiy tayga, chim-podzol tuproq	15990	22140	58425
Keng bargli urmon, qung’ir tusli urmon tuproq	22140	48380	-
Subtropik urmon, sariq va qizil tuproqlar	19270	39770	292125
Kserofit subtropik urmon, jigarrang tuproq	26240	62730	-

Demak, tabiiy landshaftlarda tuproqning paydo bo’lishi uchun bir yilda sarflanadigan eng kam energiya miqdori (8-20 kJ/sm²) tundra va o’zlashtirilmagan chullar zonasida bo’lib, urtacha sarflanish mu’tadil iqlimli mintaqalar (40-160 kJ/sm²) da va eng yuqori energiya sarfi tropik (246—287 kJ/ sm²) nohiyalaridadir.

5-rasm. Tuproq paydo qiluvchi omillar



6-rasm. K.D.Glinkaning tuproqlar klassifikatsiyasi



7-rasm. Dokuchaevning tuproqlar klassifikatsiyasi

8-rasm. Tuproqlarning taksonomik birliklari




9-rasm. yevropaning boreal xududining tuproqlari

10-rasm. Kasagrandada tuproqlar klassifikatsiyasi, Atterberg bo’yicha³

11-rasm. Tipik Andisol tuproqlar profili⁴.


Nazorat savollari:

1. 
   Tuproq paydo qiluvchi omillarni aytib bering?
   
2. 
   Antropogen omil qanday omil?
   
3. 
   Tuproq profilini tushuntirib bering?
   
4. 
   Tuproqlar genezisi va uning mohiyati?
   
5. 
   Tuproqlar klassifikatsiyasi.
   

3-MAVZU: TUPROQNING MEXANIK TARKIBI. UMUMIY FIZIK VA FIZIK –MEXANIK XOSSALARI,ULARNING AXAMIYATI


Reja.
1.Tuproqning mexanik tarkibi.
2. Tuproqning umumiy fizikaviy xossalari, tuproq qattiq fazasining zichligi, tuproqning zichligi.
3. Tuproqning fizik-mexanik xossalarining turlari, tuproqning fizik yetilganligi, sug’orish davrida tuproq fizik-mexanik xossalarining o’zgarishi va ularni boshqarish.