Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O‘qotar qurollarning texnik sozligi
deganda, qurol ishlab chiqarishga ixtisoslashgan zavod va fabrikalarga, muayyan bir qurol uchun davlat tomonidan belgilangan standart talablariga qatyiy rioya qilgan holda, hech qanday chetlashishsizlarsiz tayyorlangan qurolning texnik holati tushuniladi. Qurollarning texnik sozligi faqat, qanday texnik parametrlarga mos kelishi oldindan ma’lum bo‘lgan, sanoatda seriyalab ishlab chiqariladigan qurollarga tegishli. Zavodda ishlab chiqarilgan holatidan salgina, qurolning o‘q otishiga ta’sir ko‘rsatmaydigan darajadagi o‘zgarishga (mexanik, issiqlik va hokazo) uchragan har qanday qurol texnik nosoz hisoblanadi. Masalan, muayyan bir qurolning (to‘pponcha, vintovka, miltiq, avtomat va boshqalar) bo‘yog‘i o‘chib ketgan, yelkaga osish uchun mo‘ljallangan tasmasi mavjud emas va hokazo. Davlat standarti talablaridan hatto shu darajadagi chetlashishlar ham mazkur qurolni texnik jihatdan nosoz deyishga yetarli asos bo‘la oladi. Texnik sozlik tushunchasini qo‘lbola usulda yasalgan qurollarga qo‘llab bo‘lmaydi, chunki bunday qurollar uchun texnik talablar ishlab chiqilmagan va tasdiqlanmagan. Zavodda tayyorlangan qurol, agar u mexanik nosoz va o‘q otish uchun yaroqsiz bo‘lsa ham qurol hisoblanaveradi. Demak, atipik har qanday o‘qotar qurol, bu qurol qay sharoitda va qanday usta tomonidan, turli maxsus qurilma va moslamalar, stanoklar yordamida ishlab chiqarilgan bo‘lmasin, har doim texnik jihatdan nosoz bo‘laveradi. Bundan tashqari, qurolning texnik jihatdan sozligi yoki nosozligi uning otish uchun yaroqliligidan yoki yaroqli emasligidan darak bermaydi (masalan, qo‘yib yuboruvchi ilmoqning saqlovchi halqasining yo‘qligi). Chunki o‘qotar qurollar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan zavodlar va fabrikalarda, muayyan bir qurol uchun davlat tomonidan belgilangan standart talablariga qatyiy rioya qilinmaydi, bu talablar albatta u yoki bu darajada buziladi, biror chetlashishlar albatta uchraydi. O‘qotar qurolning texnik sozligi bu o‘qotar qurolning holati va jangovar xossalari bilan aniqlanadi. 103 O‘qotar qurolning texnik holati — bu o‘qotar qurol va uning alohida tarkibiy qismlari belgilarining, ularni tayyorlashda qo‘yilgan texnik standart talab va qoidalariga mos kelish yoki kelmasligi tushuniladi. O‘qotar qurol texnik holatini tavsiflovchi statik belgilar sirasiga quyidagilar kiradi: — qurolning tuzilishiga quyilgan texnik talablarda belgilangan barcha qism va mexanizmlarning mavjudligi yoki ular ayrimlarining bo‘lmasligi; — alohida tarkibiy qismlarning joylashishi — o‘qotar qurolning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri yig‘ilganligi; — tarkibiy qismlarning saqlanganligi, ya’ni, ularning butunligi yoki ayrim nuqsonlarning mavjudligi, qismlar sirti (xromlash) qoplama- larining butunligi yoki shikastlanganligi, korroziyaning mavjudligi yoki yo‘qligi, alohida qismlar shaklining to‘g‘riligi yoki deformatsiyasi (egilish, shishib qolish); o‘lchamlarning to‘g‘riligi yoki ularning o‘zgarganligi (yeyilishlar). O‘qotar qurolning texnik holatini ifodalovchi dinamik belgilar: — alohida qismlar mahkamlanishining lyuftlari; — o‘qotar qurol qismlari o‘zaro harakatining to‘g‘riligi. O‘qotar qurolning jangovar xossalari deganda, bu qurolning otish uchun yaroqliligi, otilgan o‘qning uchish tezligi, o‘q otilishining haqiqiy uzoqligi, uning kinetik energiyasi (o‘qning zarar yetkazuvchi kuchi), o‘qning zarar yetkazuvchi ta’siri, sochma o‘q yoki kartech kabi snaryad bilan otuvchi qurollar uchun bu snaryadlarning g‘ujligi kabi xususiyatlari tushuniladi. O‘q otishga yaroqlilik deganda, ma’lum bir quroldan, shu qurol otishga mo‘ljallangan snaryadlar bilan ko‘p marta otish imkoniyati tushuniladi. Bunga qurolning muayyan nosozliklari mavjud bo‘lganida o‘q otilishi mumkinligi ham kiradi. Bundan texnik jihatdan nosoz bo‘lgan qurol otish uchun yaroqli bo‘lishi mumkin degan xulosa kelib chiqadi. Masalan, yelkaga osib yurish uchun mo‘ljallangan tasmani mahkamlash uchun birgina halqasi (antabka) bo‘lmagan qurol texnik nosoz hisoblanadi, ammo u otish uchun yaroqli bo‘lishi mumkin. Ammo otish uchun yaroqsiz bo‘lgan har qanday qurol texnik jihatdan nosoz hisoblanadi. Shuning uchun texnik sozlik va otish uchun yaroqlilik tushunchalarini aralashtirib yubormaslik kerak. Yüklə 39,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|